Uzbrojenie awarskie

[Furiusz]

Nowy cykl tematów poświęcony uzbrojeniu awarskiemu. Zacznę od I. Juhasz, Das Awarenzeitliche Graberfeld in Szarvas-Grexa-Teglagyar, FO 68, Budapeszt 2004. Jest tu łącznie 422 pochówki a więc generalnie całkiem spore cmentarzysko awarskie.

Uzbrojenia mamy tu jednak niewiele - w grobach numer 200 i 324 wzmocnienia łuku kościane.

Grób 324 był dość ubogi zawierał poza tymi okładzinami jeszcze dwie żelazne sprzączki i grot włóczni najpewniej

Grób 200 był bogatszy - zawierał poza okładzinami łuku także elementy rzędu końskiego, brązowe ozdobne blaszki, żelazne sprzączki i brązowe oraz naczynia ceramiczne

Czekany też nie były popularne mamy 2:

Grób 189 - poza czekanem o dość typowej formie zawierał żelazne sprzączki, pierścienie, paciorki kamienne oraz żelazną brzytwę w drewnianym futerale.

Grób 57 - tu czekan miał nieco atypową formę bo posiadał dwa ostrza. Poza tym dwie sprzączki żelazne i ostrze krzemienne - choć może to być wtręt przypadkowy

Groty włóczni mamy dwa - jeden w grobie 324 a drugi w

Grobie 362 - zawierał poza dość długim i jak na Awarów przystało, przenikliwym, masywnym grotem także żelazną sprzączkę i krzesiwo z krzesakiem.

Miecze mamy w 4 grobach:

Grób 260 - bogaty, dużo brązowych przedmiotów miecz w formie prostej szabli

Grób 226 - również bogaty ze srebrnymi dekoracjami

Grób 140 - także bogaty w przedmioty brązowe i paciorki

Grób 78 - tu zachował się jedynie fragment ostrza, jak to określono noża bojowego, na wysokości lekko zgiętego kolana zmarłego

Odrębnym tematem są pochówki jeźdźców - to znaczy koni i ludzi w jednym grobie - nie wszystkie bowiem zawierały elementy uzbrojenia a można się spodziewać, że ludzie owi wojownikami jednak byli. Jest to jednak osobny temat i będzie o nim za czas jakiś odrębny wpis.

Ilość broni jaką dysponujemy z tego stanowiska jest bardziej niż niewielka. Uzbrojenie znalazło się w nieco ponad 2% grobów - zawsze męskich, jeśli przyjąć, że mężczyźni stanowili 33% populacji cmentarzyska to i tak daje nam to broń w ok 6.5% grobów. Gdyby doliczyć do tego groby z końmi znacząco zwiększyłoby to odsetek wojowników ale i tak byłby on dość niski.

[secesjonista]

Pytanie, co rozumieć przez: "awarski"?

"Określenie 'awarski' nie jest zupełnie precyzyjne z uwagi na różnorodność grup etnicznych, bytujących w dorzeczu Cisy i środkowego Dunaju w w. VI—IX (...)

Na nieadekwatność tego terminu zwraca ostatnio rów­nież uwagę D. Csallány, 'Archäologische Denkmäler der Awarenzeit in Mittel­europa',

Budapest 1956, s. 9. Dlatego używam za obu autorami terminu 'awarski' jedynie dla uproszczenia z zastrzeżeniem, że nie określa on przynależności etnicznej wykonawcy i użytkownika, a tylko i wyłącznie pochodzenie przedmiotu z warszta­tów ulokowanych na obszarze zajętym przez państwo awarskie lub pozostającym w ścisłym z nim związku".

/W. Szymański "Uwagi w kwestii zabytków awarskich znalezionych na terenie Polski", "Archeologia Polski", 1962, 7, przyp. 2, s. 284/

[Furiusz]

Oczywiście racja. Z tym, że pewne elementy uzbrojenia da się przyporządkować Awarom - chodzi o te odkrywane w grobach z końmi, co jest pewną formą pochówku typowo awarskiego, do tego czekany, raczej obce społecznościom germańskim czy jakimś postdackim i słowiańskim które mogły tu egzystować czy groty włóczni, masywne, z długą tuleją, przenikliwe o lancetowatym liściu (służące do przebijania zbroi).

Natomiast masz bardzo dużo racji i z tego powodu m.in. ograniczam się głównie do cmentarzysk z terenów Węgier i południowej Słowacji by nieco zminimalizować ewentualne błędy i nieścisłości.

[Furiusz]

Za: G Rosner, Das awarenzeitliche graberfeld in Szekszard-Bogyiszlói Strasse, Budapeszt 1999

Miecze dwusieczne, kształtem odpowiadające mieczom longobardzkim, zbliżone do antycznej spatha odkryto tu w grobach 16, 216, 356 i 390. Część z nich nie ma zachowanej partii sztychu.

Mamy jeden miecz jednosieczny, krótki w formie saksu mamy w grobie 350 gdzie odkryto też posrebrzany garnitur pasa, groty broni drzewcowej, co ciekawe był to pochówek jeźdźca z koniem. Grób datowany na I połowe VII wieku

Z kolei w grobie 484 datowanym na 2 połowę VII wieku mamy szable wraz z grotem strzały.

Ciekawa sprawa jest z grotami broni drzewcowej: wystąpiły w grobach 58, 111, 246, 335, 350, 354, 356, 478, 551, 556, 557, 677 i 730 - groby męskie. Mamy je też w grobach końskich numer: 126, 598, 698, 754.

