Literatura w służbie totalitarnym ideologiom

[foad]

No niestety.

Ale z tematu, który podsunąłeś można i tak wiele już się dowiedzieć. Szczególnie o Rosyjskich intelektualistach, a takich też szukam.

[secesjonista]

W sumie, to mam wrażenie, że jeśli foad będzie w takim kierunku (jaki zaprezentował) zbierał swą bazę bibliograficzną to po prostu napisze pracę "nie na temat", na co zwrócił uwagę już Furiusz.

Można sięgnąć po:

Timothy W. Ryback "Prywatna biblioteka Hitlera: książki które go ukształtowały"

E. Możejko "Realizm socjalistyczny. Teoria, rozwój, upadek"

W. Włodarczyk "Socrealizm. Sztuka polska w latach 1950-1954"

T. Borowski "Do młodych agitatorów pokoju"

T. Drewnowski "Próba scalenia. Obiegi - Wzorce - Style"

L. Kruczkowski "Odwiedziny" (tzw. "Stonka" - czyli Stefan Żeromski a la socrealizm)

M. Głowiński "Rytuał i demagogia. Trzynaście szkiców o sztuce zdegradowanej"

"Realizm socjalistyczny w Polsce z perspektywy 50 lat" red. S. Zabierowski

B. Groys "Stalin jako totalne dzieło sztuki"

I. Ilf, J. Pietrow "Jak stworzono Robinsona"

T. Kubiak "Rzecz o Trasie W-Z"

P. Fast "Realizm socjalistyczny w literaturze rosyjskiej. Doktryna, poetyka, konteksty"

W. Tomasik "Inżynieria dusz. Literatura realizmu socjalistycznego w planie propagandy monumentalnej"

F. Thom "Drewniany język"

D. Irving "Wojna Goebbelsa. Triumf intelektu"

B. Drewniak "Kult w cieniu swastyki"

tegoż, "Teatr i film III Rzeszy w systemie hitlerowskiej propagandy"

Cz. Król "Propaganda i indoktrynacja narodowego socjalizmu w Niemczech 1919-1945"

H. Suren "Człowiek i Słońce"

H. Sündermann "Tagesparolen. Deutsche Presseanweisungen aus den Jahren 1939-1945. Hitlers Propaganda und Kriegsführung"

J. Sobczak "Polska w propagandzie i polityce III Rzeszy"

Wydziału Agitacji i Propagandy KC KPZPR (lata 1945-53) wydany w serii "Rosja XX wieku".

D. Boćkowski "Imperium dobroci - propaganda radziecka kontra rzeczywistość północno-wschodniej Polski w latach II wojny światowej", w: "Ofiary imperium. Imperia jako ofiary. 44 spojrzenia" red. A. Nowak

"Pierwsza próba indoktrynacji. Działalność Ministerstwa Informacji i Propagandy w latach 1944-1947" opr. A. Krawczyk

M. Mazur "Polityczne kampanie prasowe w okresie rządów Władysława Gomułki"

S. Rybowicz "Mała kronika wielkiej przyjaźni"

Eugen Hadamovsky "Propaganda und nationale Macht: Die Organizacji der und nationale Meinung für die Politik"

J. Trznadel "Hańba domowa"

"Oblicza komunistycznego zniewolenia. Między nauką a literaturą" red. K. Brzechczyn

"Socrealizm. Fabuły - komunikaty - ikony" red. M. Piechota, K. Stępnik

Z. Łapiński, W. Tomasik "Słownik realizmu socjalistycznego"

I. Witkowski "Propaganda Trzeciej Rzeszy"

T. Głowiński "Nowy porządek europejski. Ewolucja hitlerowskiej propagandy politycznej wobec Polaków w Generalnym Gubernatorstwie 1939-1945"

Niemiecka propaganda:

/www.calvin.edu - "German Propaganda Archive"

[foad]

Wielkie dzięki za zaangażowanie w temat, szczerze mówiąc nie spodziewałem się, że ktoś poważnie do tego podejdzie, co mile mnie zaskoczyło.

Wszystkie propozycje przeanalizuję i może coś uda mi się wybrać, a jeśli zadanie mnie przerośnie po prostu wybiorę inny temat, bo ten szczerze mówiąc do łatwych nie należy. Mam jeszcze miesiąc, więc pomyślę.

