Mistrzowskie narracje w polskiej historiografii

[secesjonista]

W głosie nadesłanym po konferencji "Spojrzenie w przeszłość" prof. Stefan Kwiatkowski pisał co prawda w kontekście mediewistyki, ale można ów tekst odnieść szerzej:

"W nauce narratywizacja umożliwia sensowne uporządkowanie wyników badawczych. W analitycznej filozofii trzeciej kwarty XX w. prawo obywatelstwa uzyskał pogląd, że struktury narracji mogą kierować procesem poznania; co więcej, zawierają one elementy interpretacji, choć najczęściej ukrytej. Właściwe elementy tego stanowiska występują w czytelny sposób przynajmniej od ogłoszenia koncepcji tzw. socjologii wiedzy przez Karla Mannheima, z powodzeniem rozwijanej przez jego kontynuatorów. oryginalny nurt europejski badań nad tekstem stworzył w niemieckiej historiografii Reinhart Koselleck. Teoria Haydena White'a została zauważona i zastosowana przez historyków z opóźnieniem. Uznaje się istnienie narracji, które określają podstawową strukturę opracowania historycznego. Co więcej, według Jörga Rüsena nie może istnieć jakakolwiek tożsamość kulturowa bez mistrzowskiej narracji, a narracyjność jest do pogodzenia z obiektywnością dziejopisarską. mistrzowska narracja w historiografii może mieć kształt spójnej, stworzonej z określonej perspektywy, z reguły ukierunkowanej na państwo formuły, która silę swego oddziaływania wykazuje zarówno w kręgu akademickim, jak i w życiu publicznym. Mistrzowski status otrzymuje uwspółcześnienie przeszłości, jeśli jego oddziaływanie osiąga dominującą pozycję albo przynajmniej posiada siłę przyciągania. Jak długo mistrzowska narracja zaspokaja potrzeby identyfikacji społeczeństwa, tak długo pełni integrującą funkcję; ponadto jest w stanie decydować o zmianach w zakresie obowiązujących wzorów interpretacyjnych, wpływać na odrzucenie jednych, a przyjęcie innych (...)

Jeśli mistrzowska narracja należy do części składowych wyposażenia kulturowego wspólnoty, to oddziałuje ona bezpośrednio na powstanie i zanikanie dominujących wzorów interpretacji dziejów. Kształtuje ona materialny aspekt przeszłości przez odpowiedni dobór osób i wydarzeń, ukształtowanie strukturalnych powiązań między nimi w opowiadaniu o zdarzeniach (...)

mistrzowskie interpretacje nie istnieją w próżni. Schodzą się z kulturowo uwarunkowanymi tradycjami pamięci, medialnymi formami uwspółcześniania historii, politycznymi inscenizacjami. mistrzowskie narracje maja siłę oddziaływania społecznego".

Czy w polskiej historiografii można mówić o "mistrzowskich narracjach", a jeśli tak, to czyje narracje można wyróżnić?

Ciekaw jestem czy takie zagadnienie jest przedmiotem nauki na polskich wydziałach historycznych.

[poldas]

"Mistrzowska narracja" prof. Kwiatkowskiego to powoduje,

iż w mej głowie mózg się lasuje.

[Roman Różyński]

Faktycznie jakiś bełkot

nie załapałem o co chodzi, a niby napisane po polsku

[secesjonista]

Tekst jest napisany przez naukowca do podobnych mu naukowców na konferencję naukową. Zajmuje się on w nim pewnym zagadnieniem teoretycznym, co siłą rzeczy ociera się o trudny meta-język. Jako, że jest to rozmowa w kręgu podobnych sobie wykształceniem ludzi stąd i pewien hermeneutyczny język, gdzie nie trzeba sobie objaśniać co znaczy prefiguracja przedmiotu poznania, jak pozytywistyczna prozopografia nabiera postać antropologizowania historii, czy jak się ma Geschichtskultur do Erinnerungskultur itd.

