Studia i uniwersytety średniowieczne

[Narya]

Jak wyglądały studia średniowieczne, uniwersytety, czym zajmowali się studenci? Czy studenci żacy i profesorowie mocno się różnili od dzisiejszych (a jeśli tak to w czym, oprócz silniejszych związków z Kościołem, Kościół kontrolował szkolnictwo od VII wieku, więc to jest oczywiste)?

Jak prowadzono wykłady, jak wyglądały egzaminy? Czy faktem jest, że wszyscy stali wokół mównicy przy której profesor wygłaszał swój wykład?

Zapraszam do dyskusji!

[Achilles]

Trudno mi sobie trochę wyobrazić jak wyglądały uniwersytety średniowieczne, w końcu to było bardzo dawno temu... A tak na serio, zapewne nie były tak ogromne i różnorodne jak w dzisiejszych czasach. Z studium wyszedł między innymi Fryderyk II, bardzo mądry król. Na podstawie jego wiedzy możemy wywnioskować jakie przedmioty lub jakie dziedziny życia były tam wykładane. Oczywiście wiele nauk było wzorowane na dokonaniach umysłowych arabów - matematyka, astronomia, folozofia... Wykładano też politologię. Cesarz niemiecki bardzo interesował się przyrodą i całym otaczającym go światem zieleni - uczono go tam przyrody. (Pamiętajmy też o siedmiu naukach ścisłych!) Pierwszy uniwersytet, który powstał w Bolonii w 1088 roku stanowi jedną z podstaw szkolnictwa europejskiego (po nim Paryż - 1174 r., Oksford).

Nie oczekujmy, że w tych "placówkach" było łatwo. W średniowieczu nie chodziło o tylko zaliczenie, lecz bardziej o zdobycie wiedzy, którą można by było się w przyszłości szczycić i wykorzystywać ją w codziennym życiu na "wyższych stanowiskach".

[Narya]

Chodzi ci o quadrivium - naukę o liczbach? Bo właśnie ona była podstawą i wyjściem na uniwersytetach plus "specjalistyczne" nauki. Politologia? To coś takiego było w średniowieczu? Może prawo? Polityka? Jakieś studia polityczne? Wiesz coś więcej na ten temat? Pierwszy raz z tym się zetknąłem.

[Achilles]

Oczywiście już w tamtych czasach ludzie zaczęli się interesować sprawami społecznymi i działaniami pokojowymi, wojennymi i innymi swego władcy (i nie tylko swojego). Chociaż nikt tego publicznie nie komentował, każdy myślał co uznał za stosowne.

Może prawo?

Studia prawnicze w średniowieczu były już czymś jak najbardziej unormowanym.

[Narya]

Tak, tak, ale chodzi mi o te studia politologiczne. W jakiej formie one były na uniwersytetach. Bo pierwszy raz z czymś takim zetknąłem się. "Polityka" Arystotelesa była znana, ale polityka jako nauka w średniowieczu?

[Achilles]

Trzeba przyznać, że nie był to jeden z najbardziej spotykanych przedmiotów na uniwersytetach. W jakiej formie? (Oj, to było kilka wieków temu, więc mogę nie pamiętać xD )

Szczególną wagę przywiązywano do tego, żeby informować żaków o prawdziwych faktach. Wiadomo, iż w średniowieczu nie było Internetu, więc wszyscy uczniowie nie mogli posiadać prawdziwej i obiektywnej wiedzy. Dlatego właśnie istniały takie studia, gdzie "wykwalifikowani" i znający się na rzeczy profesorowie wykładali omawiając sytuacje polityczne w historii jak i współcześnie, skąpiąc przy tym własnych komentarzy i poglądów, co nie dziwi. Czy były jakieś egzaminy z tego? Nie wiem. :puppyeyes:

[Estera]

Pierwszy uniwersytet, który powstał w Bolonii w 1088 roku stanowi jedną z podstaw szkolnictwa europejskiego (po nim Paryż - 1174 r., Oksford).

Tak- uniwersytet w Bolonii był pierwszy, ale czytałam, że paryski (czyli Sorbona) miał większe znaczenie.

Studenci uczyli się filozofii. Po nauce filozofii mogli trafić na jakiś wyższy wydział: teologię, prawo lub medycynę. Bez tych wydziałów uczelnia nie mogła być uznana za uniwersytet.

[widiowy7]

teologię, prawo lub medycynę. Bez tych wydziałów uczelnia nie mogła być uznana za uniwersytet.

No to dwa pytania.

Jeśli ktoś studiował teologię, jako osoba świecka, to czy to nie było sprzeczne z ówczesnymi

zasadami Kościoła, że teologią mogli śię zajmować tylko księżą?

A czego uczyli na medycynie? Przecież chyba nie leczenia człowieka, jak nie można było dokonywać sekcji zwłok?

[Narya]

Przede wszystkim uczelnia musiała realizować Quadrivium, by być uczelnią. To był najważniejszy warunek.