Pozdrawiam!

Edytowane 4 Styczeń 2014 przez foad

[secesjonista]

Można pójść w kierunku omawianym tutaj:

forum.historia.org.pl - " Zaangażowanie europejskich intelektualistów i ludzi kultury w faszyzm"

[foad]

Ten link został podany kilka postów wcześniej.

[secesjonista]

Zauważyłem, kiedy napisałem: "w kierunku" miałem na myśli poszerzenie zawartych tam informacji, choćby dotarcie do tekstów "hiszpańskiego d’Annunzio" czyli Ernesto Giméneza Caballero, który był swego czasu dyrektorem jednego z najbardziej znaczących czasopism literackich w Europie "La Gaceta Literaria". Jego poparcie dla włoskiego faszyzmu było powodem odsunięcia się od niego jego przyjaciół i współpracowników, a wreszcie zamknięcia gazety. Był on autorem "Genio de España", czy "La nueva catolicidad", w których to pozycjach starał się przenieść niektóre elementy faszyzmu na grunt hiszpański. Trochę o tej postaci jest w Jacka Bartyzela "Umierać, ale powoli! O monarchistycznej i katolickiej kontrrewolucji w krajach romańskich 1815–2000".

Czy choćby teksty ludzi skupionych wokół "La Conquista del Estado" czasopisma założonego przez Ramiro Ledesma Ramosa.

Warto sięgnąć po opublikowane powojenne listy Czesława Miłosza gdzie można zapoznać się z motywacjami szeregu intelektualistów, motywacjami aktywnego opowiedzenia się po stronie nowej władzy. Dzięki temu można rozwiązać rozwiązać znane powiedzenie Leszka Kołakowskiego, że "wszyscy w jakiejś mierze stawaliśmy się krońskistami"*

Dodajmy:

A. Laignel-Lavastine "Cioran, Eliade, Ionesco: o zapominaniu faszyzmu. Trzech intelektualistów rumuńskich w dziejowej zawierusze"

M. Głowiński "Peereliada. Komentarze do słów 1976–1981"

R. Legutko "Intelektualiści a komunizm", "Znak" 1999, nr 2

M. Mazur "Propagandowy obraz świata. Polityczne kampanie prasowe w PRL 1956–1980"

V. Farias "Heidegger a narodowy socjalizm"

L. Kołakowski "Intelektualiści a ruch komunistyczny"

M. Hirszowicz "Pułapki zaangażowania: intelektualiści w służbie komunizmu"

Cz. Madejczyk "Klerk czy intelektualista zaangażowany? Świat polityki wobec twórców kultury i naukowców europejskich w pierwszej połowie XX wieku"

* - chodzi o "subtelnego" filozofa Tadeusza Krońskiego co to powiedział, że: "My sowieckimi kolbami nauczymy ludzi w tym kraju myśleć racjonalnie bez alienacji".

[Furiusz]

Dzięki temu można rozwiązać rozwiązać znane powiedzenie Leszka Kołakowskiego, że "wszyscy w jakiejś mierze stawaliśmy się krońskistami"*

Coś jak marsz intelektualistów Kaczmarskiego?

Może bardziej literacko - Maksym Gorki, uznany za wzorzec do nasladowania - literacki w czasach stalinowskich. Biografia - Tova Yedlin: Maxim Gorky: a political biography - dostępna była kiedyś w necie.

W Oddziale chorych na raka, Sołżenicyna jest na samym początku jest taka dyskusja na temat literatury w ZSRR, tego co wolno a czego nie wolno czytać.

Może ciekawa będzie praca O polityce partii w dziedzinie literatury pięknej J. Stalina? Albo postać Żdanowa?

[secesjonista]

O roli intelektualistów można poczytać w książce Jean Paul Sartre'a "Pomiędzy", warto zajrzeć również do: Christian Ingrao "Wierzyć i niszczyć. Intelektualiści w machinie wojennej SS", czy: Thomas Sowell "Intelektualiści mądrzy i niemądrzy". Jeśli chodzi o faszyzm, fundamentalną pracą jest: "The Appeal of Fascism. Intelectualists and fascists 1919-1945" Alistaira Hamiltona.

