Instrukcje poselskie i ich ograniczenia

[secesjonista]

Kolega ma na myśli mandat limitatywny bądź imperatywny, czy instrukcje?

Poza tym w pewnym zakresie tematycznym w ówczesnej Rzplitej istniał wybór posłów z "plena et non limitata potestas".

[Roman Różyński]

Kolega ma na myśli mandat limitatywny bądź imperatywny,

Można po polsku ?

Zresztą napisałem wyraźnie o co mi chodzi, wystarczy przczytać.

[secesjonista]

A to przecież kolega w pierwszych swych postach (na tym forum) pouczył mnie, że nie jest na etapie czytania opracowań tylko badania źródeł. Zatem to kolega winien mnie oświecić.

Ja opieram się; jako osoba zupełnie niewykształcona; głównie na tym co mi w rękę wpadnie - zatem odsyłam do zapoznania się z legacjami i innymi materiałami:

AGAD, Metryka Koronna 62 i inne (zwłaszcza groźba wstrzymania diet 15 IX 1545)

"Diariusz sejmu walnego warszawskiego z roku 1556/57" wyd. S. Bodniak

W. Uruszczuk "Sejm walny koronny w latach 1506-1540"

K. Grzybowski "Teoria reprezentacji w Polsce epoki Odrodzenia"

S. Płaza "Sejmiki i zjazdy szlacheckie województw poznańskiego i kaliskiego. Ustrój i funkcjonowanie (1572-1632)", "ZN" UJ DCCXX "Prace Prawnicze", 1984, z. 110

... i inni.

Ale to materiał na inny temat w innym dziale zatem skończmy tu dyskusję by nie był O.T.

[Roman Różyński]

A to przecież kolega w pierwszych swych postach (na tym forum) pouczył mnie, że nie jest na etapie czytania opracowań tylko badania źródeł.

Dotyczy to sztuki wojennej-na pozostałe rzeczy już nie starcza czasu, chyba okazyjnie, niemniej dziękuję za wskazanie literatury.

Co do instrukcji wiem tyle że były, poseł musiał ich przestrzegać i był z tego rozliczany na sejmiku relacyjnym, jeśli gdzieś się mylę proszę o wskazanie.

I o to własnie mi chodzi-by poseł nie przedstawiał postulatów różnych mniej lub bardziej ciemnych grup interesów musi reprezentować wyborców-instrukcje z tego co wiem były odpowiednim narzędziem, jednookręgowe wybory powodowałyby to o czym pisał Bruno:

System jednomandatowych okręgów wyborczych - dzięki, że mi przypomniałeś - grozi także tym, że parlament stanie się zbiorowością regionalnych liderów

Myślę więc że połączenie tego z instrukcjami zapewniłoby odpowiednią kontrolę posłów i umożliwiłoby w Polsce zastąpienie partiokracji(czy też oligarchii partyjnej) demokracją pośrednią(na bezpośrednią ze względu na rozmiar państwa nie ma szans-nie jesteśmy państwem-miastem).

Czy teraz wyraziłem się jaśniej ?

Edytowane 15 Wrzesień 2011 przez Roman Różyński

[secesjonista]

Panie Romanie by nie offtopować - warto założyć temat w odpowiednim dziale historycznym: choćby instrukcje poselskie ich ograniczenia, wątek ciekawy, ale nie tutaj.

Z chęcią się wypowiem co do praktyki i ustaleń.

[Roman Różyński]

Panie Romanie by nie offtopować - warto założyć temat w odpowiednim dziale historycznym: choćby instrukcje poselskie ich ograniczenia, wątek ciekawy, ale nie tutaj.

Z chęcią się wypowiem co do praktyki i ustaleń.

A ja chętnie posłucham-dowiem się czegoś więcej o demokracji, liczę też na wskazanie linków do źrodeł dostępnych w sieci, moderację proszę o wydzielenie z ostatnich postów odpowiedniego tematu.

Pozdrawiam

[secesjonista]

Jest faktem, że władcy; nie tylko w Rzplitej, ale i ówczesnej Europie; naciskali na udzielanie posłom nieograniczonych pełnomocnictw. Stąd znane przykłady listów zwoławczych zalecających taką praktykę. We Francji ślady tego typu działań mamy już w XIV w., na Węgrzech od końca XIV w., w Hiszpanii od schyłku wieku XV. W odpowiedzi (w Austrii i księstwach niemieckich) na monarchy propozycje Einberufungschreiben w zasadzie pojawiały się formuły pełnomocnictw "blankietowych" (Blankvollmacht), jednakże zawsze z ograniczeniami.