Jak sobie czytam popularnonaukową pozycję o koncepcjach wszechświata, teorii strun jako M-teorii to zdaje mi się, że to całkiem łatwe. Jak się weźmie do ręki pracę naukową na ten temat przeznaczoną sensu stricte dla naukowców to nic z tego nie rozumiem. Co nie znaczy, że poważyłbym się nazywać to bełkotem.

Nawiasem mówiąc każdy student socjologii musi się zmierzyć z takim tematem na swych zajęciach, tam mówi się o końcu wielkich systemów socjologicznych i ew. postulowaną zmianą paradygmatu dyskursu.

Co prawda w Polsce (i nie tylko) mamy szereg "specjalistów", ot - co drugi jest specjalistą od awiatyki (od czasu katastrofy smoleńskiej), przez zagadnienia budownictwa i wykorzystania materiałów wybuchowych (od wydarzeń 11 września), zakresu inwigilacji społeczeństwa, aż do takich prostych tajemnic - jak np. kto rządzi światem.

Jak widać nie są to jednak wystarczające przymioty by zrozumieć każdy tekst.

Bowiem aby dyskutować na pewne tematy, na pewnym poziomie, niezbędna jest niestety teoretyczna podbudowa. Jak się nic w tym zakresie nie czytało i nie próbowało przeanalizować to ma się problemy z aparatem pojęciowym używanym przez interlokutora.

Początkowo upatrywano mistrzowskie narracje (m.n.) jedynie w wytworach dużych prądów umysłowych doby XIX wieku , choćby w materializmie historycznym, liberalnej idei postępu czy idei samorealizującego się ducha. Uznawano, że ich uchwycenie i opisanie pozwoli usunąć m.n. z dyskursu naukowego. Przedmiotem pracy miały być problemy, a nie narracja.

W badaniu m.n. zwraca się uwagę na relacje między narratorem (tu: historykiem) a narracją, jak jego postawa, poglądy i uwarunkowania epoki wpływają zarówno na sedno jego przekazu jak i jego formę. Pokazuje się jak narrator stara się uzyskać spójność swych wywodów i jak stara się osiągnąć wiarygodność u czytelników.

Bada się jak w dominujących wzorach interpretacji dziejów przebiega np. dobór osób i wydarzeń, i dlaczego jest taki, a nie inny. Na niższym poziomie, jak w przypadku próby strukturyzacji, na opracowanie wpływa określony dobór ram czasowych.

Jak dana próba objaśnienia dziejów i zdarzeń z przeszłości stara się znaleźć oparcie w takiej czy innej tradycji intelektualnej.

Skrajnym przykładem m.n. jest np. polska historiografia doby stalinizmu, którą można określić jako "próbę wprowadzenia hegemonialnej narracji mistrzowskiej, która nie tylko miała dyktować własne interpretacje, ale także wykluczyć alternatywne". Z innej epoki, na poletku polskim, można również wskazać na prace Karola Górskiego.

/szerzej: W. Piasek "Antropologizowanie historiografii polskiej - przypadek pisarstwa historycznego Karola Górskiego", w: "Gra i konieczność..." - patrz niżej/

Warto zajrzeć zatem wcześniej, choćby do:

"Eruditio et interpretatio. Studia historyczne" red. Z. Chodyła

"Opowiadanie historii w niemieckiej refleksji teoretycznohistorycznej i literaturoznawczej od oświecenia do współczesności" oprac. J. Kałążny

"Metageschichte. Hayden White und Paul Ricoeur. Dargestellte Wirklichkeit in der europäischen Kultur im Kontext von Husserl, Weber, Auerbach und Gombrich" ed. J. Stückrath, J. Zbinden

"Reinhart Kosseleck, Semantyka historyczna" oprac. H. Orłowski

"Kompass der Geschichtswissenschaft" ed. J. Eibach, G. Lottes

A.F. Grabski "Kształty historii"

"Gra i konieczność. Zbiór rozpraw z filozofii historii i historii historiografii" red. G. Dominiak, J. Ostoja-Zagórski, W. Wrzosek

"Historische Diskursanalysen. Genealogie, Theorie, Anwendungen" wyd. F.X. Eder