Ciekawostki wyborcze II RP

[arnold]

Dawno tutaj nie zaglądałem ale ostatnio miałem trochę czasu i mogłem zając się historią.

Dotarłem do wyników wyborów parlamentarnych z 1922 roku. Bardzo ciekawa lektura. Chciałbym tutaj przedstawić kilka ciekawostek dotyczących frekwencji i wyników głosowania.

Jeśli chodzi o frekwencję to najwyższa była w powiecie puckim i wyniosła 94,4%. Bardzo wysoka była też w powiatach Śmigiel 92,5%, Koźmin 92,5%, Grodzisk Wielkopolski 92,1% i Wolsztyn 92,1%. W ogóle frekwencja wyborcza najwyższa była na Pomorzu, w Wielkopolsce i w wielu miejscach w Kongresówce. Na Śląsku, w Galicji Zachodniej i na Kresach była już wyraźnie niższa choć w porównaniu z dzisiejszą i tak bardzo dobra. Najgorzej z frekwencją było w Galicji Wschodniej gdzie Ukraińcy w większości zbojkotowali wybory. Jeśli chodzi o wyniki poszczególnych ugrupowań to endecja najlepszy wynik (78,5%) uzyskała w powiecie Kartuzy. Na drugim miejscu był powiat Wysokie Mazowieckie (76,9%) a na trzecim miasto Poznań (76%). Endecy bardzo duże poparcie mieli tez w powiecie lubawskim (73,7%) i ostrołęckim (72,0%) oraz w Toruniu (70,8%). PPS najwyższe poparcie uzyskała w powiatach Łuniniec (68,3%), Pińsk (49,3%), Drohiczyn Poleski (48,1%), Chrzanów (45,2%), Podgórze (45,0%) i Drohobycz (37,9%). Komuniści najlepszy wynik zanotowali w powiecie tarnobrzeskim (23,3%). Stosunkowo duże poparcie mieli też w powiecie będzińskim obejmującym również Sosnowiec (20,8%), w powiecie Prużana (18,3%), w powiecie Kobryń (10,9%), w powiecie Brześć Litewski (8,1%) oraz w Warszawie (6,7%). Z kolei listy mniejszości narodowych największym poparciem cieszyły się na Wołyniu. W powiecie łuckim na listy te zagłosowało aż 90,3% wyborców, w powiecie krzemienieckim 89,7%, w powiecie horochowskim 89,5%, dubieńskim 88,5%, kowelskim 87,4%. Województwo wołyńskie było jedynym województwem gdzie posłem nie został ani jeden Polak. We wszystkich pozostałych województwach większość posłów była Polakami. Nawet w województwie poleskim gdzie było statystycznie najmniej Polaków. Natomiast Galicja to oczywiście bastion PSL „Piast”.

Jeśli chodzi o duże miasta to w Warszawie, Łodzi, Poznaniu, Krakowie, Lwowie i Wilnie wygrała endecja.

[ak_2107]

A Jak wygladaly wyniki mniejszosci niemieckiej - i gdzie wystawila ona swoja reprezentacje ?

ps

czy moglbys tez zerknac na wyniki wzdluz granicy ze Slaskiem tak od Czestochowy po Kepno ?

[arnold]

Jeśli chodzi o mniejszość niemiecką to startowała ona w Bloku Mniejszości Narodowych. Niemcy mieli swoich posłów z Pomorza, Wielkopolski, Śląska, łódzkiego, warszawskiego a nawet z Wołynia. Nie pamiętam czy nie było też jakichś niemieckich posłów z innych województw. Lista niemiecka zwyciężyła w Katowicach, Królewskiej Hucie i powiecie Sępólno Krajeńskie. Jeśli chodzi o województwa to endecja wygrała w województwach pomorskim, poznańskim, śląskim, warszawskim, łódzkim, białostockim, kieleckim, PSL "Piast" w krakowskim , lwowskim i tarnopolskim, PSL "Wyzwolenie" w lubelskim i wileńskim, Blok Mniejszości Narodowych w wołyńskim i nowogródzkim, w stanisławowskim komitet żydowski, którego nazwy w tej chwili nie pamiętam a w poleskim był remis pomiędzy PPS a BMN.

