Układ pomiędzy księciem kujawskim Kazimierzem a zakonem krzyżackim z 29 VI 1238 roku

[zbyszek chaosu]

Dowiedziałem się że układ ten został podpisany w mojej wsi (Pyszkowo- mała miejscowość) i że dokument ten znajduje się obecnie w GStAPK w Berlinie-Dahlem. Chciałbym się poradzić kogoś jak mogę poznać treść dokumentu i czy mógłby mi ktoś wyjaśnić jak mogło takie podpisywanie wyglądać (wieś jest nieduża, kiedyś pewnie było podobnie i nie ma żadnego grodziska w okolicy). Liczę na pomoc.

[zbyszek chaosu]

tekst znalazłem ale chyba nie cały:/ mógłby mi ktoś przetłumaczyć?

http://www.wbc.poznan.pl/dlibra/doccontent...73&dirids=1

strona w przeglądarce 461

[juzef]

To tylko regest dokumentu, tu masz całość:

http://www.wbc.poznan.pl/dlibra/doccontent?id=21009

(str. 101)

Jest to zawarcie pokoju po okresie konfliktów między Świętopełkiem gdańskim i Konradem Mazowieckim (oraz jego synami) a Zakonem Krzyżackim. Znamy dokumenty pokojowe wystawione przez Kazimierza, Świętopełka gdańskiego (w tym samym źródle, str. 100) oraz regest, w którym bp kujawski potwierdza uzgodnienia Kazimierza i jego brata z Zakonem (z tego wniosek, że również brat Kazimierza - Bolesław zawarł pokój z Krzyżakami). Nie znamy dokumentu Konrada Mazowieckiego, ale niewątpliwie też był spisany.

Więcej informacji szukaj w pracach Jana Powierskiego, zwłaszcza w artykułach opublikowanych w:

J. Powierski, Prussica. Artykuły wybrane z lat 1965-1995, t. 1-2, Malbork 2004-2005

oraz w opracowaniach popularno-naukowych:

J. Powierski, Przed układem kępińskim, cz. 1-25, w: Pomerania, 1977-1980.

[zbyszek chaosu]

nooo

dzięki wielkie, rzuciłeś więcej światła na sprawe jeszcze raz dziękówa:)

[juzef]

Dokumenty Kazimierza kuj. i Bolesława mazowieckiego są jedynym śladem ich konfliktu z Krzyżakami. Krótko tło historyczne:

Jeszcze zimą 1234/1235 r. Konrad Mazowiecki z synem Kazimierzem oraz Świętopełk pomorski z bratem Samborem II uczestniczą w krzyżackiej wyprawie na Prusów. Jednocześnie jednak narastał konflikt Konrada z Zakonem. Przyczynami były:

- 1233 r. - lokowanie Torunia i Chełmna przez Krzyżaków bez zgody księcia

- Sporządzenie falsyfikatu kruszwickiego przez Zakon (o ile to falsyfikat, bo część badaczy broni jego autentyczności)

- 1235 r. - połączenie Krzyżaków z Braćmi Dobrzyńskimi i próba (nieudana) przejęcia ich posiadłości

- Sojusz Zakonu z Henrykiem Brodatym - wrogiem Konrada

- 1236 r. - najazd niemieckich krzyżowców wspierających Zakon na Płock (wśród ofiar śmiertelnych był zapewne Mieszko - syn Konrada Mazowieckiego)

Zakon popadł też w spory ze Świętopełkiem. Przyczyny:

- 1235/1236 - zajęcie parafii postolińskiej pozostającej pod zwierzchnością Świętopełka

- Nie oddanie księciu pruskiej Lanzanii (wbrew układowi z 1236 r.)

- 1236 - zajęcie siłą biskupiego Zantyru, daru książąt pomorskich dla biskupa pruskiego Chrystiana

- Wsparcie Zakonu dla pomorskich juniorów - Sambora II i Racibora

Wojna zaczęła się w 1236 lub 1237 r. Po stronie Zakonu stanęli bracia Świętopełka oraz książęta Meklemburgii. Obóz przeciwny to Świętopełk i Konrad Mazowiecki z synami. Trzeba jednak podkreślić, że poza układami pokojowymi z 1238 r. źródła milczą o udziale Konrada i jego synów w wojnie.

