Tank Piłsudskiego

[Norton]

Czy słyszeliście coś o tym projekcie to ponoć jakiś samochód pancerny ciekawią mnie jego losy, słyszałem, że to coś oryginalnego.

[secesjonista]

Nie tyle: 'projekt", co: efekt improwizacji.

"Broń pancerna powstawała spontanicznie, często na skutek inicjatywy oddolnej, w miejscach, gdzie toczyły się walki o niepodległość. Jednym z takich miejsc
był Lwów. 1 listopada 1918 roku Ukraińcy, dążący do zbudowania własnego państwa, opanowali przez zaskoczenie Lwów. Do walki z wrogiem stanęła młodzież i polskie organizacje niepodległościowe. Brak wyszkolenia i wrodzona młodym ludziom ciekawość powodowały nieproporcjonalnie duże straty wśród najmłodszych obrońców. Właśnie te straty wśród młodzieży natchnęły już 2 listopada profesora Antoniego Markowskiego do zaproponowania dowódcy obrony szkoły Sienkiewicza, kpt. Mieczysławowi Boruta-Spiechowiczowi, budowy auta pancernego. Opancerzony pojazd miał zapewnić możliwość zwalczania broni maszynowej przeciwnika i osłonę własnej piechoty.
Po otrzymaniu stosownych rozkazów prof. Markowski wraz z grupą mechaników wyruszył na zdobycznym samochodzie ciężarowym na Dworzec Główny do warsztatów kolejowych, gdzie sporządził rysunki i obliczył ciężar pancerza. Dzięki pomocy zastępcy zawiadowcy stacji, Rudolfa Winnickiego, który zebrał robotników oraz dostarczył materiały i narzędzia, do pracy przystąpiono jeszcze tego samego dnia. W dniach 3-5 listopada powstał pojazd opancerzony nazwany przez budowniczych „Józef
Piłsudski”, a przez żołnierzy „Tank Piłsudskiego”.
 Auto pancerne (w tym okresie nie używano jeszcze określenia „samochód pancerny”) zbudowane na podwoziu samochodu ciężarowego nieustalonej marki miało
kształt prostokątnego pudła z nieco obniżoną częścią przednią. Kierowca prowadził obserwacje przez szczelinę w przedniej części pancerza, a wchodzenie oraz opuszczanie pojazdu odbywało się przez pancerne drzwi w boku pojazdu. Pancerz wykonano z blach stalowych, które przed rozpoczęciem budowy poddano testom ostrzeliwując z karabinu maszynowego. Pojazd był uzbrojony w 4 karabiny maszynowe, po jednym z każdego boku oraz z przodu i tylu. Załogę stanowiło 8 żołnierzy...".

/W. Ławrynowicz "Początki broni pancernej", "Glaukopis", nr 4, 2006, s. 220/

[Speedy]

W dniu 13.03.2019 o 11:59 AM, secesjonista napisał:

Pancerz wykonano z blach stalowych, które przed rozpoczęciem budowy poddano testom ostrzeliwując z karabinu maszynowego.

Ciekawe, jakich blach, z jakiego karabinu i jaką amunicją. Te rzeczy pewnie są już dzisiaj nie do ustalenia, no ale można sobie pospekulować... 

 

Samochód opancerzono w warsztatach kolejowych. Standardowo płaskie elementy konstrukcyjne XIX-w. parowozów wykonane były z walcowanej stali miękkiej (konstrukcyjnej, "żelaza") grubości 3/8 cala (ok. 9,5 mm) lub mniejszej. Ten sam Glaukopis, który cytowałeś, wymienia inny jeszcze samochód pancerny, zbudowany we Lwowie w tym samym okresie - "Kresowiak", trójkołowiec na bazie ciągnika rolniczego Praga. I pada tam takie zdanie: Do budowy użyto 10 mm blachy żelaznej[...] 

 

Pocisk karabinowy zwykły kal. 7,92x57 (sS), do kb Mauzer, przebijał pod kątem prostym 10 mm żelaza z odległości aż 300 m. Mannlicherowy 8x50R był balistycznie dużo słabszy i pewnie radził sobie gorzej. Z drugiej strony Austriacy jako pierwsi, bardzo wcześnie wprowadzili pociski przeciwpancerne (chyba jeszcze przed I ws, a może nawet w XIX w., piszę z pracy, nie mam tu jak sprawdzić, ale pamiętam że to wcześnie było). Rosyjski 7,62x54R (do kb Mosin) którego też można by się spodziewać w tamtych stronach był znowuż nabojem stosunkowo mocnym, na poziomie tego mauzerowskiego. 

 

Karabin masz. to najprawdopodobniej Schwarzlose, broń wyróżniająca się stosunkowo krótką jak na tamte czasy lufą (530 mm). W połączeniu ze wspomnianym wcześniej niebyt mocnym nabojem być może sprawiało to, że 10 mm płyta była przed nim jakąś osłoną. Ale wielkiego zaufania bym do niej nie miał. 

 

Z krótkiego opisu (tenże sam Glaukopis) potyczki z udziałem "Tanka Piłsudskiego", próby natarcia przez Ogród Jezuicki (nieudanej, aczkolwiek samochód przetrwał) wynika, że i przeciwnik nie miał za bardzo pomysłu na jakąś choćby improwizowaną broń i taktykę przeciwpancerną. Samochód panc. był ostrzeliwany z bliska zmasowanym ogniem broni strzeleckiej i tyle. Nawet nie było to całkiem bezskuteczne, załoga miała straty w rannych, strzelców pokładowych km-ów (co swoją drogą nie za dobrze świadczy o konstrukcji ich jarzm, że miały jakieś luki czy szczeliny przez które można było dostać kulkę), ale wóz unieruchomiony nie został. Nie było na szczęście środków w rodzaju koktajli Mołotowa czy wiązek granatów, boby się to wszystko skończyło gorzej... 

 

Dodam jeszcze, że znacznie lepiej mieli pod tym względem powstańcy śląscy. W uprzemysłowionym regionie o wszelkie materiały, stal taką i owaką, było dużo łatwiej. Budowane tam wówczas improwizowane samochody pancerne i pociągi panc. bardzo często miały pancerz poskładany z tzw. tarcz okopowych (pancerzy okopowych), powszechnie stosowanych w warunkach wojny pozycyjnej i produkowanych w Niemczech na ogromną skalę. Tarcze były z prawdziwej stali pancernej, a więc były naprawdę jako tako kuloodporne,  miały fabrycznie wykonane otwory obserwacyjne i strzelnicze o odpowiedniej geometrii. Pancerz z nich wykonany był z pewnością o wiele lepszej jakości. 

Edytowane 7 Czerwiec 2019 przez Speedy