Skonkretyzuj o jakie powiaty ci chodzi to dam ci szczegółowe wyniki.

Edytowane 23 Grudzień 2009 przez arnold

[Bruno Wątpliwy]

Przyłączam się do prośby. Arnold - masz może konkretne wyniki z powiatu puckiego? Gdzieś czytałem (słyszałem?), że w którychś z powojennych wyborów (lata 20., ale chyba nie 1922 r., raczej 1928) bardzo dobre wyniki w regionie uzyskała mniejszość niemiecka. Kaszubi tak odreagowali błędy polskiej administracji.

Wiadomości nie sprawdzałem u źródeł.

[arnold]

Nie mam w tej chwili danych dla powiatu puckiego z roku 1928 ale jeśli chodzi o okręg wyborczy Tczew w którym znajdował się powiat pucki to w roku 1922 88,6% głosów padło na listy polskie a 11,4% na listy niemieckie, w roku 1928 na listy polskie padło 87,6% a na niemieckie 12,4%, w roku 1930 90,0% na listy polskie i 10,0% na listy niemieckie. Czyli w roku 1928 w porównaniu z rokiem 1922 Niemcy dostali tylko o 1% więcej głosów. Biorąc jednak pod uwagę, że w tym czasie pewna cześć z nich opuściła Pomorze można to uznać za sukces. Z pewnością jednak twierdzenie o głosowaniu Kaszubów na listy niemieckie to nieprawda. Takie zjawisko miało jednak miejsce na Górnym Śląsku gdzie wybory w roku 1928 wygrał BMN czyli w warunkach śląskich w praktyce Niemcy.

W roku 1922 szczegółowe wyniki wyglądały następująco:

Powiat tczewski

Frekwencja 81,2%

Endecja 6357 (46,8%)

Chadecja 4372 (32,2%)

PSL "Piast" 14 (0,1%)

PPS 416 (3,1%)

Centrum Mieszczańskie 117 (0,9%)

Niemcy 2289 (16,9%)

Powiat starogardzki

Frekwencja 81,5%

Endecja 15 891 (67,5%)

Chadecja 5467 (23,2%)

PSL "Piast" 260 (1,1%)

PPS 247 (1,0%)

Centrum Mieszczańskie 109 (0,5%)

Niemcy 1586 (6,7%)

Powiat gniewski

Frekwencja 82,9%

Endecja 5023 (50,9%)

Chadecja 2746 (27,8%)

PSL "Piast" 147 (1,5%)

PPS 1115 (11,3%)

Centrum Mieszczańskie 124 (1,2%)

Niemcy 719 (7,3%)

Powiat kościerski

Frekwencja 87,6%

Endecja 12 263 (65,1%)

Chadecja 3374 (17,9%)

PSL "Piast" 105 (0,6%)

PPS 92 (0,5%)

Centrum Mieszczańskie 56 (0,3%)

Niemcy 2940 (15,6%)

Powiat kartuski

Frekwencja 82,0%

Endecja 17 939 (78,5%)

Chadecja 2549 (11,2%)

PSL "Piast" 323 (1,4%)

PPS 2

Centrum Mieszczańskie 74 (0,3%)

Niemcy 1964 (8,6%)

Powiat wejherowski

Frekwencja 82,1%

Endecja 8571 (56,2%)

Chadecja 4529 (29,7%)

PSL "Piast" 443 (2,9%)

PPS 5

Centrum Mieszczańskie 86 (0,6%)

Niemcy 1612 (10,6%)

Powiat pucki

Frekwencja 94,4%

Endecja 5132 (47,8%)

Chadecja 2572 (23,9%)

PSL "Piast" 989 (9,2%)

PPS 8 (0,1%)

Centrum Mieszczańskie 41 (0,4%)

Niemcy 1993 (18,6%)

Grudziądz miasto

Frekwencja 74,2%

Endecja 5949 (47,1%)

Chadecja 3583 (28,3%)

Niemcy 2043 (16,2%)

PSL "Piast" 84 (0,7%)

PPS 541 (4,3%)

Komuniści 38 (0,3%)

Centrum Mieszczańskie 399 (3,1%)