Teraz okoliczności zawarcia pokoju. W 1238 r. doszło do "zdrady" Kazimierza kujawskiego. Ożenił się wówczas z córką Henryka Pobożnego i przeszedł na stronę teścia, czyli został sojusznikiem Henryka i Krzyżaków. Konrad Mazowiecki kazał powiesić Jana Czaplę - wychowawcę Kazimierza, którego oskarżył o doprowadzenie do tego małżeństwa.

Kazimierz z kolei zaatakował Świętopełka i odebrał mu Bydgoszcz. Jednocześnie biskup kujawski Michał rzucił klątwę na Świętopełka.

W tej sytuacji oczywiście wojna z Krzyżakami zeszła na dalszy plan.

Pokój krzyżacko-pomorski zawarty został 11 czerwca 1238 r. Świętopełk zobowiązał się, że ani on, ani jego następcy, ani też jego ludzie nie wyrządzą żadnej szkody Krzyżakom, ich ziemi i ich ludziom. Wszelkie skargi rycerzy Zakonu lub ich poddanych na ludzi Świętopełka miał książę rozpatrywać według zwyczaju swej ziemi (czyli według prawa polskiego). Spory graniczne miały być rozstrzygane pokojowo, podczas spotkania stron, na podstawie wiedzy ich ludzi. Książę zobowiązał się, że nie będzie zawierał żadnych układów z poganami Sambii, Warmii i Natangii. Gdyby Świętopełk złamał któreś z postanowień ugody i nie naprawił błędu w ciągu jednego roku i jednego dnia to miał podlegać klątwie papieskiej, aż do czasu zadośćuczynienia za wyrządzone szkody. Do ewentualnego ogłoszenia papieskiej ekskomuniki wybrany został biskup pruski Chrystian, który przed uczynieniem tego powinien zbadać zasadność skargi krzyżackiej. Wyznaczenie Chrystiana na gwaranta układu uzasadnione zostało sąsiedztwem jego diecezji i ziem Świętopełka. Nieobsadzenie w tej roli zwierzchnika diecezjalnego Pomorza, biskupa Michała, niewątpliwie było wynikiem jego konfliktu z księciem. Sukcesem Świętopełka był bez wątpienia wybór Chrystiana, który był wówczas przeciwnikiem Zakonu, zaś wyraźnie zbliżył się do księcia.

Niewiele później, 28 czerwca 1238 roku, w kujawskim Pyszkowie ugodę z Zakonem zawarł Kazimierz. Wystawiony wówczas dokument jest w treści bardzo podobny do dokumentu Świętopełka. Dowodzi to, że wcześniejsze stosunki kujawsko-krzyżackie były analogiczne do stosunków pomorsko-krzyżackich. Również Kazimierz zobowiązywał się do niezawierania sojuszu z Prusami, przy czym jednak plemiona pruskie nie zostały tu wyszczególnione. Sambowie, Warmowie i Natangowie nie sąsiadowali z Kujawami, niewątpliwie więc przymierze z nimi zawierał Świętopełk, zaś Kazimierz uznany został za sojusznika pogan ze względu na przynależność do tego samego obozu politycznego. Dokument ugody potwierdza zerwanie księcia kujawskiego z najbliższą rodziną i zbliżenie, zapewne za pośrednictwem Henryka Pobożnego, do Krzyżaków. Dowodzi tego fragment, w którym Kazimierz zobowiązuje się przestrzegać aby uszczerbku nie doznały prawa i posiadłości, które Zakon posiada lub będzie posiadał w przyszłości. Książę obiecał również, że nie naruszy postanowień ugody nawet dla osoby bliskiej mu krwią lub przyjaźnią . Krzyżacy zapewniali sobie w ten sposób neutralność Kazimierza w sporze z Konradem i Bolesławem mazowieckim o ziemię lubawską .

W Pyszkowie przebywał zapewne także Bolesław mazowiecki próbujący doprowadzić do zgody między Konradem i Kazimierzem. Prawdopodobnie właśnie wtedy zawarł on ugodę z Zakonem, znaną jedynie z dwu egzemplarzy regestu dokumentu biskupa Michała dotyczącego potwierdzenia układów synów Konrada z Krzyżakami.