W 28 grobach mamy groty strzał, tylko w dwóch przypadkach towarzyszą im inne elementy uzbrojenia - miecze.

W grobie 760 tarcza ale jak chce autor genetycznie germańska, konkretnie zbliżona do longobardzkich. Patrząc po wyposażeniu możliwe, że był to pieszy wojownik germański, co ciekawe jednak brak tu innych elementów uzbrojenia.

Ciekawy przypadek to groby 272, 306, 354, 384, 388, 484, 629, 644 - gdzie odkryto elementy pancerzy łuskowych.

Widać więc, że chyba raczej niespecjalnie składano do grobów zestawy uzbrojenia - o ile od biedy pan z mieczem lub włócznią czy łukiem mógłby być w pełni wyposażonym wojownikiem o tyle człowiek posiadający na swoim wyposażeniu jedynie tarcze już niespecjalnie. Znaleziska takie jak z grobu 484 - gdzie wystąpiły i elementy ochronne (fragmenty pancerza łuskowego) i zaczepnego (groty strzał i szabla) czy grobu 354 - pancerz łuskowy i grot broni drzewcowej należą do wyjątków. W większości przypadków składano jedynie pojedyncze elementy ekwipunku militarnego.

Zastanawiające jest też to, że groty strzał nie występowały w większej liczbie np w grobie 618 są to trzy sztuki, często też nie występują one w skupiskach, we wspomnianym grobie 618 dwa grociki są przy udzie zmarłego a jeden przy stopie. Być może jest to efekt jakiegoś ich poza militarnego znaczenia.

Jeszcze garść liczb - mamy 786 pochówków znów zakładając, że 33% to mężczyźni to daje nam 259 mężczyzn na stanowisku. Broń mamy w 52 pochówkach (jeśli dobrze liczę) co daje nam 20% w rzeczywistości będzie to wynik niższy, że względu na to, że jak wskazywałem, broń znajduje się też w pochowkach końskich. Tak czy inaczej w porównaniu do poprzedniego stanowiska znaczący wzrost, głównie za sprawą elementów pancerzy i grotów strzał.

[Furiusz]

Z literatury - świeżynka ale tak mi się podoba spis treści, ze może po świętach uda mi się kupić C. Cosma, Warriors, weapons, and harness from the 5th-10th centuries in the Carpathian Basin, Cluj-Napoca 2015

[gregski]

Furiuszu a szable?

Było coś takiego? Po głowie chodzi mi zdjęcie które widziałem w jakiejś książce, które miało przedstawiać szablę awarską. Za diabła nie mogę sobie przypomnieć gdzie to widziałem ale książka była stara a zdjęcie czarno-białe kiepskiej jakości.

[Furiusz]

Chodzi o coś takiego? Link. To tzw szabla Karola Wielkiego ponoć zdobyta na Awarach.

Zalezy od definicji - jeśli uznać, ze to każda broń jednosieczna o zakrzywionej głowni to tak u Awarów jakieś zaczątki takiego uzbrojenia mamy. Niezbyt liczne ale są.

Generalnie szable wiązałbym raczej z Madziarami, zresztą ta Karola Wielkiego też jest najpewniej madziarska.

[TyberiusClaudius]

Czekan z dwoma ostrzami? Ale to chyba raczej rytualny/ozdobny?

[Furiusz]

Chodzi zapewne o grób 57 z Szarvas-Grexa? Czemu ozdobny? Czekan a topór generalnie odróżnia wyraźnie wydzielony obuch - mniej lub bardziej młotkowaty. W tym konkretnym przypadku z tego co pamiętam drugi koniec ma postać stożka o kwadratowej podstawie (choć o ile mnie pamięć nie myli zakończony był tępo - ale to może być kwestia stanu zachowania). Ot chyba nieco inne opracowanie obuchu. Drugi miał bardziej typowe zakończenie.

Nic raczej nie wskazuje na jego rytualne znaczenie - odkryto go w tym położeniu w którym dość często odkrywa się broń w grobach awarskich (przy czym patrz uwagi post nr 2) czyli przy udzie-stopie. Nie był dekorowany w żaden sposób ani nie był wykonany z droższego surowca typu brąz. Brak podstaw by uznać go za przedmiot rytualny czy też dekoracyjny.

[TyberiusClaudius]

Pytam, bo myślę sobie toporki i czekany z dwoma ostrzami raczej używane nie były, słyszałem jedynie o wersjach niebojowych.

[Furiusz]

No cóż to słynna dyskusja między Ameryką a Europą. U nas z automatu wszystko o dwóch ostrzach uznaje się za niebojowe lub nie przeznaczone do pracy, w USA z kolei tradycyjne siekiery mają dwa ostrza i dla nich nie jest to wyznacznik ich "rytualności". Węgrzy mają prosty sposób rozróżniania toporów bojowych od siekier - wielkość. Topory bojowe muszą być mniejsze by swobodnie nimi operować w boju jedną ręką, siekiera może być większa bo i używana oburącz a do tego przerwę można sobie zrobić na życzenie. Ponownie nie jest to zabytek odbiegający rozmiarami od standardów dla czekanów z czasów dominacji awarskiej.

[TyberiusClaudius]

To chyba takie skrzywienie rekonstrukcyjne, że na topór o dwóch ostrzach człowiek puka się w czoło i myśli o fantasy