[Złomiarz]

eśli ktoś studiował teologię, jako osoba świecka, to czy to nie było sprzeczne z ówczesnymi

zasadami Kościoła, że teologią mogli śię zajmować tylko księżą?

Studenci byli uważani za osoby duchowne, choć nie przyjmowali święceń.

A czego uczyli na medycynie? Przecież chyba nie leczenia człowieka, jak nie można było dokonywać sekcji zwłok?

E tam nie można było. Dokonywano ich regularnie od XIII wieku. Poza tym studenci uczestniczyli w praktykach wakacyjnych u boku wybranego mistrza.

Widzę, że trochę się tu poplątało z terminologią. A więc tak:

Na początkowym etapie słowo "universitas" czyli "ogół" oznaczało coś w rodzaju cechu mistrzów i uczniów. Cechy te zostały powołane w celu wywalczenia większych praw we wspólnotach miejskich dla osób, które przybywały tam z daleka w poszukiwaniu wiedzy bądź uczniów i jako nie-obywatele nie mogli oddziaływać na życie miasta. Później w istocie każdy szanujący się "uniwersytet" musiał posiadać wydział sztuk wyzwolonych, teologii a także medycyny i prawa.

Studia wyglądały nieco inaczej niż to sobie wyobrażamy- adept na uczelni nie musiał posiadać żadnego przygotowania poza znajomością łaciny w mowie i piśnie. Początkowo wstępował na wydział sztuk wyzwolonych. Dzielone są one na trivium (obejmujące właściwie metody nauki) oraz quadrivium (to, co dziś określilibyśmy naukami ścisłymi-tak tak, muzyka była nauką matematyczną). Naukę można było zakończyć ze stopniem bakałarza bądź postarać się o tytuł magistra, który uprawniał (choć nie był ściśle koniecznym warunkiem) do studiów na wydziale teologii, prawa lub medycyny.

[secesjonista]

No to dwa pytania.

Jeśli ktoś studiował teologię, jako osoba świecka, to czy to nie było sprzeczne z ówczesnymi

zasadami Kościoła, że teologią mogli śię zajmować tylko księżą?

A czego uczyli na medycynie? Przecież chyba nie leczenia człowieka, jak nie można było dokonywać sekcji zwłok?

Wedle drugiej kwestii można zaspokoić ciekawość kolegi widiowego7, przynajmniej co do głównego zakresu nauk medycznych.

Po przejrzeniu dawnych ustaw, w roku 1536 r., za czasów rektora Marcina z Ilkusza i dziekana medycyny Łukasza Noskowskiego skodyfikowano je na nowo. Bez większego błędu można stwierdzić, że opisane wtenczas nauczanie medycyny nie odbiegało co do głównych założeń, czy stosowanej literatury, od tego co praktykowano w latach wcześniejszych.

Zatem profesor medycyny teoretycznej miał wykładać:

- Prima fen primi Canonis principis Avicenne

(anatomia i fizjologia)

- Tegni Claudii Galeni libris tres

("Ars medica")

- Et Aphorismi Hypocratis, particule septem

(do ósmego rozdziału)

Profesor medycyny praktycznej:

- Quarta fen primi Canonis Avicenne

- Prima fen quarti Canonis, que est de febribus

- Novus tactatus Rasis ad Regem Almansorem

(księga tyczyła się terapii i patologii)

Zatem uczono terapii (leczenia), anatomii, fizjologii i patologii, zaniedbaną całkiem jest chirurgia i aptekarstwo (co dziwi skoro wedle praw od 1523 r. lekarze mieli obowiązek przeglądać sklepy korzenne jak i apteki).

W wieku XV praktyką było udawanie się po doktorat do Włoch, pierwszy doktor rodzimego chowu to dopiero rok 1526:

"... qui fuit cena domini Magnificus Dominus Lucas Noskowski Senator Cracoviensis, nec non lector ordinarius facultatis medice diem clausit extremum, quem 4. diebus uxor sua Benigna Reguli doctoris filia morte antecessit. Hic crat verus zalator Universitatis, qui cum sincero affectu honores et fame studii nostri generalis promocionem doctoralem in facultate medica ab exordio neglectam primus in effectum deduxit circa annum 1526, post mortem autem cum summa noningentorem fiorenorum altare in ecelesia dive Marie cum insigni apparatu pro persona promota ac censum XII marcarum pro Universitatis commodo fundavit dotavitque".

/za Regestrum Suppellectilis/

Edytowane 8 Luty 2012 przez secesjonista

[Furiusz]

Dwa teksty odnoszące się do wczesnego etapu powstawania uniwersytetów średniowiecznych - oba z pracy Księga - Nauka - Wiara w średniowiecznej Europie, pod red. T. Ratajczak, Poznań 2004:

K. Ratajczak, Uniwersytety w Anglii średniowiecznej - dość skrótowy opis początków dwóch najstarszych uczelni wyższych w Anglii, z wymienieniem najważniejszych zbiorów dokumentów.