Do zgody między Konradem i Kazimierzem nie udało mu się jednak doprowadzić.

[zbyszek chaosu]

juzef podziwiam cię

skąd ty to wszystko wiesz? jestem pełen uznania, masz jakąś hipotezę czemu książę akurat tę wieś wybrał, i jak podpisywanie tej ugody mogło wyglądać? (Pyszkowo to nie duża wieś bez kościoła i grodu też chyba nigdy nie było). Mógłbyś poradzić mi gdzie wyszukiwać takie informacje?

[juzef]

masz jakąś hipotezę czemu książę akurat tę wieś wybrał

Zapewne dlatego, że leży na południowo-wschodnim pograniczu Kujaw, czyli w pobliżu granicy ziem Kazimierza kujawskiego z ziemiami jego ojca Konrada (ten władał wówczas w ziemi łęczycko-sieradzkiej i na Mazowszu czerskim) oraz Bolesława (Mazowsze płockie). Sądzę więc, że podstawowym celem zjazdu w Pyszkowie były rozmowy między Kazimierzem a Bolesławem, który próbował pogodzić Kazimierza z ojcem. Warto zwrócić uwagę, że wśród świadków układu Kazimierza z Zakonem są urzędnicy mazowieccy (komes Bogusław, Piotr)

Krzyżacy byli na "doczepkę" - wykorzystali, że mają dwóch swoich konkurentów w jednym miejscu, ale to oczywiście moja opinia

jak podpisywanie tej ugody mogło wyglądać?

Dokumenty ugody ze Świętopełkiem i z Kazimierzem są bardzo podobne, co dowodzi, że przygotowała je kancelaria krzyżacka. Ponieważ już kilka miesięcy wcześniej Kazimierz zmienił układ polityczny, sądzę, że treść porozumienia była uzgodniona przez poselstwa znacznie wcześniej. Do Pyszkowa Krzyżacy przyjechali już z gotowym dokumentem, do którego dodano listę świadków i pieczęcie

skąd ty to wszystko wiesz?

Literatura i źródła. Ale te drugie są tak różnie interpretowane, że to co ci napisałem, to moja wizja wydarzeń, w znaczniej mierze oparta na pracach Powierskiego. Obok tych, które już ci wymieniłem, warto zajrzeć:

Powierski J., Chronologia stosunków pomorsko-krzyżackich w latach 1236-1242, w: Komunikaty Mazursko-Warmińskie, nr 2, 1970.

Przyjąłem też część - moim zdaniem słusznych - uwag:

Szymczak J., Udział synów Konrada I Mazowieckiego w realizacji jego planów politycznych, w: Rocznik Łódzki, t.29, 1980.

Zupełnie inne spojrzenie prezentują:

Nowak T., Kiedy rozpoczęły się walki wewnętrzne na Pomorzu Gdańskim między synami Mściwoja I? (Uwagi w sprawie ustalenia chronologii wydarzeń zawartych w dokumencie procesowym księcia Świętopełka z 1248 r.), w: Acta Universitatis Lodziensis, Nauki Humanistyczno-Społeczne, seria 1, nr 57, 1979.

Rozenkranz E., Wojna piętnastoletnia. Pomorze Gdańskie w walce z Zakonem Krzyżackim w latach 1238 -1253, W: Gdańskie Zeszyty Humanistyczne, nr 15, 1967.

Ustalenia Powierskiego w wielu miejscach zmienia, a w wielu modyfikuje:

Śliwiński B., Stosunki polityczne księcia wschodniopomorskiego Świętopełka z braćmi Samborem II i Raciborem. Wygnania i powroty juniorów, w: Kaci, święci, templariusze, red. tegoż, [Gdańskie] Studia z Dziejów Średniowiecza, t. 14, Malbork 2008.

Edytowane 4 Maj 2009 przez juzef

[zbyszek chaosu]

jeszcze raz wielkie dzięki

jestem pełen uznania dla twojej wiedzy, dziękuję za zaspokojenie mojej ciekawości, jeśli znów natrafię na jakiś problem z tego okresu to na pewno się zgłosze

[juzef]

polecam się na przyszłość