Odwracanie skutków obrzezania (jako dowód na hellenizację).

[Bruno Wątpliwy]

P. Kuncewicz (Legenda Europy, Warszawa 2005, s. 27) pisał odnosząc się do świata hellenistycznego:

 

"Była to hellenizacja bardzo głęboka, skoro nawet tak odrębny i samoistny naród jak żydowski miał wielkie kłopoty z utrzymaniem swojej tożsamości. Znaczna jego część przyjęła greckie obyczaje - a to między innymi znaczyło uprawianie sportu na stadionach, oczywiście na sposób grecki, czyli całkowicie nago. W związku z tym starano się się likwidować skutki obrzezania, dokonując zabiegu odwrotnego, czegoś w rodzaju przeszczepu kawałka skóry."

 

Słyszałem o próbach odwrócenia skutku obrzezania w dramatycznych czasach Holocaustu, kiedy jego stwierdzenie było często równoznaczne z wyrokiem śmierci. Zob. np. relację T. T. Blatta, Z popiołów Sobiboru, Wyd. Muzeum Pojezierza Łęczyńsko-Włodawskiego, s. 59, który opisywał swoje próby naciągnięcia resztek skóry napletka. 

O podobnych praktykach, do tego wynikających z "mody" i dotyczących odległej starożytności - raczej nie było mi wiadome. Do tego dosyć dziwny wydaje się mi ten związek między uprawianiem sportu (obojętnie nago, czy nie) a obrzezaniem. Ryzyko odniesienia obrażeń jest dosyć zbliżone, zatem mogą wchodzić w rachubę jedynie aspekty kulturowe. Czy rzeczywiście? Czy P. Kuncewicz, autor piszący niezwykle ciekawie, ale przecież nie będący typowym historykiem starożytności, coś ubarwił, czy rzeczywiście taka "moda" istniała? I jeżeli tak, jak się miała do ówczesnej wiedzy i umiejętności w zakresie transplantacji?

[secesjonista]

Tego typu praktyki jak najbardziej istniały, a pisma żydowskie często ganiły tych którzy poddawali się tego typu zabiegom. Stąd w Talmudzie napomnienie, że nawet Jom Kipur nie znosi "grzechu" spowodowanego tym zabiegiem. W Pirkei Avot (jednym z traktatów Miszny) stwierdzono, że ten kto dokonał takiego zabiegu unieważnia przymierze Abrahama przez co nie będzie miał udziału w życiu po śmierci. Przy czym zjawisko musiało być częste gdyż toczyły się spory rabiniczne w tej kwestii, np. czy poddany takiemu zabiegowi powinien być ponownie obrzezany.

Jeśli ktoś uważnie studiował Biblię to i w niej natrafi na ślady tej praktyki, w 1. Księdze Machabejskiej mamy: "Niektórzy zaś spomiędzy ludu zapalili się do tej sprawy i udali się do króla, a on dał im władzę, żeby wprowadzili pogańskie obyczaje. W Jerozolimie więc wybudowali gimnazjum według pogańskich zwyczajów. Pozbyli się też znaku obrzezania i odpadli od świętego przymierza. Sprzęgli się też z poganami i zaprzedali się [im], aby robić to, co złe" (za Biblią Tysiąclecia dostępną na stronie biblia.deon.pl, księga w tłum. ks. F. Gryglewicza). Wspomina o tym i św. Paweł w swym liście do Koryntian (1 Kor 7, 18), tłumacząc że obrzezanie nie jest już konieczne stwierdza jednak by ci którzy już są obrzezani nie usuwali śladów tego zabiegu: "Jeśli ktoś został powołany jako obrzezany, niech nie pozbywa się znaku obrzezania; jeśli zaś ktoś został powołany jako nieobrzezany, niech się nie poddaje obrzezaniu" (w tłum. ks. K. Romaniuka).

Rzecz może nie tyle w modzie a w uczestnictwie w życiu społecznym, obrzezanie wykluczało Żydów z jego wielu aspektów, np. nie zgadzano się na udział osób obrzezanych w zawodach sportowych. Trudno było Żydom uczestniczyć w dyskusjach w łaźniach czy gimnazjonach gdy było się obrzezanym, co wykluczało ich z części życia kulturalnego a i politycznego. Czasami zabieg miał przynieść korzyści, w Aleksandrii Żydzi nie mogli ubiegać się o obywatelstwo, przedstawiciele innych nacji którzy chcieli uzyskać taki status musieli przejść szkolenie w ephebaionie, a tam uczestniczyć w zajęciach nago. Zatem jak Żyd chciał jednak zostać obywatelem tego miasta musiał coś zrobić z widocznym efektem obrzezania.

Sam zabieg nazywano epispasmos (grec. επισπασμοσ, hebr. maszszuk), z punktu widzenia medycznego istniało kilka sposobów ukrycia obrzezania i niekoniecznie musiało chodzić o transplantację, w sumie robiono to samo co w przypadku zbyt krótkiego lub nie w pełni wykształconego napletka.

"Males who wished to conceal an exposed glans had several options. Dioscorides, a first century C.E. physician to Nero's troops and master of herbal lore, helped those who, though not circumcised, had a defectively short foreskin. He suggested applying thapsia, an herb that causes swelling.2 this would not work, Dioscorides recognized for those who were circumcised.

Soranus, author of a second-century C.E. medical text, prescribed a different method for correcting defectively short foreskins in infants: The baby's nurse should pull the foreskin forward over the glans and tie it with a thread. "For if gradually stretched and continuously drawn forward, it easily stretches and assumes its normal length an covers the glans and becomes accustomed to keep the natural good shape."