Powiat grudziądzki

Frekwencja 78,9%

Endecja 3487 (23,9%)

Chadecja 5885 (40,3%)

Niemcy 3789 (26,0%)

PSL "Piast" 926 (6,4%)

PPS 400 (2,7%)

Komuniści 3

Centrum Mieszczańskie 103 (0,7%)

Powiat świecki

Frekwencja 80,1%

Endecja 13 401 (46,3%)

Chadecja 6638 (23,0%)

Niemcy 6720 (23,2%)

PSL "Piast" 1422 (4,9%)

PPS 450 (1,6%)

Komuniści 0

Centrum Mieszczańskie 283 (1,0%)

Powiat tucholski

Frekwencja 88,1%

Endecja 7119 (55,7%)

Chadecja 3365 (26,3%)

Niemcy 1513 (11,8%)

PSL "Piast" 782 (6,1%)

PPS 3

Komuniści 0

Centrum Mieszczańskie 8 (0,1%)

Powiat chojnicki

Frekwencja 82,2%

Endecja 16 487 (63,6%)

Chadecja 4239 (16,4%)

Niemcy 4152 (16,0%)

PSL "Piast" 636 (2,4%)

PPS 265 (1,0%)

Komuniści 15 (0,1%)

Centrum Mieszczańskie 118 (0,5%)

Powiat sępoleński

Frekwencja 84,8%

Endecja 3203 (29,7%)

Chadecja 1807 (16,8%)

Niemcy 5473 (50,8%)

PSL "Piast" 191 (1,8%)

PPS 0

Komuniści 0

Centrum Mieszczańskie 99 (0,9%)

Toruń miasto

Frekwencja 80,8%

Endecja 11 394 (70,8%)

Chadecja 3008 (18,7%)

PSL "Piast" 27 (0,2%)

Centrum Mieszczańskie 102 (0,6%)

Niemcy 1557 (9,7%)

Powiat toruński

Frekwencja 80,3%

Endecja 8462 (47,2%)

Chadecja 6045 (33,8%)

PSL "Piast" 513 (2,9%)

Centrum Mieszczańskie 21 (0,1%)

Niemcy 2866 (16,0%)

Powiat chełmiński

Frekwencja 79,6%

Endecja 7135 (42,7%)

Chadecja 5393 (32,3%)

PSL "Piast" 701 (4,2%)

Centrum Mieszczańskie 176 (1,0%)

Niemcy 3316 (19,8%)

Powiat wąbrzeski

Frekwencja 82,7%

Endecja 7359 (46,5%)

Chadecja 4235 (26,8%)

PSL "Piast" 1361 (8,6%)

Centrum Mieszczańskie 98 (0,6%)

Niemcy 2761 (17,5%)

Powiat brodnicki

Frekwencja 84,2%

Endecja 13 688 (62,5%)

Chadecja 5094 (23,3%)

PSL "Piast" 1039 (4,7%)

Centrum Mieszczańskie 55 (0,2%)

Niemcy 2030 (9,3%)

Powiat lubawski

Frekwencja 86,7%

Endecja 16 549 (73,7%)

Chadecja 4851 (21,6%)

PSL "Piast" 388 (1,7%)

Centrum Mieszczańskie 2

Niemcy 668 (3,0%)

Powiat działdowski

Frekwencja 80,9%

Endecja 2857 (39,0%)

Chadecja 2165 (29,6%)

PSL "Piast" 241 (3,3%)

Centrum Mieszczańskie 18 (0,2%)

Niemcy 2045 (27,9%)

W roku 1928 wyniki wyglądały trochę inaczej ale nie ma mowy o jakimś wyraźnie zwiększonym poparciu dla list niemieckich. Przede wszystkim pojawiło się nowe ugrupowanie BBWR, poza tym PSL "Piast" wystartował wspólnie z chadecją jako Polski Blok Katolicki i właśnie to ugrupowanie oraz BBWR nie tylko na Pomorzu odebrało endecji sporo głosów.

