Znaczenie i rola sejmików

[Tofik]

Jak oceniacie sejmiki? Czy był to korzystny element ustroju RON? Czy należało jeszcze bardziej zwiększyć uprawnienia sejmików (co postulował np. Jan Zamoyski w 1605 r.)? Zapraszam do dyskusji.

[secesjonista]

Tylko o które chodzi:

ziemskie, kapturowe ,elekcyjne ...?

[Tofik]

Przede wszystkim ziemskie, zwłaszcza przedsejmowe i relacyjne. Czy Waszym zdaniem łatwiej było uchwalić podatki na samym sejmie czy raczej na wspomnianych sejmikach?

[secesjonista]

Sejmiki ziemskie miały by ustalać/ i ew. egzekwować podatki z danego terenu?

To grozi partykularyzmem.

Natomiast w ocenie sejmików ziemskich jestem jak najbardziej za ... zwłaszcza, że mitologizowanie instrukcji nie znajduje potwierdzenia w nowszych badaniach.

Jan Zamojski zmarł 3 czerwca 1605 to które z tego roku reformy Ci chodzi?

[Tofik]

Sejmiki ziemskie miały by ustalać/ i ew. egzekwować podatki z danego terenu?

To grozi partykularyzmem.

A czy faktycznie sejmiki nie pozwalały na uchwalenie pewnej liczby poborów i innych podatków przeznaczonych na pewien cel?

Jan Zamojski zmarł 3 czerwca 1605 to które z tego roku reformy Ci chodzi?

Nie o reformy, tylko próbę ich wprowadzenia, pisze o tym Wisner w kontekście propozycji wygłaszanych przed sejmem 1606 r.

[secesjonista]

Czy należało jeszcze bardziej zwiększyć uprawnienia sejmików (co postulował np. Jan Zamoyski w 1605 r.)? Zapraszam do dyskusji.

... ?

"A czy faktycznie sejmiki nie pozwalały na uchwalenie pewnej liczby poborów i innych podatków przeznaczonych na pewien cel?" /napisał Tofik/

To chyba chodzi o sejmiki gospodarcze i podatki wojewódzkie? Ziemskie na ogół nie uchwalały podatków, jeno ustalało zgodę nań ...?

Jakieś przykłady podatków nałożonych przez sejmiki ziemskie?

[Tofik]

... ?

Nie wiem co Cię w tym dziwi.

To chyba chodzi o sejmiki gospodarcze i podatki wojewódzkie? Ziemskie na ogół nie uchwalały podatków, jeno ustalało zgodę nań ...?

Tak, masz rację, chodzi tylko o danie zgody na uchwalenie podatków.

[Bronek]

Natomiast w ocenie sejmików ziemskich jestem jak najbardziej za ...

No dobrze... wiemy już, że jesteś jak najbardziej za, ale wyjaśnij jeszcze, za czym konkretnie jesteś "za"?

[secesjonista]

No dobrze... wiemy już, że jesteś jak najbardziej za, ale wyjaśnij jeszcze, za czym konkretnie jesteś "za"?

Za rolą jakie różnorakie sejmiki czy zjazdy spełniły w okresie bezkrólewia, czy okresach niezwoływania sejmu. Moim zdaniem wywiązały się z nowej roli całkiem sprawnie, a nadto wzmocniły pośród szlachty poczucie uczestniczenia w instutucjach demokracji bezpośredniej, a zarazem współodpowiedzialności za państwo. Okres bezkrólewia był dla szlachty doskonałą wprawką do nauki samoorganizowania się. Wszelkie konfederacje i zjazdy utrwaliły zasady wolności jak to podkreslał autor "Skryptu o słuszności zjazdu stężyckiego".

Na wagę sejmików wskazywał już Płaza mówiąc, że stały się one czymś na kształt rozproszonej izby parlamentu. W dobie dyskusji szlachta zaczęła głosić zasadę suwerenności swego stanu, coraz szerzej przypisując sobie prerogatywy w stanowieniu prawa. Jak to okreslił wspomniany Płaza szlachta stanowiła podmiot "pierwotny", zaś król - "pochodny". To na sejmikach dochodziło do najsensowniejszych odruchów samoobrony (no. wojska powiatowe), które wypływały z praktyki demokracji bezpośredniej, a które to swe umocowanie poszukiwały w mitycznym rokoszu gliniańskim (1379).

Wciąż w świadomości istniała nieufność do instytucji stanowych, obok przywiązania do instytucji demokracji bezpośredniej, któą postrzegano jako: "równą ze swym królem wolność" (S. Orzechowski "Quincunx"). Sejmiki stawały się wyraźnym głosem spraw istotnych dla ogółu, co wyraźnie widać w częstych rozbieżnosciach pomiędzy legacjami, a instrukcjami.

Nie przecaniałbym znaczenia na sejmikach poszczególnych facji, obozów, czy to opozycyjnych, czy dworskich; wystarczy wspomnieć W. Kochowskiego który o zabiegach ministrów w sandomierskiem w 1661 r. pisał: "... iż wszystkiego dokażemy nie żałując dla szlachty wina i chleba; zaczem gdy jeden z ministrów do Opatowa na sejmik przybył, tak go szlachta okrzyknęła, że ledwie uszedł z sejmiku...".