[foad]

A co możecie powiedzieć mi o socrealizmie polskim i sowieckim?

[secesjonista]

O socrealizmie jest kilka wątków proponuję zatem skorzystać z wyszukiwarki i nie robić z jednego tematu bezdennego worka.

secesjonista

[secesjonista]

Wielu Zachodnich intelektualistów odbywało podróże po ojczyźnie światowej rewolucji. Herbert George Wells popełnił dziełko "Russia in the Shadow", będące jego relacją z takiej podróży. Zarazem była to odpowiedź na relację z podobnej wizyty, jaką odbył Bertrand Russell, czego efektem było "The Practise and Theory of Bolshevism". Wells, który nieszczególnie cenił marksizm, a i inteligencji chyba nie można mu odmówić, podobnie jak Russell zauważa terror. Daje mu jednak pewne uzasadnienie, zauważa on, że pominąwszy incydentalne przypadki okrucieństwa, w wyniku tego terroru zabijano z jakiegoś powodu i w jakimś celu.

Choć z naszej polskiej perspektywy związki poezji z opiewaniem nowego systemu wiążą się na ogół z socrealizmem, to i przed zaordynowaniem tego kierunku, spotkamy się z pochwalną poezją nowego systemu. Oto Christopher Murray Grieve, znany bardziej jako Hugh MacDiarmid, dał się ukąsić i komunizmowi, i faszyzmowi, by wreszcie poświęcić się odrodzeniu szkockiego nacjonalizmu. W wierszu pt. "To Lenin" (potem tytuł zmienił na "First Hymn to Lenin")) wydanym w zbiorze "New English  Poems" (1931 r.),  zredagowanym przez Lascellesa Abercrombie, autor ów opiewa terror Czeka.

"Konieczne i nieistotne jak okrucieństwo śmierci

W obliczu kosmosu,

Okrucieństwa Czeki przeminą szybciej.

Jakie  może mieć znaczenie, kogo się zabija,

By zmniejszyć owo najstraszliwsze morderstwo.

Które pozbawia większość ludzi prawdziwego życia?".

/"Aneks", nr 19, 1978, tłum.red. artykułu: G.Watson: "Were the Intellectuals Duped?”, "Encounter", vol.XLI, No 6, London, December 1973/

 

Wiersz Charlesa Henry'ego Madge'a "Letter to the Intelligentsia", na ogół jest przytaczany jedynie by wskazać na wpływ, jaki miał Wystan Hugh Auden na pewną generację anglosaskich poetów. Warto jednak przytoczyć pewien inny fragment:

"Nicość, ostra jak nóż, pochłonie odszczepieńców;

zamilkł już raz na zawsze głos przeniewierców;

wybrali Syberię; na wygnaniu już ci,

co zwracali się na prawo lub lewo,

jak Trocki i Kamieniew - przywódcy- buntownicy".

 

 

[Bruno Wątpliwy]

Interesujące mogą być przedstawienia "wielkich nazwisk" zaangażowanych emocjonalnie po obydwu stronach wojny domowej w Hiszpanii. Wątek ten przewija się w wielu pracach poświęconych temu konfliktowi.

Na przykład u T. Zubińskiego, Wojna domowa w Hiszpanii 1936-1939, Poznań 2015,  będą to rozdziały "Frankofile" (s. 290-296) i "Byli wszyscy z wyjątkiem Szekspira" (s. 297-314); u A. Beevor'a, Walka o Hiszpanię 1936-1939. Pierwsze starcie totalitaryzmów, Kraków 2009 - rozdział "Propaganda wojenna oraz intelektualiści" (s. 331-348). W obydwu pozycjach szereg odniesień do innych pozycji literatury (Southworth, Calvo Sotelo itp.).

[secesjonista]

O zaangażowaniu wielu intelektualistów w sprawę komunistycznej iluzji traktuje praca Davida Caute'go "The Fellow-Travellers". Jako przykład jak niektórzy widzieli ówczesny "kraj rad" można wskazać pracę Sidney'a i Beatrice Webbów "Soviet Communism: a New Civilization?" (w późniejszych wydaniach pytajnik zniknął). Którzy doszli do zadziwiającego wniosku, że w obozach warunki są nieludzkie, ale po 1930 r. więźniowie nie są: bici, torturowani czy zabijani.