"Bogurodzica" i Deesis - jakie jest pochodzenie tej pieśni

[secesjonista]

"Bogurodzicę" znamy bądź to ze szkolnej praktyki lektur bądź to z filmu "Krzyżacy", mniej znane są nam spory o proweniencję tej pieśni. Bardziej czeska czy bizantyjsko-cerkiewnosłowiańska?

Skąd ów Jan Chrzciciel?

"Dziś czytanie i słuchanie 'Bogurodzicy' wymaga pewnego wysiłku intelektualnego i emocjonalnego. Ale on się opłaca: pozwala ożywić w naszej wyobraźni 'obydwa płuca' dawnej kultury polskiej".

/M. Janion "Niesamowita Słowiańszczyzna", Kraków 2006, s. 185/

O jakich płucach pisała nasza specjalistka od romantycznych fantazmatów?

Co wnosi (niejako z zewnątrz) głos Adolfa Stender-Petersena?

[FeuerMan]

Motyw Deesis to prawdziwa rewelacja. Można się na nim konkretnie wyłożyć. Masakra.

Wszystko zaczęło się od

'Lamentu świętokrzyskiego". Ciekawa sprawa ale skomplikowane to... Jak chce to cośtam mogę wam wyjaśnić.

[secesjonista]

No ja akurat nie wiem czy wszystko zaczęło się od "Lamentu..." ani kto ew. wyłożył się na "Deesis", z chęcią posłucham rozwinięcia: "cośtam mogę wam wyjaśnić".

[FeuerMan]

No ja akurat nie wiem czy wszystko zaczęło się od "Lamentu..."

Ale ja wiem szanowny Panie.

Wyjaśnić jakieś konkretne zagwozdki? Czy urządzić obszerniejszy wykład?

[secesjonista]

Prosimy o obszerny wykład.

[FeuerMan]

Obiecuję, że na dniach napisze coś więcej.

Tymczasem zastanówmy się, kim mógł być anonimowy autor "Bogurodzicy". Słowianin czy Germanin? Polak? Może Czech z niedalekich Moraw?

Edited July 9, 2015 by secesjonista
poprawiono pisownię.

[secesjonista]

Powiada Józef Birkenmajer:

"Nie mamy dowodów na to, by na powstanie 'Bogurodzicy' wpłynął jakikolwiek wzór zachodni - łaciński, czeski lub niemiecki".

Z drugiej strony umieszcza tą pieśń w tradycji pieśni tworzonych w językach narodowych, czyli cantilène.

/""Bogurodzica" wobec Hymnografji łacińskiej", Odbitka z "Przeglądu Katolickiego", Warszawa 1935, s. 4-5/

Dodaje również:

"Wpływu ujednostajnionej na Zachodzie liturgii rzymskiej, zapoczątkowanej przez reformy Grzegorza VII z końcem XI w., na próżno szukać w naszej pieśni. Są natomiast w 'Bogurodzicy' znamiona kompromisu liturgicznego wschodnio-zachodniego".

/tegoż, "Bogurodzica dziewica. analiza tekstu, treści i formy", Lwów 1937, s. 109/

Czy słusznie uważa ów hymn za pozbawiony takich wpływów?

Czy w pierwszej części mamy do czynienia z rusycyzmami, czy jak chce Adolf Stender-Petersen są to archaizmy związane z bizantyjsko-starocerkiewnym pochodzeniem hymnu?

Czy "Bogurodzica" kryje w sobie pułapkę teologiczną jak sugerował Jerzy Woronczak?

[euklides]

Obiecuję, że na dniach napisze coś więcej.

Tymczasem zastanówmy się, kim mógł być anonimowy autor "Bogurodzicy". Słowianin czy Germanin? Polak? Może Czech z niedalekich Moraw?

A może da się określić jakim alfabetem napisano oryginał. Może to była głagolica, co by wiele wyjaśniało.

[secesjonista]

Nie można, jeden z dwóch najstarszych odpisów pieśni tzw. kcyński jest datowany już na lata po 1408 roku.

[secesjonista]

Jeśli chodzi o "płuca" to sformułowanie zaczerpnięte z Romana Mazurkiewicza, który utwór ów uważał za oddech polskiego chrześcijaństwa, zaczerpnięty równocześnie płucami tradycji: wschodniej i zachodniej. Autor ów uważał, że polskie problemy z czytelnością Deesis w tym utworze (a miał je nawet Aleksander Brückner) wynikają z rozwoju polskiego katolicyzmu post-trydenckiego, zwróconego raczej ku pobożności maryjnej a i zwróconemu nieufnie (a nawet wrogo) względem tradycji wschodniej - prawosławnej.

/tegoż, ""Deesis. Idea wstawiennictwa Bogurodzicy i św. Jana Chrzciciela w kulturze średniowiecznej"/

[secesjonista]

W oczekiwaniu na obiecany obszerny wykład...

czy rzeczywiście:

"Godzi się wspomnieć, że tak Łoś, jak i jego recenzent, prof. Szober ('Język Polski') dopatrywali się w pierwszych wierszach Bogurodzicy jakby heksametru tonicznego, opartego na przypiskach".

/J. Birkenmajer "Wzory greckie 'Bogurodzicy'", "Pamiętnik Literacki", nr 1/4, 1934, s. 255/