XIV czy XIIII?

[adamhistoryk]

W podpisie portretu Ludwika XIV zobaczyłem zapis XIIII ( Wójcik "Sobieski"). Portret z epoki "króla - słońce".Niestety nie posiadam odbitki - książkę wypożyczyłem i zapomniałem odbić odpowiednią stronę. Czy zapis XIIII jest prawidłowy?

Edytowane 7 Sierpień 2015 przez adamhistoryk

[Furiusz]

Tak. Oryginalne cyfry rzymskie zapisywano właśnie w ten sposób. Podobnie w aramejskim czy innych znanych nam systemach antycznych. Forma IV lub IX czy XIV etc to wynalazek bodaj XIX wieku.

Edycja

Może jeszcze inaczej - taka forma jest jak dla mnie najpopularniejsza w antyku jak i w średniowieczu. Nie kojarzę zbyt wiele inskrypcji z epoki z użyciem formy IV ale kilka na pewno jest. Co więcej są też takie w których mamy XIIX jako 18 czy IIIIIII jako 7. Niemniej jak dla mnie to forma IIII jest najbardziej poprawna.

[secesjonista]

Nie jest to przyjęty i poprawny zapis, ale w sumie: czemu nie?

Może to dowcipne nawiązanie do anegdoty o Ludwiku XIV i pewnym zegarmistrzu?

[adamhistoryk]

Zegarmistrz Antoine Morand?

[secesjonista]

A tego to już nie wiem, ale jak widać nieprawidłowa czwórka całkiem się zadomowiła i nie zwracamy na nią uwagi.

[adamhistoryk]

A jaka to anegdota z zegarmistrzem i królem-słońce.

[secesjonista]

"Istnieje opowieść o znanym zegarmistrzu, który skonstruował zegar dla Louisa XIV, króla Francji. Zegarmistrz miał w zwyczaju zapisywać cyfrę cztery jako IV. Jednakże, gdy przyszło pokazać zegar królowi stwierdził, że zamiast IV powinien użyć IIII. Nawet po tym, jak wytłumaczono mu, że IV to poprawny zapis, on wciąż upierał się by zmienić tarczę zegara. To tłumaczy zwyczaj używania symbolu IIII jako czwórki na tarczy zegara. Jest także inny powód zapisywania IIII zamiast IV: po drugiej stronie tarczy zegara znajduje się VIII, zatem symbol IIII mógł zostać wprowadzony z powodu zachowania symetrii".

/za: mat.witrynaszkolna.pl/

[adamhistoryk]

Czy tylko na zegarach spotykamy zapis XIIII? I na portretach?

Edytowane 10 Sierpień 2015 przez adamhistoryk

[jakober]

A chodzi konkretnie o zapis XIIII czy też ogólnie o wszelkie formy IIII lub CCCC?

Bo jeśli ogólnie, to znajdziemy taki zapis i w książkach (przykłady:

http://vd18.de/de-slub-vd18/periodical/titleinfo/53816311

http://digitale.bibliothek.uni-halle.de/vd18/content/pageview/3557288

http://reader.digitale-sammlungen.de/de/fs1/object/display/bsb10352273_00009.html

czy nawet taki ciekawy przykład zapisu liczby 18: XIIX :

http://digitale.bibliothek.uni-halle.de/vd16/content/pageview/3015741)

i w architekturze (przykłady:

http://www.chieracostui.com/costui/docs/search/schedaoltre.asp?ID=18633 ,

statua sprawiedliwości na Old Supreme Court Building w Hong Kongu stoi na postumencie z inskrypcją :"Erected AD MCCCCX" ).

[adamhistoryk]

Tak właściwie to o zapis XIIII chodzi, ale ogólne wiadomości też mile widziane.

[adamhistoryk]

Tak. Oryginalne cyfry rzymskie zapisywano właśnie w ten sposób. Podobnie w aramejskim czy innych znanych nam systemach antycznych. Forma IV lub IX czy XIV etc to wynalazek bodaj XIX wieku.

Kto wprowadził ów wynalazek? Przeprowadzono jakąś reformę?

[secesjonista]

Może nie tyle wynalazek co upowszechnianie się jednego zapisu:

"The "standard" forms described above reflect typical modern usage rather than a universally accepted convention. Usage in ancient Rome varied greatly and remained inconsistent in medieval and modern times. [ 7 ]

Roman inscriptions, especially in official contexts, seem to show a preference for additive forms such as IIII and VIIII instead of (or even as well as) subtractive forms such as IV and IX . Both methods appear in documents from the Roman era, even within the same document. "Double subtractives" also occur, such as XIIX or even IIXX instead of XVIII . Sometimes V and L are not used, with instances such as IIIIII and XXXXXX rather than VI or LX . [ 8 ] [ 9 ]

An inscription on Admiralty Arch , London. The number is 1910, for which MCMX would be more usual

Such variation and inconsistency continued through the medieval period and into modern times, even becoming conventional. Clock faces that use Roman numerals normally show IIII for four o'clock but IX for nine o'clock, [ 10 ] [ 11 ] [ 12 ] a practice that goes back to very early clocks such as the Wells Cathedral clock . This is far from being an unvarying convention; the clock in Elizabeth Tower on the Palace of Westminster in London (aka " Big Ben "), for example, uses IV . [ 11 ]

At the beginning of the 20th century, confusion over the correct representation of 900 (conventionally CM ) was reflected in several inscribed dates: for instance 1910 is shown on Admiralty Arch , London, as MDCCCCX rather than MCMX . On the north entrance to the Saint Louis Art Museum , 1903 was inscribed as MDCDIII rather than MCMIII".

/za: en.wikipedia.org - "Roman numerals"/