Wyniki w powiatach częstochowskim, wieluńskim i kępińskim wyglądały następująco:

Powiat wieluński

Frekwencja 85,9%

PSL "Wyzwolenie" 20 348 (30,0%)

Endecja 16 910 (25,0%)

PSL "Piast" 11 823 (17,4%)

Blok Mniejszości Narodowych 6116 (9,0%)

PPS 4587 (6,8%)

Polskie Centrum 4191 (6,2%)

Chłopskie Stronnictwo Radykalne 3099 (4,6%)

Centrum Mieszczańskie 330 (0,5%)

Ogólno Żydowski Związek Robotników w Polsce (Bund) 149 (0,2%)

Narodowa Partia Robotnicza 109 (0,2%)

Żydowski Robotniczy Komitet Wyborczy "Poale Sjon" 84 (0,1%)

Komitet Wyborczy Inwalidów i Zdemobilizowanych Żołnierzy 20

Powiat częstochowski

Frekwencja 86,0%

Endecja 37 010 (38,9%)

PSL "Wyzwolenie" 14 674 (15,4%)

PPS 12 345 (13,0%)

Polskie Centrum 10 832 (11,4%)

BMN 9763 (10,3%)

PSL "Piast" 3282 (3,4%)

NPR 3265 (3,4%)

Niezależny Socjalistyczny Polski Bezpartyjny Komitet Wyborczy 1522 (1,6%)

Komuniści 1191 (1,3%)

Lista lokalna 857 (0,9%)

Bund 343 (0,4%)

Żydowski Demokratyczny Blok Ludowy 9

Powiat kępiński

Frekwencja 87,7%

Endecja 7804 (36,9%)

NPR 5274 (24,9%)

PSL "Piast" 4331 (20,5%)

BMN 3746 (17,7%)

Centrum Mieszczańskie 8

PPS 3

Edytowane 23 Grudzień 2009 przez arnold

[Gnome]

Bruno mówisz masz

W 1928 r. wyniki wyborów w powiecie puckim okręg nr 29 wyglądały następująco:

Lista Katolicko-Narodowa (lista nr 24) - 2 964

Narodowa Partia Robotnicza (lista nr 7) - 3 447

Polski Blok Katolicki Polskiego Stronnictwa Ludowego "Piast" i Chrześcijańskiej Demokracji (lista nr 25) - 2 558

Blok Mniejszości Narodowych w Polsce (lista nr 18, czyli tutaj Niemcy) - 2 464

Polska Partia Socjalistyczna (lista nr 2) - 560

Monarchistyczna Organizacja Wszechstanowa (lista nr 11) - 44 (sic!)

Narodowo-Państwowy Blok Pracy (lista nr 21) - 174

Katolicka Unia Ziem Zachodnich (lista nr 30) - 1899

Zjednoczenie Gospodarcze (lista nr 36, lokalna) - 1

Źródło: T. i K. Rzepeccy, Sejm i Senat 1928-1933: podręcznik zawierający wyniki wyborów w województwach, okręgach i powiatach, podobizny posłów sejmowych i senatorów, statystyki i mapy poglądowe, Poznań 1928, s. 67.

Z okręgu 29 przeszedł Tatuliński Antoni (Niemiecki Klub Poleski).

Ogólnie w województwie pomorskim lista nr 18 odniosła spore sukcesy, wygrała nawet w okręgu nr 30.

Poprawione.

[arnold]

Bruno mówisz masz

W 1928 r. wyniki wyborów w powiecie puckim okręg nr 29 wyglądały następująco:

Lista Katolicko-Narodowa (lista nr 24) - 2 964

Narodowa Partia Robotnicza (lista nr 7) - 3 447

Polski Blok Katolicki Polskiego Stronnictwa Ludowego "Piast" i Chrześcijańskiej Demokracji (lista nr 25) - 2 558

Blok Mniejszości Narodowych w Polsce (lista nr 18, czyli tutaj Niemcy) - 2 464

Polska Partia Socjalistyczna (lista nr 2) - 560

Chłopskie Stronnictwo Radykalne (lista nr 11) - 44 (sic!)

Narodowo-Państwowy Blok Pracy (lista nr 21) - 174

Katolicka Unia Ziem Zachodnich (lista nr 30) - 1899

Zjednoczenie Gospodarcze (lista nr 36, lokalna) - 1

Źródło: T. i K. Rzepeccy, Sejm i Senat 1928-1933: podręcznik zawierający wyniki wyborów w województwach, okręgach i powiatach, podobizny posłów sejmowych i senatorów, statystyki i mapy poglądowe, Poznań 1928, s. 67.

