Nadużycia skarbowe w Księstwie Warszawskim

[Furiusz]

Ktoś coś wie?

[secesjonista]

Zważywszy, że praktycznie całe archiwa GIO zostały zniszczone w okresie drugiej wojny światowej trudno o materiał źródłowy, na którym można by się oprzeć. A nawet gdyby się zachowały, to raczej nie byłyby mocno pomocne, rachunki do kontroli nie spływały w odpowiednich terminach. GIO w listopadzie 1812 roku zwróciła się do Sekretariatu Stanu o przesłanie zaległych rachunków za poprzednie lata... włącznie z rachunkami jeszcze za 1808 rok.

A ma Furiusz coś konkretnego na myśli?

[Furiusz]

Czytam sobie wspomnienia niejakiego Rajewskiego - Rosjanina, który wspomina właśnie pewnego księdza z Chełma który opowiadał mu o urzędniczych zdzierstwach, nadużyciach etc. zastanawiam się na ile to prawda a na ile nie.

[secesjonista]

Zdzierstwo urzędników nie zawsze musiało mieć charakter nadużycia, z kraju starano się wycisnąć jak najwięcej - na potrzeby wojenne, co nie mogło się podobać, tylko czy wychodzili wówczas poza ramy prawne? Francuzi poczynali sobie często bezpardonowo, dochodziły do tego spory pomiędzy władzami cywilnymi i wojskowymi. W różnych materiałach będących zapisem historii lokalnych wiele jest o władzach miejskich oskarżanych o malwersacje itp. Czy jednak były w tym okresie większe afery na szkodę skarbu księstwa?

Ja bym nazwał: "nadużyciem" hierarchię zobowiązań zewnętrznych Księstwa i ich gradację oraz zabezpieczenie "obligacji".

[secesjonista]

Edward Bignon udatnie podsumował działania administracji skarbowej Księstwa:

"... była izba obrachunkowa, a rachunków nie było; komisja likwidacyjna, a żaden dług nie był zlikwidowany".

[secesjonista]

To może nie nadużycie skarbowe, ale raczej okazja do zarabiania na "wadach systemu". Chodzi o zarabianiu na biletach kasowych, wymieniano je na monety kruszcowe z disagiem 2,22%. Tymczasem:

"Puszczone w obieg bilety bardzo szybko powracały. Sprzyjała temu różnica kursów bilonu i monet kruszcowych. Dostawcy wojskowi (był to główny kanał puszczania biletów w obieg) przyjmowali je po kursie bilonu, czyli z disagiem 11%, następnie udawali się do kantoru i wymieniali je na kruszec z disagiem 2,22%. W późniejszym okresie różnice te nieco się zmniejszyły, ale natychmiastowe odniesienie biletów do wymiany zawsze pozostało dobrym interesem".

/W. Morawski "Słownik historyczny bankowości polskiej do 1939 roku", Warszawa 1998, s. 27/

A do tego jedyny kantor wymiany to ten w pałacu Krasińskich.

[Speedy]

W kwestii formalnej: co to jest disag? (disago?) Z kontekstu można zrozumieć, ze upust chyba jakiś, ale słowo to nie jest mi znane.

[secesjonista]

Internetowy SJP PWN podaje:

"disagio [wym. disażio, dizażio], dyzażio, dysażio «spadek kursu dewiz, papierów wartościowych poniżej ich wartości nominalnej»".

"Słownik menadżera. Angielsko-polski" Wacława Šmidy:

DISAGIO (disagio) - 1. W rozliczeniach clearingowych: nadwyżka kursu rynkowego waluty clearingowej nad jej kursem urzędowym".

"Wielki słownik wyrazów obcych PWN" red. Mirosław Bańko:

"disagio (...) nadwyżka wartości nominalnej lub ceny parytetowej papieru wartościowego bądź waluty nad ceną rynkową".

"Podręczny słownik polityczny" Joachima Bartoszewicza:

"Disagio jest ubytkiem wartości monety, papierów kredytowych i wartościowych w stosunku do wartości nominalnej".

Jest jeszcze "agio", "Wielki słownik..." podaje:

"ażio lub agio - nadwyżka kursu dewiz lub papierów wartościowych ponad ich wartość nominalną".

[secesjonista]

Warto pamiętać o ogólnym stanie finansów, i tak np. według prowizorium budżetowego przedstawionego na Radzie Ministrów,w dniu 17 sierpnia 1812 r., przez ministra finansów - Ignacego Matuszewskiego w kasach państwa było 457 000 a wydatki sięgały 5 489 000 złotych.

Przy czym warto zwrócić uwagę na problemy z implementacją systemu poboru podatków i innych obciążeń w systemy różnych zaborów. Dla lokalnych władz wszystko to było skomplikowane i często dochodziło do pewnego rodzaju nakładaniu się obowiązków. Tak np. podatki od dzierżawców Dóbr Narodowych były pobierane niewłaściwie.

"Dopiero 29 sierpnia 1811 r. skierowano do podprefektów informację, że kontynuowanie poboru podatków ofiara z Dóbr Narodowych, tak jak odbywało się to w okresie wcześniejszym, do roku 1795, nie może być kontynuowane ze względu na fakt, iż został on włączony do rat dzierżawnych i trafia wraz z nimi do budżetu. 2 stycznia 1813 r., na mocy dekretu z 17 grudnia 1812 r. z resortu skarbu wpłynęły do podinspektorów informacje, iż obciążenia dzierżawców Dóbr Narodowych, którzy przez władze powiatowe (tzn. podprefektów) byli obciążani dostawami liwerunków za zaległe podatki, były rozwiązaniami bezprawnymi".

/R. Kowalczyk "Polityka gospodarcza i finansowa Księstwa Warszawskiego  latach 1807-1812", Łódź 2010, s. 302/

 

"