Domy na garnkach - o nietypowej izolacji

[secesjonista]

Każdy kto zajrzał na karty dłogoszowej kroniki, wie że nasz kraj miał szczególne szczęście do różnych oryginalnych bogactw. Mieliśmy wspaniałe tury i żubry, a z faktów bardziej przyziemnych acz ciekawych - we wsi Kozielsko (pod Śremem) rosły na polu garnki. Rzecz to pewna, bo sprawdzona przez Władysława Jagiełłę i księcia Ernesta Żelaznego.

Jednak nie tylko na polach rosły garnki, rosły na nich domy...

oto w trakcie badań archeologicznych w Nidzicy odkryto ciekawą konstrukcję:

"Niewątpliwie najciekawszym elementem, który wystąpił w obrębie IV poziomu stratygraficznego, była izolacja średniowiecznego budynku wykonana z lepionych na kole garnków. Otóż na głębokości nieprzekraczającej 2 m natrafiono na bruk kamienny ułożony na podsypce z piasku. Bruk ten, wykonany z niewielkich polnych kamieni, stanowił z pewnością posadzkę w piwnicy budynku. Po jego usunięciu oraz zalegającej pod nim podsypki natrafiono na warstwę naczyń odwróconych do góry dnem. Naczynia te ułożone zostały ciasno jedno obok drugiego, a przestrzenie między nimi wypełniono gliną. W ten sposób uzyskano niemalże idealnie płaską i stabilną podwalinę, stanowiącą doskonałą izolację wzniesionego tu budynku".

/H.D. Mackiewicz "Średniowieczne domy na garnkach w świetle badań archeologicznych w Nidzicy", "Ochrona Zabytków", 2005, T. 4, nr 4, s. 79/

Użycie ceramiki naczyniowej nie jest czymś szczególnie oryginalnym, ale na ogół były to potłuczone fragmenty bądź używano starych naczyń w nowej funkcji. Natomiast garnki z Nidzicy,z racji swej budowy, wydają się być wytworzone specjalnie by spełniać taką funkcję izolacyjną. Znalezisko datowane jest na przedział pomiędzy 1380 a 1408 rokiem.

Spotkał się ktoś z podobnymi średniowiecznymi konstrukcjami?

[Tomasz N]

Nie wiem co taka izolacja mogła dawać w piwnicy. Cieplna niepotrzebna. Przeciwwodna ? Tłusta glina niewątpliwie to dawała, ale po co garnki ? Poza nie była w pełni skuteczna w tej roli. Wprawdzie redukowała możliwą wodę podsiąkającą przy chwilowych podniesieniach poziomu wód gruntowych, lecz powiększała podciąganie kapilarne. Według mnie ktoś przekopał za głęboko piwnicę poniżej stałego poziomu wód gruntowych lub blisko niego, tak że pojawiła się woda w piwnicy, następnie walcząc z tym podniósł poziom posadzki w najmniej uciążliwy sposób "tonażowo" choć tak złożony wykonawczo. Puste garnki ważą mniej od gliny czy piasku o tej samej objętości. A wszystko trzeba wnieść lub wrzucić małym okienkiem.

Osobiście spotkałem się z podobnym rozwiązaniem w chatce studenckiej pod Solniskiem na Adamach w Lachowicach. Był to dom z przełomu XIX i XX w. Podłoga piwnicy była tam z płyt kamiennych na pustce powietrznej. Ale w tej pustce płynęła woda gruntowa (dom był na stoku) schładzając wnętrze latem i grzejąc zimą. Garnki tego nie zapewniają.

A może tam był jakiś piec ? Pod piecami piekarniczymi wykonywano warstwę izolacji cieplnej ze stłuczki i butelek szklanych.

Edytowane 3 Grudzień 2016 przez Tomasz N

[secesjonista]

Pieca nie było.

Tego typu rozwiązania znane są z kilku innych stanowisk z różnych okresów czasu, zatem ktoś (słusznie bądź nie) widział sens takiej konstrukcji. Podobne konstrukcje znaleziono w Sieklukach (w powiecie białobrzeskim) w postaci kafli garnkowych, w Münchsmünster - kafle miskowe. W mieście Vienne znaleziono pochodzącą ze starożytności konstrukcję, stworzoną przy użyciu naczyń zasobowych wysokości ok. 50 cm.

Według mnie ktoś przekopał za głęboko piwnicę poniżej stałego poziomu wód gruntowych (...)

Tak czy inaczej - wychodzi, że była to izolacja, można jedynie domniemywać czy: konieczna, z racji zbyt głębokiego umiejscowienia posadzki piwnicy, czy: jest to jakiś indywidualny pomysł "racjonalizatorski". Można zadać sobie takie pytanie: zbyt głęboki wykop musiał się zdarzać dość często, jak rozwiązywano w tym okresie średniowiecza problem z pojawiającą się wodą w piwnicy?

[Tomasz N]

Tego typu rozwiązania znane są z kilku innych stanowisk z różnych okresów czasu, zatem ktoś (słusznie bądź nie) widział sens takiej konstrukcji. Podobne konstrukcje znaleziono w Sieklukach (w powiecie białobrzeskim) w postaci kafli garnkowych, w Münchsmünster - kafle miskowe. W mieście Vienne znaleziono pochodzącą ze starożytności konstrukcję, stworzoną przy użyciu naczyń zasobowych wysokości ok. 50 cm.

Pytanie czy one były w piwnicy. Bo w kondygnacji mieszkalnej taka pustka jest jak najbardziej izolacyjna cieplnie. Nie ciągnie tak od podłogi.

Tak czy inaczej - wychodzi, że była to izolacja, można jedynie domniemywać czy: konieczna, z racji zbyt głębokiego umiejscowienia posadzki piwnicy, czy: jest to jakiś indywidualny pomysł "racjonalizatorski". Można zadać sobie takie pytanie: zbyt głęboki wykop musiał się zdarzać dość często, jak rozwiązywano w tym okresie średniowiecza problem z pojawiającą się wodą w piwnicy?

Podsypywano lub odwadniano drenażem (jeżeli spadek na odpływie pozwalał). Poziom wód gruntowych może być zmienny i podczas budowy może się trafić, że piwnice wykona się akurat przy mniejszym. Często jest też tak, że dopiero późniejsza sąsiednia zabudowa na tyle zaburza stosunki wodne, że ten poziom się podnosi.

Edytowane 3 Grudzień 2016 przez Tomasz N