Z okręgu 29 przeszedł Tatuliński Antoni (Niemiecki Klub Poleski).

Ogólnie w województwie pomorskim lista nr 18 odniosła spore sukcesy, wygrała nawet w okręgu nr 30.

Dzięki, że mnie uprzedziłeś bo również w międzyczasie dotarłem do tych wyników

W jedym miejscu jest chyba jednak pomyłka. Według moich danych lista nr 11 to Monarchistyczna Organizacja Wszechstanowa. Niemcy w porównaniu z rokiem 1922 w powiecie puckim akurat stracili 0,6% głosów

[Gnome]

A tak racja ChSR miało nr 12, lista nr 11 to faktycznie Monarchistyczna Organizacja Wszechstanowa.

[arnold]

Masz rację BMN wygrał w okręgu 30 Grudziądz ale paradoksalnie dostał o 2% głosów mniej niz w 1922 roku.

W roku 1922 Niemcy dostali 22,4% głosów a w roku 1928 20,4% głosów i to wystarczyło do zwycięstwa. Po prostu polskie listy były bardziej rozbite a Niemcy jak zwykle karnie głosowali na jedną listę.

[Bruno Wątpliwy]

Z pewnością jednak twierdzenie o głosowaniu Kaszubów na listy niemieckie to nieprawda.

Nie przypomnę sobie gdzie, ale gdzieś czytałem taką wzmiankę. Dotyczyła prawie na pewno tylko powiatu puckiego, nie całych Kaszub. Coś w kontekście - w 1920 r. entuzjastycznie witano Hallera, a kilka lat później dosyć masowo głosowano na kandydatów niemieckich. Jestem zatem ciekawy, czy ma to potwierdzenie w danych. Inna sprawa, że 18,6 % na listę niemiecką w 1922 r. to już relatywnie dużo. Z drugiej strony - bardzo dobry wynik endecji, czyli tendencja jakby odwrotna.

Można spotkać się nawet z opiniami, że na tle zderzenia kulturowego, napływu urzędników itp. w latach 20. pojawiała się na Kaszubach "u przeciętnego człowieka awersja do wszystkiego co polskie". Cyt. wypowiedź J. Karnowskiego za: C. Olbracht-Prondzyński, Kaszubi. Między dyskryminacją a regionalną podmiotowością, s. 143. Jestem ciekawy ile w tym prawdy i czy pojawiła się rzeczywiście (na zauważalną skalę) tęsknota za "starymi, dobrymi czasami".

[arnold]

Inna sprawa, że 18,6 % na listę niemiecką w 1922 r. to już relatywnie dużo.

Tak ale nie zapominaj, że takie miejscowości jak Karwia, Karwieńskie Błota, Krokowa, Jeldzino, Lisewo, Goszczyno, Minkowice to niemieckie ewangelickie wsie należące do rodziny von Krockow. Do tego dochodzi trochę Niemców w Pucku. Z tym, że akurat w "Historii Pucka" pod redakcją Andrzeja Grotha jest wiele danych wskazujących na udaną repolonizację tego miasta. W Pucku w roku 1928 na listy niemieckie padło 458 głosów a na polskie 957. Podejrzewam, że reszta głosów niemieckich to w ogromnej wiekszości głosy z niemieckich wiosek okolic Krokowej i z Helu. Autor podaje, że w roku 1920 w wyborach uzupełniających do Sejmu Ustawodawczego trzy czwarte głosów w Pucku oddano na listę niemiecką. Prawie czysto niemiecki był też Hel w odróżnieniu od polskiej Jastarnii.

Edytowane 23 Grudzień 2009 przez arnold

[ak_2107]

Dzieki.

Wlasnie powiaty czestochowski i wielunski mnie interesowaly.

