Mazowsze a Polska

[ZaKrólaOlbrachta]

Interesuje mnie rola Mazowsza w tworzeniu się państwowości polskiej po rozbiciu dzielnicowym. A szerzej o czas od króla Łokietka (ewentualnie Kazimierza Wielkiego) aż do 1526 tudzież 1529 roku. Chodzi mi o to jak w tym czasie kształtowały się stosunki między Królestwem Polski, a Mazowszem. Kolokwialnie mówiąc czy Mazowsze dokładało cegiełkę do budowy Polski (podatki, pospolite ruszenie, jakieś inne powinności) a w czasie późniejszym po prostu do istnienia Polski, czy też nie?  Ogólnie jak to wyglądało.

 

 

Jeden temat w zupełności wystarczy, nie ma potrzeby dublowania wątku.

secesjonista

[secesjonista]

Jeśli następował stosunek wasalny pomiędzy jakimś księciem na Mazowszu a królem to wynikał stąd obowiązek zbrojnego stawania na wezwanie. Inna sprawa, jak w różnej sytuacji politycznej, reagowano na wezwania do wypełnienia takiej powinności.

"Wkrótce po objęciu tronu w Polsce przez Władysława Jagiełłę Siemowit IV złożył hołd parze królewskiej. Świadczy o tym wykonywanie przez niego w późniejszym okresie obowiązków lennych w zakresie służenia radą i stawania z pomocą wojskową. Ślady uznania zwierzchnictwa lennego Jagiełły przez Siemowita IV znajdujemy także w „Artykułach mazowieckich”.

/M. Weber "Król i jego lennik. Konflikty księcia mazowieckiego Siemowita IV z Władysławem Jagiełłą", "Przegląd Historyczny", T. 97, z. 2, 2006, s. 243/

 

 

"Postępowanie Siemowita niewątpliwie zirytowało Jagiełłę. Korzystając ze swych uprawnień zwierzchnich, król wezwał księcia mazowieckiego na wojnę przeciw spiskującemu z Zakonem Władysławowi Opolskiemu. Siemowit IV nie usłuchał jednak tego rozkazu i nie stawił się na wyprawę. Odmiennie zareagował jego brat, Janusz, który - zdaje się - za lojalną służbę u boku króla został przez niego nagrodzony nadaniem ziemi drohickiej z Drohiczynem, Mielnikiem, Surażem i Bielskiem".

/M. Palczewski "Mazowsze Zachodnie wobec Zakonu Krzyżackiego w latach 1381-1411", "Acta UniversitatisLodziensis", Folia Historica 50, 1992s. 67/

 

 

O stosunku pomiędzy księstwami na Mazowszu a Koroną, jak i niektórych urządzeniach prawno-ustrojowych:

A. Prochaska "Hołdy mazowieckie 1386-1430"

E. Maleczyńska "Książęce lenno mazowieckie 1351-1526"

H. Samsonowicz "Piastowskie Mazowsze a Królestwo Polskie X III-X V w.", w: "Piastowie w dziejach Polski", pod. red. R. Hecka

tegoż, "Mazowsze polską Burgundią", "Warszawa i Mazowsze. Rozważania nad dziejami", t. V, 2001

K. Brześkiewicz "Struktura terytorialna Mazowsza książęcego i jego stosunek do Korony", "Zeszyty Naukowe Filii UW w Białymstoku", z. LII: Administracja i ekonomia, t. XII, 1986, Dział PR — Prace Prawnicze, s. 13

J. Senkowski "Skarbowość Mazowsza od końca XIV wieku do 1526 roku"

S. Russocki "Nadania ziemi „ad servicia communia” a obowiązek służby wojskowej na Mazowszu w XIV w.", w: "Miscellanea iuridica", t. 1, 1961.

 

Dnia 13.09.2017 o 08:04, ZaKrólaOlbrachta napisał:

czy Mazowsze dokładało cegiełkę do budowy Polski (podatki

 

Raczej Korona dopłacała do niektórych książąt.

