Federacja Polska

[katarzynkabb]

Jestem w trakcie przygotowywania referatu na temat "Federacja Polska". Z mojej dotychczasowej wiedzy historycznej nie przypominam sobie, aby w Polska była kiedykolwiek federacją sensu stricte. Biorąc pod uwagę ogólne cechy federacji, można jednak wskazać okresy, w których Polska wykazywała takie właściwości... a co Wy sądzicie na ten temat? Jakie okresy w historii Polski wskazalibyście?

A o to ogólne cechy federacji wg. Profesora Konstantego Adama Wojtaszczyka:

1. Terytorium państwa federacyjnego, pod względem polityczno-administracyjnym nie jest jednolitą całością; składa się ono z terytoriów podmiotów federacji, pozbawionych prawa pełnego uczestnictwa w stosunkach międzynarodowych i z reguły nie mających prawa secesji.

2. Podmioty federacji rozporządzają władzą ustrojodawczą i ustawodawczą, tzn. mają prawo przyjęcia własnej konstytucji i uchwalenia, w ramach podziału kompetencji, ustaw obowiązujących na własnym terytorium. Zgodnie z zasadą subordynacji, akty te powinny być zgodne z ustawodawstwem federacji. Federalne organy ustawodawcze mogą ponadto wydawać specjalne akty prawne dla poszczególnych członków federacji.

3. Części składowe federacji mogą mieć własny system prawny i sądowy.

4. Istnieje podwójne obywatelstwo: każdy obywatel w większości państw jest obywatelem związku i odpowiedniej części składowej federacji (tak jest np. w Austrii, RFN, Szwajcarii, USA).

5. Parlament związkowy jest dwuizbowy; interesy podmiotów federacji reprezentuje izba wyższa. Występują dwie zasady reprezentowania części składowej: zasada równego przedstawicielstwa (np. w USA - po dwóch senatorów z każdego z pięćdziesięciu stanów, a w Szwajcarii - po dwóch deputowanych z każdego z dwudziestu sześciu kantonów w Radzie Kantonów) oraz zasada zróżnicowanego przedstawicielstwa - w zależności od liczby ludności (np. w Australii, Kanadzie, RFN).

6. Istnieje podział kompetencji między federację i jej części składowe. Praktyka ustrojowa różnych krajów federacyjnych wskazuje na trojakiego rodzaju rozwiązania w tym zakresie. Są to:

* dualistyczny federalizm (np. w USA, Szwajcarii, Meksyku, Brazylii, Australii), gdzie konstytucja państwa związkowego ustanawia sferę wyłącznej kompetencji związku poprzez wskazanie problemów co do których tylko władze federalne mogą wydawać akty normatywne; wszystkie pozostałe kwestie, nie zastrzeżone przez konstytucje, należą do kompetencji podmiotów federacji;

* zasada wyłącznej kompetencji związku i sfery tzw. konkurencyjnych kompetencji (np. w Austrii, RFN);

* trójczłonowy system rozgraniczania kompetencji, polegający na wyróżnieniu wyłącznych kompetencji związku, wyłącznych kompetencji części składowych związku oraz wspólnych kompetencji władz centralnych i władz podmiotu federacji (np. w Indiach).

[Bruno Wątpliwy]

Skąd taki temat referatu? Czy ma mieć charakter analizy tego co było - realnie, czy raczej chodzi o nieziszczone koncepcje i pomysły de lege ferenda?

[katarzynkabb]

Tak, ma mieć charakter analizy tego, co było, jak najbardzeiej realnie.

[Bruno Wątpliwy]

Zatem ja widzę właściwie tylko unię polsko-litewską po Lublinie, która typową, nowoczesną federacją nie była, ale zawsze czymś "na kształt". Królestwo Kongresowe i jego relacja do Rosji, to w dzisiejszym nazewnictwie raczej autonomia nie federacja. Na bardzo upartego można odnotować Austro-Węgry.

Do tego dochodzą niezrealizowane pomysły: Piłsudskiego; rozwiązania sporu polsko-litewskiego (P. Hymans); Sikorskiego i Benesza; Brzeziński coś tam bąknął, ale chyba raczej na zasadzie wishful thinking - i to chyba wszystko.

[katarzynkabb]

Tak, zgadzam się w pełni. Ponad to zastanawiałam się także nad sytuacją, która istniała w Polsce po jej zjednoczeniu przez Władysława Łokietka, a następnie kodyfikacji prawa przez Kazimierza Wielkiego... W Polsce od XIV wieku wykształcał się przecież specyficzny ustrój, aby kilka wieków później poszczególne części terytorium miały własne statuty prawne. Ponad to w XVI wieku obok sejmów prowincjonalnych ukształtował się sejm ogólnopaństwowy istniejący ponad sejmami prowincjonalnymi, tak jak ma to miejsce w typowej federacji. Nie wiem czy mój tok myślenia w tym przypadku jest prawidłowy.

[Bruno Wątpliwy]

Ja osobiście jestem przywiązany do typowej definicji "nowoczesnej" federacji, przewijającej się chociażby przez podręczniki prawnokonstytucyjne (w kształcie podobnym do tej, którą przytoczyłaś) i nie za bardzo wydaje mi się, aby była możliwość zastosowania jej do średniowiecza. Już nawet unia polsko-litewska jest moim zdaniem leciutko naciągana. Z drugiej strony, sprowadzając rzecz do absurdu można uznać, że Krzywousty też wprowadził rodzaj quasi-federacji.

Dużo zależy od tego jakie były intencje autora tematu. Czy masz się wg. nich wykazać się prawidłowością myślenia prawno-konstytucyjnego, czy po prostu chodzi o elokwencję historyczną i wskazanie "wszystkiego tego, co jakoś tam do federacji było podobne". W tym drugim przypadku można nawet wrzucić statut Krzywoustego, choć to byłoby lekkie kuriozum prawne.

[NRohirrim]

Można wspomnieć także o zatwierdzonej, aczkolwiek niezaistniałej potem na dobre w praktyce federacji jaką była czy też mogła być Rzeczpospolita Trojga Narodów - oprócz Kr. Polskiego, Wlk. Ks. Litewskiego jeszcze Wlk. Ks. Ruskie (Unia Hadziacka z 1658 r.)