[FSO]

Witam;

arnold: mam małe pytanie: jak podział administracyjny Polski międzywojennej wpływal na fakt podzialu głosów niemieckich w poszczególnych województwach? Wystarczy spojrzeć na granice poszczeglnych województw i powiatów by stwierdzić, że racjonalne to one nie byly - przynajmniej w wielu wypadkach: patrz: województwo kieleckie niczym obwarzanek ciągnące się po starej granicy zaborczej [czyli mniej więcej od Jerzmanowic, przez Olkusz, Dąbrowę Grn po Częstochowę...], województwo łódzkie - obejmujące Wieluń [dziś bodajże w poznańskim, oraz pomorskie - sięgające poniżej Wlocławka - jakbym mial strzelać - lini dzisiejszej trasy Poznań - Warszawa?

Mnie się wydaje, że taki układ mógl rozbijać głosy niemieckie i to bardzo mocno na poszczególne województwa, a także sprawiać, że kandydaci niemieccy uzyskiwali nieco mniej głosów niż by to wynikało z tego w jakiej ilości zamieszkiwali dany rejon?

pozdr

[arnold]

Podział administracyjny II RP wynikał z podziałów jeszcze z okresu rozbiorowego. Sosnowiec czy Częstochowa dlatego były w województwie kieleckim ponieważ w czasach zaborów była to gubernia kielecka. Oczywiście kombinacje o których piszesz miały miejsce ale w przypadku województw południowo-wschodnich gdzie specjalnie powiększono o kilka powiatów województwo lwowskie aby uzyskać w nim polska większość. Natomiast w przypadku Niemców podziały administracyjne z czasów zaborów zostały utrzymane i nikt przy granicach województw czy powiatów nie majstrował. Dopiero później wyłączono np. Bydgoszcz z poznańskiego i włączono do pomorskiego ale to akurat wydaje się logiczne i nie mające związku z mniejszością niemiecką. Mniejszość niemiecka była w Polsce nieliczna i sama nie zagrażała spoistości państwa. Problemem było natomiast polityczne wykorzystywanie tej mniejszości przez rządy niemieckie. Na pewno taki a nie inny podział nie miał wpływu na wyniki wyborcze mniejszości niemieckiej. Było wręcz odwrotnie a mianowicie Niemcy dzięki sprawnej organizacji, zdyscyplinowaniu, połączeniu sił uzyskiwali nawet więcej mandatów niż wynikałoby to z poparcia udzielonego w wyborach. Najlepszy przykład to wybory z 1928 roku na Pomorzu. Listy niemieckie w skali całego Pomorza uzyskały tylko 15,2% głosów tymczasem dało to Niemcom 3 z 14 mandatów a więc 21,4%.

Na pewno na Pomorzu niewielka cześć Polaków a na Śląsku znacznie większa część Polaków głosowała na listy niemieckie. Z kolei na Kresach było odwrotnie. Tam część Żydów, Ukraińców a przede wszystkim Białorusinów wolała partie polskie.

Edytowane 23 Grudzień 2009 przez arnold

[Bruno Wątpliwy]

Bruno mówisz masz wink.gif

A mam, dzięki. Nie wiem jak to się porobiło, ale Twojego postu Gnome wcześniej nie widziałem. Zakładam, że to elektronika nawaliła, bo przecież, że nie ja .

Z tych danych wynika jednoznacznie, że Niemcy odnieśli relatywny sukces, ale do zwycięstwa, o którym czytałem było daleko.

Tak ale nie zapominaj, że takie miejscowości jak Karwia, Karwieńskie Błota, Krokowa, Jeldzino, Lisewo, Goszczyno, Minkowice to niemieckie ewangelickie wsie należące do rodziny von Krockow.

Tak na zupełnym marginesie. O niedalekim Wierzchucinie (przed wojną po drugiej stronie granicy) J. Ellwart, Kaszuby. Przewodnik turystyczny, Gdynia 1996, s. 28 pisze: "Mieszkająca tu przed wojną ludność nie została wysiedlona i do dziś silne tu są proniemieckie sympatie. Przyczyniły się one do odnowienia starego cmentarza i pomnika poległych". Jak z tymi proniemieckimi sympatiami nie wiem, przed wojną zdaje się, że nawet Józef Kisielewski wspominał o mniejszości polskiej w Wierzchucinie, ale byłem parę razy i widziałem, pomnik przetrwał całą Polskę Ludową, a od paru lat jest trochę odnowiony. Link.