Daniny od lasów w średniowieczu

[łasica]

Witam

poszukuję informacji na temat danin w średniowieczu pobieranych z tytułu użytkowania gruntów a dokładniej chodzi o użytkowanie lasów w tym okresie. W Encyklopedii historii gospodarczej co prawda jest mowa o "podatku" typu poradlne później -> łanowe niestety nie bardzo wiem jak mam dokładnie zinterpretować objaśnienie podane do tych haseł a mianowicie czy poradlne lub też łanowe obejmowało same grunt przeznaczone pod zasiew czy również oznaczało grunty przeznaczone na łąki, pastwiska i lasy???

Ogólnie też proszę o informacje na temat samych lasów, jakie daniny musiała spełniać ludność za pobieranie z nich pożytków, komu miała je uiszczać, czy były one własnością rodów, panów feudalnych czy też należały do panującego, czy w późniejszym okresie szlachta płaciła z tytułu posiadania lasów podatki ???

Właściwie to proszę o wszystkie informacje na temat lasów w tym okresie

[secesjonista]

Poradlne nie było daniną z lasu.

Poza tym średniowiecze to niezwykle długi okres czasu i część danin zanikała z czasem, czy przy niezmienionej nazwie zmieniał się jej wymiar i charakter.

Co do poniektórych danin: ich funkcji i charakteru przetoczyły się w polskiej historiografii całkiem żarliwe dyskursy... jak choćby względem wieśnicy.

W zasadzie nierozstrzygnięte do dziś.

Istniej też wiele danin występujących jedynie na pewnych terenach, czasem nawet ograniczonych do poszczególnych wsi.

J

 

a bym zaczął od literatury:

J. Widajewicz "Daniny stołu książęcego w Polsce piastowskiej"

tenże: "Powołowe-poradlne, danina ludności wiejskiej w dobie piastowskiej"

K. Kaczmarczyk "Ciężary ludności wiejskiej i miejskiej na prawie niemieckim w Polsce XIII iXIV wieku", "Przegląd Historyczny" t. XI

Oswald Balzer "Narzaz w systemie danin książęcych pierwotnej Polski"

/pierwsza i ostatnia pozycja - dostępne są elektronicznie/

[secesjonista]

Ciekawa pozycja w tym zakresie:

A. Zajda "Nazwy staropolskich powinności feudalnych, danin i opłat (do roku 1600)", Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego CCCCLXXXXVII, Prace Językoznawcze, z. 60, Kraków 1979.

Można poznać genezę, budowę, zmiany od strony językowej tych pojęć, m.in. prócz powszechnie znanych jak węźnica, narzaz, kuna, borowe itp., mamy też takie jak: krowa (od 1174 r.), czasza (calix), miech, pierścień, brona, płat, wojskie, gajne, wychód, psarskie, biercze, krwawe, pomocnie, śreżna, napisna, przylajny, trzecina, ponocki, ,t, powaba, flukorn (kalka z śrgniem.), ładarzne, draszowe, prowód...

W sumie autor zajmuje się około 455 zgromadzonymi ze źródeł nazwami.

[secesjonista]

Kolejna przydana pozycja:

B. Wołowik "Dawne opłaty, daniny i podatki w toponimii polskiej", "Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Opolu. Filologia Polska" T. XXXI

[secesjonista]

A. Woytowicz "Obelść, obelnicy i prawo obelne", "Rocznik Biblioteki Wyższej Szkoły Handlowej w Warszawie" T. VIII, 1930

A. Kutrzebianka "Vesnica - danina miodowa", "Rocznik Dziejów Społecznych i Gospodarczych" T. VII, 1938

S. Nosek, Z. Szromba "Bartnictwo", w: "Słownik starożytności słowiańskich" T. I, 1961

[atrix]

Przykład opłat itd. , ale to już schyłek średniowiecza - http://lipsko.pl.tl/Prawa-Miejskie-1613.htm

[secesjonista]

Tylko szewcy, których jest 14, iż im wolno drzeć dąb w lesiech królewskich,  winien każdy z nich dać dwie parze botów do roku.

 

Wymienić można: bobrowe, bobry, leśne, drewne, żołędne, gajne, łuczywne, żerdne (: "Żerdne i łuczywne - Jest obyczaj w tej wsi, iż dają od tego, co im wolno rąbić żerdzi, grodzić płoty i łuczywo kopać, z każdego domu per caponem"), kunica, kunne ("Ciż bartnicy 69, którzy płacą kunne wedle starego zwyczaju, co by mieli dawać kun, płacą 68 per gr 15"), leśne jajca, drwa serowe, barci (Małopolska), jagodne (Wielkopolska), borowe, bartne, leśne, waltczynsz, wrąb, wrębne, wkup, wieprzowe (od wypasania trzody w lesie).

 

Warto zajrzeć do:

S. Chodyński "Podatki w dawnem prawie polskiem", w: "Encyklopedia kościelna", T. XX, Warszawa 1894

[secesjonista]

"Bardziej istotną rzeczą był podział na bartników osiadłych (gospodarzy), chrostowych (niepracujących na barciach, korzystający z ziemi w borach, lecz płacących daninę w pieniądzu) oraz luźnych (najmowanych robotników)".
/A. Kuciński "Bartnictwo a uprzywilejowanie ludności w puszczach północnego Mazowsza (XIII-XVIII wiek)", "Studia Podlaskie", T. XXV, Białystok 2017, s. 72/

 

Nie bardzo rozumiem jak można być bartnikiem skoro się nie pracuje przy barciach?

 

 

 

Z literatury:

E. Ferenc-Szydełko "Organizacja i funkcjonowanie bartnictwa w dobrach monarszych"
S. Blank-Weissberg "Barcie i kłody w Polsce"
T. Siudowska-Myzykowa "Materiały do bartnictwa w północno-wschodniej Europie ze szczególnym uwzględnieniem Polski"
K. Niszczycki "Prawo bartne bartnikom należące r. 1559", wyd. K.W. Wójcicki
A. Żabko-Potopowicz "Dzieje bartnictwa w Polsce w świetle dotychczasowych badań", "RDSiG", t. 15, 1953.
 

[Bruno Wątpliwy]

Cytuj

Nie bardzo rozumiem jak można być bartnikiem skoro się nie pracuje przy barciach?

Znalazłem coś takiego:

"O bartnikach chrostowych wspomina lustracja Nowogrodu z 1565, że >>są 3 bartnicy, którzy na barci zeszli, tylko mają łąki w chróściech, ku barciam należące i zową się te bartniki chrostowemi<<".

Za: https://4lomza.pl/index.php?wiad=6774

Gdybym to jeszcze potrafił przetłumaczyć. Może po prostu chodzi o usytuowanie barci (a może raczej  jakiegoś odpowiednika dzisiejszych uli) nie w lesie, ale na łąkach, czy "w chróściech"?