Macie jakiś pomysł, co to jest (tablica z Kościuszką)?

[Perkele]

Cześć!

Znalazłam tablicę, odlew, nieco uszkodzoną o wymiarach 40x25cm. Udało mi się ją wyszorować i odszyfrować niemal wszystkie widniejące na niej napisy:

"Wolność, równość braterstwo" u góry na szarfie oraz u dołu "Odzyskać trzeba cześć, Kościuszki szablę wznieść, Na wrogów zgon"

Macie jakieś pomysły, skąd może pochodzić ta tablica oraz co dokładnie przedstawia?

[jancet]

A cóż ona mogłaby przedstawiać, jak nie Kościuszkę.

Znajduje się on na tym wizerunku w pozie, która chyba najczęściej była wykorzystywana do przedstawienia Naczelnika, choć zwykle ma on wzrok wzniesiony w górę. Najstarsza rycina, o której czytałem, przedstawiająca go w takiej pozie, pochodzi z 1793 roku i wykonana była w Paryżu. Większość napisów w języku francuskim, po naszemu "Pozwól mi jeszcze raz bić się za Ojczyznę".

W tym przypadku mamy płytę, zapewne gipsową, z płaskorzeźbą. Sam wzór został wykonany dość niestarannie, to znaczy zmieniono bardzo charakterystyczne cechy szabli Kościuszki. Na rycinach, publikowanych w "Tadeusz Kościuszko w historii i tradycji", [opr.:] Jan Stanisław Kopczewski, PWWS, Warszawa 1968, z 1794 roku szczegóły tej szabli są z reguły zachowane.

Można z tego wysnuć wniosek, że ten, kto tworzył formę do odlewów z gipsu, nie przywiązywał wagi do takich szczegółów i włożył Kościuszce do ręki taką szablę, jaką sam dobrze znał. Więc pewnie tworzył ten wizerunek wiele lat po Insurekcji.

Jeszcze wyraźniej widać to po postaci w ułańskim mundurze. Sposób odwzorowania szczegółów nie pozwala mi na bardziej precyzyjną identyfikację, ale to co widać, pozwala stwierdzić, że chodzi o ubiór z lat 1806-1831. Kształt czapki jest charakterystyczny dla ubioru ułańskiego z połowy XIX wieku, więc znów mogła zaistnieć sytuacja, że dał historycznemu ułanowi taką czapkę, jaką znał. Z drugiej strony zdaje się, że czapka jest przechylona nieco do przodu, "na lewe oko", a nie "na prawe ucho", tak jak nosili ją polscy ułani do 31 roku. Stąd wniosek, że artysta naszych ułanów widział i uchwycił tą drobną, ale charakterystyczną różnicę.

Oczywiście opisywane przeze mnie szczegóły mogły być wynikiem jedynie nieudolności artysty - po prostu "tak mu wyszło".

Z drugiej strony mamy kosyniera w chłopskim ubiorze, co nam niewiele daje, bo tacy występowali we wszystkich powstaniach.

Ponieważ takie ozdoby produkuje się w okresach wzrostu nastrojów powstańczo-patriotycznych, więc z pewnym prawdopodobieństwem można przyjąć, że powstał w latach 50-ych lub na początku lat 60-ych XIX wieku, o ile pochodzi z Kongresówki.

Oczywiście nie można też wykluczyć innej proweniencji, a także tego, że to element dekoracji teatralnej z lat 70-ych XX wieku.

Nic nie piszesz o okolicznościach znalezienia tego przedmiotu, a to ważne informacje.

[Perkele]

Bardzo dziękuję za wyczerpującą i z całą pewnością bardzo pouczającą odpowiedź.

Tablica wykonana jest z metalu, jednak ciężko określić, jakiego. Nie jest to odlew gipsowy. Została znaleziona w pustostanie na płycie Starego Rynku w Poznaniu podczas prac remontowych.

[Furiusz]

Jeśli tak i nie rdzewiała to może to być jakiś stop miedzi.

[Perkele]

Metal, z którego płaskorzeźba została odlana ma srebrny metaliczny połysk, dlatego wykluczyłam miedź. Być może jest to żeliwo.

[Furiusz]

Stopu miedzi - np brąz albo mosiądz. A jak wyglądała przed czyszczeniem, tzn pokryta korozją, patyną?

