O powstańcach, którzy wrócili pod berło Mikołaja I

[secesjonista]

Tylko jak można mówić w przypadku poborowych o "powrocie pod berło"? Mieli jakiś wybór?

[jancet]

4 godziny temu, secesjonista napisał:

Tylko jak można mówić w przypadku poborowych o "powrocie pod berło"? Mieli jakiś wybór?

 

Nigdzie nie wspominałem o możliwości takiego wyboru. Pisałem o wyborze "służba w carskiej armii vs. powrót na wieś". W obu sytuacjach pozostawali "pod berłem", ale jednak w zupełnie innym układzie.

 

Jednak udanie się na emigrację też nie było niemożliwe.

 

Wynika to zresztą z linkowanego artykułu Kasparka, z tym że autor zajmuje się wyłącznie żołnierzami, którzy w zwartym szyku przekroczyli granicę pruską. Autor analizuje losy ok. 15 000 żołnierzy i podoficerów, którzy byli internowani w Prusach (zarówno z armii głównej, jak i z Litwy). Z tej liczny 2665 żołnierzy znikło - albo wróciło do domów potajemnie, ukrywając swój udział w wojnie, albo udało się na emigrację na zachód. To prawie 18%. Ilu z nich udało się na zachód, a ilu nielegalnie przekroczyło granicę (i kordon choleryczny) - możemy tylko zgadywać. Ale o ile pamiętam literaturę i podręczniki we Francji i Wielkiej Brytanii znalazła się całkiem liczna grupa żołnierzy.

 

Przede wszystkim należy jednak pamiętać, że zdecydowanie największa cześć żołnierzy opuściła szeregi przed przejściem granicy i ich losy wymykają się wszelkiej statystyce. Czy część z nich przekradła się przez granice, aby udać się do Francji? Zapewne niewielka, ale mówimy o masie rzędu 100 000 ludzi, więc nawet 1% to dużo.