Utrata sztandaru wojskowego

[saturn]

Ze strony głównej Wojska Polskiego - Obowiązkiem żołnierza jest bronić i strzec sztandaru jednostki wojskowej. W razie utraty sztandaru wskutek słabości ducha bojowego, jednostka wojskowa ulega rozformowaniu.

Czy we wrześniu 1939 zdarzały się sytuacje utraty sztandaru w czasie choćby wycofywania? Jak wyglądał przepis regulujący taką sytuację? Też formuła była zbieżna z dzisiejszą definicją i zdarzały się sytuację rozformowania jednostki, która straciła swoją najcenniejszą relikwię uciekając przed wrogiem?

[secesjonista]

Nie sądzę by był przepis regulujący sytuację utraty sztandaru, zwłaszcza że trudno byłoby uwzględnić wszystkie okoliczności. We wrześniu to raczej nie miano czasu na ocenianie stanu ducha i jego związku z utratą sztandaru, a później we Francji czy Anglii też się chyba tym nie zajmowano. A w sytuacji zagrożenia utraty postępowano wedle znanych od lat praktyk, ostatecznie zagrożony sztandar zakopywano, przekazywano zaufanym ludziom na przechowywanie, dzielono na kilka kawałków ostatecznie palono (np. 22 czy 26 Pułku Ułanów).

Utrata sztandarów w 1939 r. oczywiście miała miejsce, ilu to trudno ocenić. "Zdobyte" (w ten czy inny sposób) sztandary Niemcy eksponowali; pośród innych trofeów wojennych; na wystawie w berlińskim arsenale. Pod koniec wojny zbiory z Zeughausu przeniesiono do Freyburga i na zamek Weidmannsheil. Większość sztandarów nie przetrwała w toku dalszych działań militarnych. Z tego co pozostało władze NRD przekazały Polsce w sumie jakieś 25 sztandarów (w dwóch partiach po 12 i 13 sztandarów). Były to m.in.:

"Na polecenie dyrekcji Muzeum Historii Niemiec w Berlinie przekazane zostały ambasadorowi Rzeczpospolitej Polski w Berlinie dla Centralnego Muzeum Armii w Warszawie 14 listopada 1967 roku następujące obiekty: sztandar 66 Pułku Piechoty (nr inw. G 51.464), sztandar 2 Pułku Ułanów (Szwoleżerów) (nr inw. G 51.482), sztandar Wojskowego Przygotowania Kolejarzy (nr inw. G 51.489), sztandar Związku byłych Członków Straży Kolejarzy Rzeczpospolitej Polskiej (nr inw. G 51.488).

Dnia 6 czerwca 1971 roku na ręce ambasadora w Berlinie przekazano: sztandar 14 Pułku Piechoty (nr inw. G 51.483), sztandar 42 Pułku Piechoty (nr inw. G 51.484), sztandar 5 4 Pułku Piechoty ( nr inw. G 51.485), sztandar 62 Pułku Piechoty (nr inw. G 51.486), sztandar 64 Pułku Piechoty (nr inw. G 51.480), sztandar 70 Pułku Piechoty (nr inw. G 51.487), sztandar 8 Pułku Artylerii Ciężkiej (nr inw. G 51.481) , sztanda r Legion u Młodzież y (nr inw. G 51.490). Informacja uzyskana z Muzeum Historii Niemiec w Berlinie".

/J. Waluś, K. Waluś "4 Pułk Strzelców Konnych Ziemi Łęczyckiej: jego sztandary i ich wojenne losy", "Notatki Płockie", T. 57, nr 3, 2012, s. 20, przyp. 15/

 

Można zajrzeć do książki Kazimierza Satora "Opowieści wrześniowych sztandarów" (i jej kontynuacji "Na tropie wrześniowych sztandarów"), choć podejrzewam, że bardziej traktuje ona o losach ocalonych i przechowanych sztandarów.

[secesjonista]

W dniu 14.01.2020 o 9:51 PM, saturn napisał:

Jak wyglądał przepis regulujący taką sytuację?

 

Co do zasady przepisy były chyba podobne, tak np. wskutek utraty sztandarów, podczas wojny bolszewickiej, rozformowano i skreślono z rejestru 46 i 47 pułk piechoty.

Co nieco o tej kwestii można znaleźć w piśmie "Mars" (T. 4, 1996), tudzież w książce Włodzimierza Drzewienieckiego "Wrześniowe wspomnienia podporucznika". Może coś będzie w opracowaniu Jerzego Murgrabiego "Symbole wojskowe Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, 1939-1946".