A simple surgical procedure called infibulation, was another option for a defectively short foreskin. A surgeon would pierce the foreskin to receive a light wooden pin called a fibula. With the fibula inserted the foreskin was held neatly closed. Infibulation was supposed to improved the voice and health of adolescent boys, but Celsus, the author of a medical text from the first century C.E., doubts the therapeutic value of infibulation for this purpose.

Infibulation could also be used by those who had been circumcised. Some circumcised Jews concealed their circumcision by drawing the skin around the penis forward and securing it with a fibula—or with twine. Martial, the Roman poet, ridiculed an infibulated Jewish slave and derided another Jew whose fibula fell out at the bath.

The Cadillac of correctives, however, was clearly epispasm: "If the glans is bare and the man wishes for the look of things to have it covered, that can be done," Celsus assured his readers. It was a variation of an operation recommended for congenitally short foreskins. For congenitally short foreskins, the surgeon would tie forward the foreskin, Soranus recommended, and cut the sheath of skin around the penis just in front of the pubic bone. When the wound healed, the surgeon would remove the twine.

Epispasm on a circumcised penis required a somewhat more difficult operation: The surgeon would cut around the glans freeing the sheath of skin surrounding the shaft of the penis, pull the skin forward and dress the wound carefully so that the skin would reattach to the glans leaving a foreskin. At a time before effective anesthesia, a man inclined to try this procedure had Celsus' assurance that it was "not so very painful."".

/R.G. Hall "Epispasm. Circumcision in Reverse", "Bible Review", August 1992/

 

Przy czym autor podaje też inną strategię, rodzice dzieci które miały być poddane obrzezaniu umawiały się by taki zabieg był ledwie widoczny (co było niezgodne z Talmudem), tak na zasadzie panu Bogu świeczkę (to znaczy skórkę) a diabłu...

[Bruno Wątpliwy]

Znalazłem ciekawy artykuł "w temacie":

F. M. Hodges, The Ideal Prepuce in Ancient Greece and Rome: Male Genital Aesthetics and Their Relation to Lipodermos, Circumcision, Foreskin Restoration, and the Kynodesme, "The bulletin of the history  of medicine", vol. 75/2001, s. 375–405. Wersja elektroniczna artykułu dostępna na stronie: http://www.cirp.org/library/history/hodges2/
 

[secesjonista]

Artykuł o tyle ciekawy, że w większości opracowań co do kwestii greckiego (a za nimi i rzymskiego) podejścia do efektów obrzezania i odkrytego żołędzia autorzy ograniczali się do stwierdzeń bardzo ogólnych, typu: uważali taką ingerencję w ciało za barbarzyństwo, odkryty żołądź uważany był za coś brzydkiego, wulgarnego, powód do docinków. F. Hodges zaprezentował niejako źródło takiej postawy estetycznej, i nie tylko estetycznej.

 

Zabieg, wedle większości badaczy był częsty ale nie przybrał powszechnej tendencji:

"During the Second Temple Period, when this phenomenon appears to have increased as a result of acculturation to Hellenism, uncircumcised Jews provoked some discussion, but nevertheless remained a rather anomalous minority". 
/M.R. Niehoff "Circumcsion as a Marker of Identity: Philo, Origen and the Rabbis on Gen 17: 1-14", "Jewish Studies Quarterly", Mohr Siebeck GmbH & Co. KG, Vol. 10, No. 2, 2003, s. 89/

 

Wskazanie na korzyści z asymilacji:

"It is important, when considering the polemical posture of Jubilees toward nudity, also to consider the complex associations thet the public display of the uncovered figure held in the second century B.C.E., an era of intensive assimilation. Public nudity, always undsirable, became a sign of an even more undesirable Hellenizing. Jubilees opposed all intimacy with gentiles, as is clear in 22:16 and 25:5, and vehemently condemned the practice of revesing the circumcision-epispasmos.
The author envisioned the display of the body as the beginning of an apostaty that ends with the abandonment of the convenant of circumcision. There is a certain logic to the polemical position, for the Jew who would succeed among the Greeks would have to affiliate himself with the gymnasium; and if he were to practice there like the Greeks, his circumcision would immediately mark him as non-Greek, a barbarian".
/M. Poliakoff "They Should Cover their Shame: Attitudes Toward Nudity in Greco-Roman Judaism", "Notes in the History of Art",  University of Chicago Press on behalf of the Bard Graduate Center, Vol. 12, No. 2, "Essays on Nudity in Antiquity in Memory of Otto Brendel", Winter 1993, s. 58/

 

Powtórzenie informacji o praktyce minimalizowania samego obrzezania:

"Others found ways of maintaining the practice of circumcision, while at the same time doing their best to hide or conceal it, either by performing an operation called epispasm, in which the foreskin was restored, or by cutting off such a small piece of the foreskin that it would be difficult to notice the cut".
/K.S. Paroschi "Faith and New Life in Christ: The Problem of Circumcision in Galatians 5:2-6", Master's Theses. 120., Andrews University, 2018, s. 46/

 

 

Przy czym niektórzy badacze sądzą, że forma obrzezania zwana priah (w której o wiele trudniej było odwrócić efekty obrzezania) pojawiła się dopiero właśnie w okresie hellenistycznym w reakcji na praktyki epispasmos.

Tak przy okazji, wedle jednego z objaśnień z Talmudu, to Adam miał być pierwszym, który dokonał takiego "wstecznego" zabiegu...