Opracowania na temat centaura z Drzwi Płockich

[Człowiek]

Witam,

Interesuje mnie proweniencja centaura.

Kruszelnicki w "wizje sztuki średniowiecznej w literaturze polskiej" twierdzi że centaur został dodany przez Rusów w XIV w., jednak nie podaje w tym miejscu przypisu. Trochę źródeł podpierających jego ruskie pochodzenie jest tu http://www.pravenc.ru/text/62970.html

z kolei ten autor https://www.proza.ru/2012/08/25/151  twierdzi że centaur został wykonany wraz z drzwiami. Znam tytuły "Credo Apostolorum w romańskich drzwiach płockich", oraz "Romańskie Drzwi Płockie 1154-ok. 1430-1982" ale czy tam coś jest na ten temat?

[secesjonista]

Skoro te tytułu zna Człowiek to pewnie zna i ich zawartość, tak mniemam, co tam o tym piszą?

Centaur obecny to dodatek, z jakich czasów i czy jest próbą kopii wcześniejszego wizerunku - to kwestia sporna. 

A jakie materiały zgromadził w tej kwestii Człowiek?

Relacja Wojciecha Chylińskiego jest znana Człowiekowi?

[secesjonista]

Autor wpisu na stronie www.proza.ru wyraża zdumienie (: "Меня удивил") postacią centaura. Choć nie jest to częsty motyw w ikonografii kościelnej, to nie jest jej jednak całkiem obcy. Z postacią centaura (a dokładniej był to: "Hippocentaur")  spotykamy się w "Vita Sancti Pauli Eremitae".

Z tekstu umieszczonego na stronie ww.pravenc.ru, miałoby wynikać, że widniejący na drzwiach mistrz Awram miał być nowogrodzkim rzemieślnikiem, który dokonał późniejszych "przeróbek".

"W sprawie późniejszych łączonych z Nowogrodem uzupełnień, o również podstawowym dla dziejów Drzwi płockich znaczeniu, U. Mende pozostaje całkowicie na pozycjach tradycyjnych, przy czym żałować należy, że konserwatyzm ten nie jest wynikiem wyboru lecz ignorancji. Mimo zamieszczenia mojego artykułu (Some observations..., w: Acta Universitatis Upsaliensis, Figura 19, 1981, s. 407—418) w wykazie, najwidoczniej nie zapoznała się z wyłożoną tu argumentacją przemawiającą za uznaniem reliefów mistrza Abrahama i wyjątkowo smukłej postaci mężczyzny za dzieło tego samego romańskiego warsztatu magdeburskiego (...)

O ile jednak identyfikacja wydłużonej postaci męskiej z Józefem z Arymatei wydaje się być udowodniona i powrót do hipotezy o wizerunku bojara ruskiego niemożliwy, o tyle figura „mastera Avrama" pozostawia nadal sporo niejasności. Co prawda ruski napis właś- nie ze względu na jego datowanie na połowę wieku XV obraca się w kontrargument, bowiem inaczej trzeba by na tenże czas datować również „naśladowcze" wykonanie samego reliefu w Nowogrodzie. Stąd też badacze sztuki nowogrodzkiej doszli do wniosku, że badania paleograficzne napisów na Drzwiach „pozbawiły zdecydowanie zasadności tezę, że portret mistrza Avraama był dziełem mistrza nowogrodzkiego z 13 wieku", „datowanie napisów ruskich na drzwiach magdeburskich na XV wiek, niweczy tezę o ruskim pochodzeniu autoportretu" (Zob. A. V. Ryndina, w: Drevnerusskoje iskusstvo. M. 1975, S. 248, G. Boczarow, Chudożestwennyj metal drewnej Rusi. M. 1984, s. 268 n.) G. Boczarow podziela również pogląd o przynależności tego reliefu do warsztatu romańskiego pisząc: „Portret" trzeciego rzemieślnika otrzymał później ruski napis „master Avram", jednak ani styl ani ornamentyka ubioru, ani inne dodatkowe akcesoria nie wyróżniają go spośród większości innych reliefów figuralnych umieszczonych na drzwiach magdeburskich. Rysy twarzy, nos, oczy, broda, uczesanie, zdradzają podobieństwo z rysami innych twarzy, szaty i ornament całkowicie korespondują z analogicznymi szatami na innych figurach".

/A. Poppe "O Drzwiach Płockich", "Notatki Płockie", T. 30, 1985, nr 1 (122), s. 19, s. 20-23/

 

"Już dawniej zauważono, że niektóre fragmenty Drzwi należą do późniejszych uzupełnień. Zaliczano do nich trzy płytki: z figurą mistrza Abrahama, z wyjątkową wysmukłą postacią mężczyzny, z wizerunkiem centaura oraz dolne partie bordiury drzwi ze względu na inny ornament. Uzupełnienia te przyjęło się łączyć z montowaniem na nowo Drzwi w XIII w. w Nowogrodzie. Jednak ustalenie później, dopiero piętnastowiecznej proweniencji napisów cyrylickich, w tym też napisu objaśniającego postać mistrza Abrahama, pozwoliło zakwestionować przyjmowany dotąd powszechnie pogląd. Jeśli figura ta ma być autoportretem ruskiego mistrza, który na nowo złożył Drzwi w Nowogrodzie, to wykonania zarówno tego reliefu jak i pozostałych uzupełnień nie da się datować innym czasem ni/ czas wyrycia napisów cyrylickich. Czy jednak nowogrodzki rzeźbiarz-odlewnik XV w. mógł i chciał naśladować model romański tak dalece, że zdystansował się od własnych nawyków i tradycji artystycznej? Możliwość taka jest na - der mało prawdopodobna, stąd wysunięto inną bardziej uzasadnioną, ale wymagającą jeszcze weryfikacji tezę, że figur a mistrza Abrahama oraz dolne partie bordiury Drzwi w postaci sześciu półwałków z wici o trzech nowych wzorach zostały wykonane w romańskim warsztacie odlewniczym. Uzupełnienia te mogły mieć miejsce w samym Magdeburgu, plan bowiem drzwi ulegał w toku realizacji pewnym zmianom, jak to już zauważył A. Goldschmidt, lub w Płocku, gdzie jeszcze w XIII w. tradycje romańskiego rzemiosła artystycznego były żywe. W tym drugirn wypadku należałoby przyjąć, że konieczność uzupełnienia wynikała z powodu uszkodzenia dolnej części obramienia. Być może analiza stopu poszczególnych płycin, od dawna już postulowana, rzuci nieco światła na ten kontrowersyjny, węzłowy obecnie problem".

/tegoż, "O dacie wykonania Drzwi Płockich w warsztacie magdeburskim", tamże, T. 22, 1977, nr  2, (90 ), s. 26/

 

 

Z literatury:

K. Askanas "Brązowe Drzwi Płockie w Nowogrodzie Wielkim"

A. Goldsmidt "Die  Bronzetüren von Nowgorod und Gnesen"

V. N. Lazarow "L'art de la Russie medieval et l'Occident XI—XV sicclcs"

H.J. Krause, E. Schubert "Die Bronzetür der Sophienkathedrale in Nowgorod"

W. Sauerländer "Die Bronzetür von Nowgorod".