Bractwa kurkowe w I Rzeczypospolitej Polskiej

[Pancerny]

Jeżeli w Waszym mieście działały w okresie RON-u, towarzystwa strzeleckie bractw kurkowych

to opiszcie ich zasługi, rolę w życiu miasta, i w ogóle piszcie wszystko o bractwach kurkowych.

Zapraszam!!!

[secesjonista]

Garść szczegółów, głównie przywileje i statuty itp. dla Bractwa poznańskiego:

http://www.wbc.poznan.pl/dlibra/doccontent?id=27707&from=FBC

[secesjonista]

W Krakowie pierwsze wzmianki o strzelaniu do "ptaka" pojawiają się już około roku 1518, o samej strzelnicy (Celestat) - na Wesołej w 1487 r.

W XVI wieku rajcy krakowscy uchwalili zwolnienie z podatków miejskich króla kurkowego.

Król Władysław IV (w 1635 r.) - uwolnił króla kurkowego od wszelkich podatków i ceł na okres roku, w 1765 r. zamieniono to na nagrodę pieniężną 3000 złp.

W Krakowie nagrodą był srebrny kur, ponieważ nagrodę uznawano za własność miasta, w przypadku gdy królem została osoba uboga - musiała uzyskać poręczenie dwóch obywateli.

Tak na wszelki wypadek...

/szczegóły wynotowane z K. Bąkowskiego "Z dziejów dawnego mieszczaństwa krakowskiego", w: "Józefa Czecha Kalendarz Krakowski na rok 1896" R. 65, Kraków 1896/

[secesjonista]

Już mistrz krzyżacki von Kniprode około 1350 r. nakazał by po miastach stawiano żerdzie i by do ptaka strzelano, król kurkowy miał od ratusza łańcuch pozłacany otrzymać.

Podle wilkierza poznańskiego widać, że strzelanie nie było jednorazowym świętem i praktyką. W tymże mieście prócz kilkudniowego strzelania do ptaka, strzelania w Zielone Świątki do tarczy o miano króla kurkowego, urządzano też strzelanie o łubek srebrny (rodzaj obrączki przystrojonej kwiatami), na św. Piotra i Pawła (tzw. piotrowina), na św. Wawrzyńca - o wołu.

/szerzej Łukaszewicz "Obraz historyczno-statystyczny miasta Poznania" T. I/

Z biegiem czasu przestano wprawiać się w strzelaniu z łuku, a poczęto z broni palnej i często "nie z przykładu" a wolnej ręki. W Poznaniu regulacje z 1677 r. wspominają już jedynie o rusznicach i muszkietach.

Z czasem wielu miastach tarcze poczęły zastępować ptaka.

W Kościanie, bractwo kurkowe (sięgające swymi korzeniami pierwszej połowy XV w.) wykazywało podobną ostrożność względem nagrody powierzonej królowi:

"Ponieważ jednakże uczciwość nie zawsze chodzi w parze z celnem lub szczęśliwem strzelaniem, bracia strzelcy nie zupełnie wszystkim zawierzali a każdorazowy król był zobowiązany dostawić dwóch rękojemców na powierzone skarby. Przed oddaniem musiał król ptaka ozdobić wedle woli a przynajmniej jednym skoiszczem srebra, obecnie daje jedno ogniwo do łańcucha".

/K. Koehler "Dawne cechy i bractwa strzeleckie", R. TPNP, T. 25, z. III i IV, s. 408/

Wedle tegoż autora władze bractwa stanowili starsi i stołowi (ławica) - tworząc zarząd. Oni to wybierali pomniejszych urzędników: jak choćby tarczowników, zwanych też (tarczostróżami) czy dołowymi, migaczami, celokazami - jako ze stali przy tarczy w dole skąd dawali znaki.

Bractwo miało nadzór nad domem głównym z gospodą - celstatem zwanym, zaś miejsce skąd strzelano strzelbudą nazywano.

Autor podaje liczne przykłady szeregu statutów (z różnych lat) i opisów organizacji samego strzelania.

"A dalejże kozernicy!

Krzeszcie kurki u rusznicy,

Który postrzeli koguta

Temu zabrzmi wdzięczna nóta,

A kto kurka zbije

Vivat, król niech żyje!

A dalejże kozernicy!

Wsypcie prochu do rusznicy

Niech będzie suchy, siarczysty,

Posuwisty i strzelisty.

A kto kurka zbije

Vivat, król niech żyje!

A dalejże kozernicy!

Wbijcie kulkę do rusznicy,

Niechaj będzie okrągluchna,

Smagła, jak weselna druchna.

A kto kurka zbije

Vivat, król niech żyje!

A dależe kozernicy!

Wprawiajcież się do rusznicy,

A gdy przyjdzie czubić Turka,

popamięta pies ma kurka,

Bóg da! te bestyje

Król kurkowy zbije".