Nie zagra Eufrozyny... kampania antysemicka w ZSRR

[secesjonista]

Historia z rolą kniaziny Eufrozyny to było preludium, ale symptomatyczne.

Oto w sierpniu 1942 r. Iwan Bolszakow, pełniący funkcję przewodniczącego Komitetu ds. Kinematografii przy Radzie Komisarzy Ludowych ZSRR wystosował list do sekretarza KC WKP(b) Aleksandra Szczerbakowa. W liście podejmuje, istotną jego zdaniem, kwestię obsady ról w filmie "Iwan Groźny". Pisał:

"Informuję, że S Eisenstein prosi o zatwierdzenie w roli kniaziny Eufrozyny w filmie 'Iwan Groźny' aktorki Raniewskiej. Przysłał on fotografie Raniewskiej w roli Eufrozyny, które Wam przesyłam. Wydaje mi się, że semickie rysy Raniewskiej są nazbyt widoczne, szczególnie w bliskich ujęciach i dlatego zatwierdzić Raniewskiej do roli Eufrozyny nie należy, choć Eisenstein będzie się odwoływał we wszelkich instancjach".

/E. Krasucki "Narzędzie władzy...", w: "Między ideologią a socjotechniką" red. M. Semczyszyn, J. Syrnyk, Warszawa-Szczecin-Wrocław 2014, s. 29/

Na czas wojny takie tendencje w znacznej mierze zostały wyciszone, co nie znaczy, że nie istniały, nawet u osób zdawałoby się nie mającego nic wspólnego z prymitywnym antysemityzmem (vide: opinia Michaiła Szołochowa o Żydach: "Wy walczycie, ale Abram robi interesy w Taszkiencie").

To że nadchodzi zmiana dał wyraz sam Stalin wznosząc 24 maja 1945 r. na Kremlu swój znany toast. Wkrótce potem zaczęła się rozprawa z Żydowskim Komitetem Antyfaszystowskim, potem zaczęły się szykany względem artystów i ludzi nauki.

Jaki cel przyświecał tym akcjom?

[poldas]

To że nadchodzi zmiana dał wyraz sam Stalin wznosząc 24 maja 1945 r. na Kremlu swój znany toast.

Poproszę o rozwinięcie tej kwestii.

[poldas]

Nie mogę rozwinąć swej wypowiedzi, więc zrobię tak;

Poproszę o rozwinięcie tej kwestii.

Toast + przemówienie, miały wymowę prorosyjską w wykonaniu Gruzina.

O Żydach wzmianki tam nie było.

[secesjonista]

Cóż, ja bym szczególnej uwagi nie przywiązywał, w związku z celami politycznymi jakie stawiał Stalin, z jego pochodzeniem. Widać poldas ma na ten temat odmienne zdanie, ma coś istotnego wynikać z faktu, że toast wygłosił akurat Gruzin?

Nie przypominam sobie bym stwierdził, że w czasie tego toastu generalissimus miałby mówić o Żydach. Gdzie to widzi w mej wypowiedzi poldas?

Natomiast dla wielu badaczy jest to moment, a raczej sygnał do tworzenia nowej koncepcji ideowo-politycznej, w której nie tylko nie mieściły się postulaty zawarte w "memoriale krymskim", ale nawet wydanie w pierwotnej wersji tzw. Czarnej Księgi. w tej nowej koncepcji nie mieścił się ŻKA z racji swych rozbudowanych podczas II wojny światowej kontaktów na Zachodzie. W misji dziejowej narodu rosyjskiego (co poczęło się stapiać z narodem radzieckim) nie mieściły się takie kontakty - zaczęła kampania przeciw kosmopolityzmowi.

[poldas]

Patrząc na tytuł tematu;

Zastanawiam się po raz kolejny - Jesteśmy w stanie skorelować kosmopolityzm z Żydami?

Skoro Koba "kadził" w trakcie tego toastu Rosjanom, to jak to się ma do kampanii antysemickiej?

Pod koniec swego żywota Stalin miał się niby rozprawić z Żydami, a lekarze właśnie żydowscy go z tej przyczyny ukatrupili.

Ile w tej plotce prawdy, to nie wiem, ale tak historycy piszą.

[secesjonista]

Patrząc na tytuł tematu;

Zastanawiam się po raz kolejny - Jesteśmy w stanie skorelować kosmopolityzm z Żydami?

No ja nie wiem co jesteśmy w stanie skorelować, w sumie to jestem indywidualistą.

Za to mogę polecić: J.W. Borejsza "Stalin i kosmopolityzm 1945-1953", w: tegoż, "Stulecie zagłady".

Wiadomym jednak jest, że względem Żydów jak najbardziej padały takie zarzuty. Zresztą te zarzuty były wewnętrznie sprzeczne. Z jednej strony kosmopolityzm, z drugiej oskarżenia o nadmierne eksponowanie własnych cierpień - jako grupy narodowościowej (vide: zarzuty Żdanowa wyrażone do Erenburga i Wasilija Grossmana w związku z Czarną Księgą). Jak i oskarżenia względem ŻKA o syjonizm i nacjonalizm (: Michaił Susłow). Zastępca kierownika Wydziału Propagandy WKP(b) Fiodor Gołowienczenko tłumaczył:

"Oto mówimy 'kosmopolityzm'. A co to takiego, mówiąc najprościej, po robociarsku? To znaczy, że wszystkie Mośki i Abramy zapragnęli zająć nasze miejsca".

Zatem następuje podział na my (robotnicy, szerzej ludzie radzieccy) i oni (Żydzi). Zważywszy, że równolegle szła akcja demaskowania Żydów pośród ludzi sztuki, zatem ów podział nie miał się tyczyć jedynie klasy robotniczej.Bo przecież, jak podsumowano pewnego krytyka teatralnego:

"Jakie pojęcie może mieć jakiś tam A[bram] S[ołomowicz] o charakterze narodowym rosyjskiego człowieka radzieckiego".

/podkreślenie - moje/

W tych głosach widać, że Żydzi przestali być uznawani za składnik tego narodu.

W nowo zarysowanej idei wielkoruskiej, która siłą rzeczy nabierała cech mesjanistycznych, musiała zaistnieć hierarchia cierpienia, i oczywistym musiało być, że na jej szczycie nie mogą się znaleźć Żydzi.

Skoro Koba "kadził" w trakcie tego toastu Rosjanom, to jak to się ma do kampanii antysemickiej?

(...)

Ja widzę związek, poldas - nie, a ja nie zamierzam dalej przekonywać. To jak tłumaczenie, jakie konsekwencje wynikają z tego, że do Sztruma zadzwonił Stalin.