 

[jancet]

Dnia 13.09.2017 o 08:04, ZaKrólaOlbrachta napisał:

 czas od króla Łokietka (ewentualnie Kazimierza Wielkiego) aż do 1526 tudzież 1529 roku. Chodzi mi o to jak w tym czasie kształtowały się stosunki między Królestwem Polski, a Mazowszem. Kolokwialnie mówiąc czy Mazowsze dokładało cegiełkę do budowy Polski (podatki, pospolite ruszenie, jakieś inne powinności) a w czasie późniejszym po prostu do istnienia Polski, czy też nie?  Ogólnie jak to wyglądało.

 

Tak bardzo uogólniając...

 

Jeśli chodzi o czasy Łokietka, Kazimierza i Ludwika, to Mazowsze trochę robiło królestwu "wbrew". Sorry za kolokwializm, ale nie znajduję lepszego określenia. Nie zamierzało włączyć się do jednoczącej się Polski, stało obok. Zajmując położenie pomiędzy Królestwem, Zakonem, Litwą i Rusią rozgrywało je, często wbrew interesom Królestwa.

 

Sytuacja się znacząco zmieniła za czasów Jagiełły. Wtedy Mazowsze już nie było pomiędzy czterema równorzędnymi graczami, tylko była pomiędzy władztwem Jagiełły a Zakonem. Wybór wcale nie był oczywisty, ale jednak władcy Mazowsza postawili na zwycięskiego konia - czyli Jagiełłę.

 

Potem już raczej byli monarchii jagiellońskiej wierni, choć nie była to wierność bezwarunkowa. O czym pisze powyżej Secesjonista.

[secesjonista]

Jeszcze o tym dokładaniu do skarbu koronnego:

"Obowiązek służby wojennej w. mistrzów wobec królów polskich był więc w pełni wykonywany. Uderza przy tym fakt osobistego udziału w. mistrzów w wyprawach, czego usilnie strona królewska się domaga, nawiązując tu niewątpliwie do polskiej praktyki lennej. Nie ma przy tym mowy o udzielaniu odszkodowania pieniężnego Zakonowi za udział w tych wyprawach, co praktykowano, na przykład, w odniesieniu do książąt mazowieckich".

/M. Biskup "Zagadnienie ważności i interpretacji traktatu toruńskiego 1466 r.", "Kwartalnik Historyczny", R. LXIX, z. 2, 1962, s. 319/

 

I jeszcze uwagi Antoniego Prochaski:

"Niemniej jednak książęta mazowieccy byli lennikami Korony i niewątpliwie po śmierci Kazimierza złożyli hołd jego następcy Ludwikowi Węgierskiemu [z uwzględnieniem, że ów autor podaje, że na taki hołd nie ma dowodów - dopisek mój], mamy bowiem wyraźne świadectwo potomków tychże książąt z 1426 r., na podstawie którego dowiadujemy się, że zmarły w 1381 r. Ziemowit III, ojciec Ziemowita IV i Janusza l Mazowieckich, których bliżej poznamy, pobierał od Ludwika Węgierskiego roczną pensyę w wysokości 900 grzywien za swoje służby wasala. Niewiadomo, czy i Kazimierz nie wypłacał tej pensyi lennikom; skądinąd jednak wiemy, że Kazimierz zwykł był wypłacać lennikom swoim roczne place z dochodów żup wielickich, a nie ulega wątpieniu, że i wspomniany wyżej Ziemowit IV pobierał tak od króla Ludwika Węgierskiego, jakoteż później od Jagieły takąż płacę roczną jako wasal Korony".

/tegoż, "Hołdy mazowieckie 1386-1430", Kraków 1904, s. 2/

 

Dnia 19.09.2017 o 22:10, jancet napisał:

Zajmując położenie pomiędzy Królestwem, Zakonem, Litwą i Rusią rozgrywało je, często wbrew interesom Królestwa.

 

W pewnym sensie, można nawet powiedzieć, że pomiędzy pięcioma siłami, wliczając w to Czechy, po hołdzie jaki złożył Wacław (Wańko) płocki względem Jana Luksemburskiego.

 

Dnia 19.09.2017 o 22:10, jancet napisał:

Jeśli chodzi o czasy Łokietka, Kazimierza i Ludwika, to Mazowsze trochę robiło królestwu "wbrew".

 

Trzeba tu przypomnieć, że wobec Łokietka książęta mazowieccy nie mieli żadnych prawnych zobowiązań. W przypadku Kazimierza hołd lenny był jedynie dożywotni i tyczył się osoby władcy a nie Korony.