[secesjonista]

I przyjdzie zrekapitulować niektóre me tezy...

zatem: zarówno sejmiki ziemskie, jak i wojewódzkie mogły uchwalać pewne podatki. Tak uchwalone pobory musiały potem uzyskać akceptację Sejmu, ale była to jedynie formalna procedura.

Kwestia jest taka, że posłowie często deklarowali pewien pobór ze swych terenów na cel wyznaczony przez Sejm, sposób poboru pozostawał już w rękach sejmików. Stąd podatki te mają uzupełnić wymiar na podstawie sympli poboru czy podymnego.

W tym zakresie miały swobodę doboru modus contribuendi, również w zakresie zwolnień czy nierównomiernego obciążenia.

Województwa czy ziemie miały swobodę w jaki sposób i z kogo ściągną odpowiednią kwotę byleby została zebrana.

Laudum województwa poznańskiego i kaliskiego z 18 maja 1683 r. stwierdza:

"a pomieniony podatek podymnego wolno będzie każdemu ex possessionibus dóbr (...) wybierać na jakikolwiek najlepszy i najlżejszy będzie się zdało sposób: lubo przez pogłówne lub rogowe lub od owiec, byle correspondentum summam 20 podymnych każdej raty".

I tak np. posłowie ziemi oświęcimsko-zatorskiej zadeklarowali na Sejmie 20 poborów, w związku z tym na sejmiku (18 sieronia 1661 r.) ustanowiono że 18 zostanie wybranych wedle taryfy z 1629 r. sine abiuratis, a w zniszczonych miastach Zatorze i Oświęcimiu cum abiuratis, dodatkowo z dóbr kmiecich i wszystkich wykonujących robociznę po 1 zł, od posiadaczy zagrody, kopaniny i pola 15 gr.; ustala się samodzielną taryfę od rzemieślników, mieszczan itd. ale nie wedle uniwersału z 1629 r.

Sejmik ziemi drohickiej 3 grudnia 1672 r. ordynując 4,5 poboru postanawia pobierać accidentia do pobór należące furmanki, prasołki i kwitowe po 1 groszu od złotego.

5 stycznia 1660 r. sejmik łęczycki postanawia; pomimo posłowie przynieśli z Sejmu trzy pobory; iż z powodu zniszczeń "do innego podatku zwyczajnego z dawna w województwie naszym to jest podymnego udaliśmy się".

Częstokroć w tym zakresie posługiwano się zwłaszcza podatkiem od narzędzi pracy i inwentarza.

Ot, taki podatek rogowy (od bydła roboczego), który w ziemi halickiej stał się w zasadzie podatkiem stałym:

1676 r. - 6 gr. od szt. bydła

1683 r. - dwoje rogowe po 12 gr.

1687 r. - w miastach i miasteczkach (z racji płaconego szelężnego) 15 gr. od wołu i krowy użytkowej, po wsiach 20 gr. i 2 gr. od owcy

A w województwie łęczyckim w 1658 r. ustanowiono:

- od wołów karmnych i zaprzęgowych 6 gr.

- od krów czeladnych, dworskich, plebańskich i chłopskich 6 gr.

- od owiec i kóz 1 gr.

Innym stosowanym w tym zakresie przez sejmiki podatkiem było pługowe, wywodzące się z uniwersału z 1629 r. kiedy to w ziemi halickiej, na Inflantach i województwie podolskim płacono po 1 zł. od pługa wychodzącego w pole (co zastępowało podymne). Z czasem stał się to popularny podatek w różnych ziemiach ułatwiający wydobycie wielokrotności poboru.

W 1658 r. w woj. łęczyckim; na podstawie spisów podymnego; ustala się opłatę od pługa i płużycy w wysokości 2 zł.

1683 r. w województwie kujawskim ordynuje się: od pługa chłopskiego 6 zł., a od ratajskiego dworskiego 3 zł.

Pomimo, że uniwersały poborowe ustalały stawki za koła młyńskie, województwa nie stosowały się do tych regulacji ustanawiając na sejmikach własne opłaty, na laudum w woj. kujawskim 16 czerwca 1683 r. uchwalono po 10 zł od koła, którego młynarze "nie przesuszają", a od innych per medium.

Sejmiki również znacząco potrafiły rozciągnąć ustalone na Sejmie obciążenia podatkowe - jak choćby podymne.

30 lipca 1665 r. w ziemi halickiej ustanowiono, że podymne ma być również płacone od słobód "których się siła namnożyło", a w województwie kaliskim (18 maja 1683 r.) próbuje się rozszerzyć opłatę na Żydów, uchwalając 40 podymnych, ustanawia się że "należeć będą kamienice i dwory i domy duchowne, szlacheckie po miastach, także i Żydzi".

Edytowane 2 Styczeń 2012 przez secesjonista