/szerzej: N. Saper "Die schwabischosterreichischen Landstande und Landtage im 16. Jahrundert", S. Russocki "Początki zgromadzeń stanowych w Europie Środkowej", "Przegląd Historyczny" 1975, t. LXVI, z. 2, J. Bardach "La formation des Assemblees polonaises au XV siecle et la taxation" w: "Anciens Pays et Assemblees d'Etats, Standen en Landen", t. LXX, C. Soule "Les Etats Generaux de France (1302-1789)" i inne/.

Zatem jak na tle Europy wyglądało przestrzeganie instrukcji poselskich w RON-ie?

Czy faktycznie były wiążące, i w jakim zakresie?

[gregski]

No właśnie pacholęciem będąc przeczytałem w jakiejś książce dla młodzieży jak to dyskutowano na Sejmiku jakąś sprawę. W końcu ją przegłosowano, a za posła wybrano wielce wymownego szlachcica który co prawda optował przeciw przyjętemu wnioskowi ale uznano, że i tak jest najlepszym mówcą, więc biedak dostał odpowiednie instrukcje i musiał na Sejmie żołądkować wbrew swoim poglądom.

Tu pytanie do specjalistów. Czy taka sytuacja mogła mieć miejsce? ( Bo stopień zaufania do owego posła wydaje mi się niesamowity)

[secesjonista]

Nadto anegdotycznie to brzmi, ale zajść mogło, podobnie zachowywał się Stanisław Szafraniec.

Sama kwestia terminologii nastręcza pewne kłopoty. Niektórzy sam mandat utożsamiają z instrukcją, co nie wydaje mi się słuszne. Nie ma też zgody co do tego jakie ograniczenia nakładały poszczególne rodzaje mandatów: imperatywny i limitatywny. Wacław Uruszczak uważał, że mandat imperatywny ograniczał ściśle działania posła, gdy limitatywny określał jedynie kwestii uprawniające go do podejmowania decyzji i pozostawiał mu "swobodę co do samego sposobu załatwiania".

/W. Uruszczuk "Sejm walny koronny w latach 1506-1540", Warszawa 1980, s. 46/

Co do instrukcji to Stanisław Płaza używa określenie pełnomocnictwa, i zgodny jest z Uruszczukiem, że umocowania poselskie, ograniczone czy pełne, stanowiły część instrukcji.

/S. Płaza "Sejmiki i zjazdy szlacheckie województwa sieradzkiego. Ustrój i funkcjonowanie (1572-1632)", "Zeszyty Naukowe UJ DCCLIV Prace Prawnicze", 1984, z. 110; tenże: "Sejmiki i zjazdy szlacheckie województw poznańskiego i kaliskiego. Ustrój i funkcjonowanie (1572-1632)", "Zeszyty Naukowe UJ DCCXX Prace Prawnicze", 1987, z. 122; szerzej K. Grzybowski "Teoria reprezentacji w Polsce epoki Odrodzenia"/.

Władcy regularnie domagali się pełnej mocy mandatów (plena potestas, plena et non limitata potestas, plena et absoluta potestas), co łatwo stwierdzić przeglądając legacje. Uruszczuk wskazywał, że np. za Zygmunta I plena potestas wystąpił czterokrotnie, ale dotyczyła tylko tych spraw przedłożonych w legacji (głównie co do podatku na obronę). Za Zygmunta Augusta tylko w 1569 r. wystąpiła pełna moc mandatu i dotyczyła kwestii zjednoczenia z Wielkim Księstwem Litewskim.

Jak to powiedział Stanisław Lupa Podlodowski w 1548 r.:

"U nas impossibile co innego czynić, aniż co nam bracia nasi poruczyli"

/"Diariusze sejmów koronnych 1548, 1533 i 1570", wyd. J. Szujski, SRP, t. I, Kraków 1872 r, s. 233/

[secesjonista]

Mikołaj Rej nieomal wskazywał, że mandat to sacro sanctorum...

Czy uprawniony jest głos Jolanty Choińskiej- Miki, że:

"Skrępowanie poselską instrukcją jest bowiem jednym z mitów, utrwalonych w świadomości społecznej równie mocno jak ryciny Norblina, jednym z negatywnych stereotypów dotyczących staropolskiego parlamentaryzmu"

/głos w dyskusji w panelu: "Polska na tle Europy VI-XVII wieku" Materiały pokonferencyjne Zeszyt. 1, Warszawa 2007, s. 37/