A. Korczakowska, Ludwik Święty a Uniwersytet w Paryżu - fajna próba odmalowania kolorytu epoki i ówczesnych żaków, choć może rozwodzenie się nad bójką żaków z karczmarzem to nieco przesada.

[secesjonista]

Może burda z karczmarzem nie jest faktycznie istotnym fragmentem dziejów szkolnictwa średniowiecznego, to jednak nie można zapominać, iż niektóre burdy miały całkiem poważne skutki: natury społecznej i oświatowej. Bywało, że drobna zwada żaków przeradzała się w większą - z udziałem służb porządkowych. Powstałe zamieszanie przeradzało się w rodzaj zamieszek. A te, w efekcie; często niespodziewanym i niezamierzonym wcześniej; przeradzały się w bunt żaków (często połączony ze strajkiem) żądających zmiany programu nauczania, wpływu na życie uczelni, dobór wykładowców. Świadkiem tego typu zaskakującego rozwoju zdarzeń był na przykład Paryż.

[secesjonista]

Dnia 4.08.2008 o 12:10, Narya napisał:

Chodzi ci o quadrivium - naukę o liczbach? Bo właśnie ona była podstawą i wyjściem na uniwersytetach plus "specjalistyczne" nauki. 

 

Dnia 13.08.2008 o 21:21, Narya napisał:

Przede wszystkim uczelnia musiała realizować Quadrivium, by być uczelnią. To był najważniejszy warunek.

 

Tak jak quadrivium było podstawą tak i trivium, nie dałby rady Narya studiować na takim uniwersytecie np. teologii bez znajomości logiki, a tej nie nauczano w ramach quadrivium.

Myli się też Narya napisawszy, że quadrivium było podstawą nauki plus specjalistyczne nauki. Takie stwierdzenie może przynieść mylne mniemanie, że jeden żak studiował sobie quadrivium, a drugi obok tylko te specjalistyczne nauki. Tymczasem był to ciąg kolejnych etapów, trivium prowadziło do quadrivium, a ten dział do owych nauk specjalistycznych. Trudno było pominąć którykolwiek z tych etapów.

Co do tego: "przede wszystkim", to i tu można się spierać. Kanon,czy też szkielet jak ma wyglądać nauczanie, czego się trzymano przy średniowiecznych naukach na uniwersytetach, stworzył Kasjodor w swych "Institutiones", a autor ów akurat szczególną wagę przywiązywał do... trivium.

Dnia 4.08.2008 o 18:42, Estera napisał:

Tak- uniwersytet w Bolonii był pierwszy, ale czytałam, że paryski (czyli Sorbona) miał większe znaczenie.

Studenci uczyli się filozofii. Po nauce filozofii mogli trafić na jakiś wyższy wydział: teologię, prawo lub medycynę. Bez tych wydziałów uczelnia nie mogła być uznana za uniwersytet.

 

To ciekawe, bo powstanie uniwersytetu bolońskiego datuje się na 1088 rok, medycyny i teologii nie wykładano tam wówczas. W Bolonii wydział teologii pojawił się około 1360 roku. Wypada zmartwić Esterę, w początkach uniwersytetu bolońskiego nie było tam wydziału filozofii. Taki wydział wyłonił się z czasem z nauczania sztuk wyzwolonych, a te zaczęto nauczać w tym mieście dopiero XIV wieku.

 

Dnia 4.08.2008 o 18:42, Estera napisał:

Tak- uniwersytet w Bolonii był pierwszy, ale czytałam, że paryski (czyli Sorbona) miał większe znaczenie.

 

To zależy: kiedy i w jakich naukach, zapewniam, że przyszły medyk wolał uczyć się w Montpellier, a prawnik: Bolonii, Sienie, Padwie czy Neapolu. Nie należy mylić tego jaki model (boloński czy paryski) bardziej się upowszechnił w krajach europejskich, z tym: który to z nich miał większe znaczenie (czy renomę).

 

Cytuj

Chodzi ci o quadrivium - naukę o liczbach?

 

???

Ani astrologia (astronomia), ani geometria, ani nauka o muzyce - czy to w ujęciu średniowiecznym czy to współczesnym nie są naukami o liczbach. Pod taką definicję podpada tylko jedna z nauk wchodzących w skład quadrivium: arytmetyka. Korzenie współczesnej logiki matematycznej tkwią... w dialektyce średniowiecznej, czyli logice wykładanej jednak w ramach trivium. 

[secesjonista]

Dnia 4.08.2008 o 11:48, Narya napisał:

Czy faktem jest, że wszyscy stali wokół mównicy przy której profesor wygłaszał swój wykład?

 

Ponoć - nie.

"Studenci podczas wykładu siedzieli na przykrytej słomą ziemi. Z czasem w salach wykładowych pojawiły się ławki, choć niekiedy kazano studentom wnosić osobną opłatę za możliwość skorzystania z nich".

/P. Węcowski "Żacy. XV", "Polityka", Niezbędnik Inteligenta "Uniwersytety. 700 lat sporów", nr 4, 2014, s. 31/