Obywatel rzymski, a... nie-obywatel

[TyberiusClaudius]

Jakie były różnice między obywatelem rzymskim, a człowiekiem, takiego obywatelstwa nie posiadającym (żeby było krócej zwał będę takich "nie obywatelami")? Jakie prawa i przywileje miał obywatel rzymski, których nie miał nie obywatel? Jak to było w Egipcie?

Edytowane 24 Czerwiec 2015 przez secesjonista
poprawiono zapis w temacie, lepszą formą jest: "nie-obywatel".

[secesjonista]

Jak to było w Egipcie?

Jako prowincji czy chodzi o wcześniejszy okres?

Ogólnie to trzeba rozróżniać pomiędzy okresem przed 212 rokiem (Constitutio Antoniana), a późniejszym kiedy to Karakalla zniósł kategorię peregrinów. Nawet w tym wcześniejszym okresie mieszkańcy prowincji mogli zmienić swój status civitatis, comitia plebis (potem uprawnienia przechodziły na inne organy czy urzędników) miały prawo nadawania praw miasto, związkom społecznym itp. Podobnie swój status mógł zmienić swój status w związku z wygraną sprawą o nadużycie, ze strony urzędnika rzymskiego (Lex Acilia repetundarum). Inne prawa nabywali Latini a inne cudzoziemcy - owi peregrini. Istnieje szereg różnic względem tych co mieli "stare" obywatelstwo a tymi co je nabyli, tacy Latyni Juniańscy (lex Iunia Norbana), przez swe życie mieli pełnię praw obywatelskich i tracili szereg z nich w chwili śmierci...

[secesjonista]

Tylko co Tyberiuszu można powiedzieć po zapoznaniu się z przedstawioną pozycją kobiety w Grecji minojskiej na temat różnicy pomiędzy obywatelem rzymskim a peregrini w Imperium Rzymskim? Trochę nie pojmuję.

[TyberiusClaudius]

Po prostu nie wiedziałem gdzie to wpisać. W sumie mogłem założyć nowy temat. Mógłbyś to przenieść?

[secesjonista]

Zatem stary wpis Tyberiusza (dawniej - numer 3) został przeniesiony do jak się zdaje stosowniejszego tematu:

"Rola i pozycja kobiety w społecznościach świata starożytnego (w świecie cywilizacji klasycznej i barbarzyńskiej)"

secesjonista

[secesjonista]

W źródłach nie zachowało się zbyt wiele informacji o edykcie Caracalli, znajdujemy dość lakoniczne wzmianki m.in. u: Cassiusa Dio, Ulpiana, cesarza Justyniana, S. Aureliusa Victora, Eliusa Spartianusa, św. Augustyna czy Apollinarisa Sidoniusa.

/przegląd źródeł w: W. Osuchowski "Constitutio Antoniniana. Przyczyny wydania edyktu Caracalli z r. 212 w świetle współczesnych źródeł historyczno-prawnych", "Roczniki Teologiczno-Kanoniczne" 10.4, 1963/

Dopiero w 1902 r. w egipskiej wiosce Aszmunejn odkryto papirus (tzw. Papyrus Gissensis), który jak się powszechnie uznaje jest grecką kopią constitutio Antoniniana. Papirus choć częściowo zniszczony przynosi pewne szczegółowe informacje.

Wedle lekcji P. Meyera:

"Imperator Caesar Marcus Aurelius Severus Pius oznajmia:

Teraz należy raczej zacząć od skarg i listów zawierających pytanie, jak odwdzięczyłbym się bogom nieśmiertelnym, że dzięki temu zwycięstwu

ocalili mnie. Przeto sądzę, że w ten sam sposób wspaniale i pobożnie mogę uczcić ich majestat, jeśli obcych, ilekroć przybędą do moich ludzi, na obrzędy dla bogów przywiodę jak Rzymian. Daję zatem rzymskie prawa obywatelskie cudzoziemcom zamieszkującym nasz świat, łącznie z mieszkańcami miast z wyjątkiem dediticii. Przystoi bowiem, by lud nie tylko to wszystko (otrzymał), ale i uczestniczył w zwycięstwie. Poza tym edykt ten powiększy majestat ludu Rzymskiego przez fakt, że znany on jest innym, gdzie za pośrednictwem pozostawionych w każdej krainie".

/P. Gumiela "ΔΙΔΟΜΙ ΡΟΛΕΙΤΕΙΑΝ ΡΩΜΑΙΩΝ. Treść i zakres nadania obywatelstwa w Constitutio Antoniniana", "Zeszyty Prawnicze" UKSW, 10.1, 2010, s. 137; lekcje. za: J. Mélèze-Modrzejewski "Proc. XIIth International Congress of Pap" i P. Kuhlmann "Die Giessener literarischen Papyri und Caracallas-Erlasse"/

A w lekcji A. Wilhelma:

"Imperator Caesar Marcus Aurelius Severus Pius oznajmia:

W każdym wypadku do boskiej siły należy zanieść skargi i racje. Słusznie i ja mógłbym podziękować bogom nieśmiertelnym, że z tak wielkiej zasadzki mnie wyratowali. Przeto sądzę, że w ten sam sposób wspaniale i pobożnie mogę uczcić ich majestat, jeśli wielu ludzi, ilekroć przybędą do moich ludzi, do świątyń bogów przywiodę jak Rzymian. Daję zatem rzymskie prawa obywatelskie wszystkim zamieszkującym nasz świat, łącznie z mieszkańcami miast z wyjątkiem dediticii. Przystoi bowiem, by lud nie tylko to wszystko (otrzymał), ale i uczestniczył w zwycięstwie. Poza tym ten mój edykt powiększy majestat ludu Rzymskiego. Następnie bowiem ta sama godność dotyczy innych, gdzie na wskroś z dawna Rzymianie odznaczają się czcią pozostawionych każdej...".

/tamże/

Zatem cesarz nadaje obywatelstwo (i swe "nazwisko" stąd wysyp - gentilicium aurelius) wszystkim peregrynom. Atoli jest i klauzula względem której przywilej ów nie obejmuje peregrini dedicati. I tu rodzą się dyskusje, raz - dlaczego właśnie ich wykluczył cesarz, dwa - jaką kategorię można przez ten termin rozumieć. Prawnik Gaius wyróżniał bowiem: "peregrini dedicati" oraz kategorię którą nazywał "qui dediticiorum numero sunt".

[secesjonista]

Tylko obywatelom rzymskim przysługiwało własność kwirytarna.

[secesjonista]

Kilka tytułów:

A. Krawczuk "Virtutis ergo. Nadania obywatelstwa rzymskiego przez wodzów Republiki"

T. Ładoń "Nadania obywatelstwa rzymskiego w Hiszpanii w okresie wojny sertoriańskiej", "In Gremium. Studia na Historią, Kulturą i Polityką", nr 8, 2014

A.N. Sherwin-White "The Roman Citizenship".