[Perkele]

Na powierzchni nie ma śladów korozji ani patyny. Załączam fotografię odwrotu, choć nie wiem, czy cokolwiek wniesie do dyskusji ze względu na słabą jakość. Powierzchnia jest jedynie chropowata, matowa, po zdrapaniu ukazuje się metaliczny połysk.

Edytowane 5 Grudzień 2014 przez Perkele

[poldas]

Tłoczone w staliwie.

Matryca obustronna do tego była.

Produkcja seryjna.

Metoda produkcji czegoś takiego (jak na XIX wiek) zaawansowana.

[jancet]

Jeśli tak i nie rdzewiała to może to być jakiś stop miedzi.

To uszkodzenie z lewej strony wziąłem za odprysk odlewu gipsowego. Sądziłem, że jest pomalowany jakąś farbką o kolorze miedzi.

Natomiast, Furiuszu, tak na mój rozum, to skoro jest to zdjęcie metalowego odlewu, to zdecydowanie pokryty jest on rdzą. Taki nalot o rudobrązowej barwie. Nie ma tam śladu śniedzi, czyli związków miedzi, które dają nalot koloru niebieskozielonego.

Perkele, zrób próbę z magnesem, przecież jakiś w domu masz, i rozwiej wszelkie wątpliwości. No i pomyśl, czy nie jest to pomalowany odlew ołowiany lub cynowy. Jest to miękkie, łatwo to zarysować?

Przyznaję, że rewers mocno mnie zaskoczył. O ile Kościuszko pozostaje Kościuszką, to pozostałe dwie postacie są zupełnie inne. Co widać choćby po tym, że ich sylwetki są zwrócone do środka, a na awersie były zwrócone na zewnątrz. Te postacie z rewersu zinterpretowałbym bym jako sylwetkę drużynnika z epoki piastowskiej oraz sylwetkę rycerza w pełnej zbroi z czasów Jagiełły. Tyle że w tym przypadku tarcza się nie zgadza z epoką. Może to jednak postać z czasów Krzywoustego.

Szczerze powiedziawszy, mam nader blade pojęcie na temat, jak się przygotowywało się formy do odlewów żeliwnych, formy do odlewów ołowianych znam dość dobrze, moja babka żyła z produkcji ołowianych żołnierzyków. W każdym razie forma rewersu wydaje się być niedokończona, sylwetki są ledwie zarysowane, bez żadnych szczegółów. To znaczy, że artysta, przygotowujący formy, miał bardziej ambitny zamiar, ale ciśnienie czasu go udaremniło, w miarę przyzwoicie opracowano jedynie jedną stronę formy.

Znalazłeś to w Poznaniu i, jak rozumiem, nie masz powodu przypuszczać, że to "import" z innego zaboru. Ja przyznaję się bez bicia, że niuansów poznaniackiej tożsamości nie łapię. Parę lat temu był taki plakat, poświęcony powstaniu w grudniu 1918r., nie rozumiałem symboliki znacznej części postaci. Ubolewam nad tym - mój pradziad był z Kalisza, więc choć nie Poznaniak, to jednak Wielkopolanin.

[Furiusz]

Co do metalu to sie nie upieram. Trochę może za mocno zasugerwałem się tym doszorowaniem. Ot pomyślałem prosto wyglada na jakąś ozdobę więc czemu nie z lepszego metalu? Ot luźna sugestia - wygląda na to, że weryfikowana negatywnie.

[secesjonista]

W końcówce wieku XIX popularnością zaczęły się cieszyć plakiety, które przestały być jedynie elementem zdobienia np. mebli, jak to najczęściej miało wcześniej miejsce. Szczególny wysyp kościuszkowskich pamiątek to np. 1894 r. i 1917 r.

A o tej ozdobie jedynie co można pewnego powiedzieć, że powstała po 1829 roku.

Można poszukać podobnych wytworów np. w "Katalogu zbiorów Ludwika Gocla..." (T. 3).

[Perkele]

Zrobiłam próbę z magnesem - magnes nie przyciąga metalu, z którego został wykonany odlew. Materiał jest trwały, twardy, nie można go łatwo zarysować. Jancet, nie myliłeś się, awers pomalowany jest metaliczną farbką o kolorze miedzi.

[poldas]

No to zostaje mosiądz.