Główny Dom Badań - początki nowoczesnego więziennictwa

[secesjonista]

Na fatalną sytuację naszego więziennictwa zwracali uwagę: i Julian Ursyn Niemcewicz, i Ksawery Potocki czy wreszcie Fryderyk Skarbek. Niemcewicz, świeżo po swej podróży po Ameryce, gdzie miał możliwość zwiedzania tamtejszych zakładów karnych, w 1807 r. przedstawił rządowi memoriał tyczący się reform krajowego systemu penitencjarnego. W 1818 r. myśl swą zawarł w broszurze "O więzieniach publicznych czyli domach pokuty", w tym samym okresie Potocki wydał "Projekt ogólnego i szczególnego ulepszenia administracji i stanu więzień w Królestwie Polskim".

Realne działania podjęto z inicjatywy profesora Skarbka, który po wizytacjach opisał stan więzień w swym raporcie dla Komisji Sprawiedliwości. W lipcu 1830 r. położono kamień węgielny pod nowe "Wiezienie Główne Inkwizycyjne", ulokowane na działce między Pawią i Dzielną.

Jak wyglądały warunki w jedynym warszawskim więzieniu śledczym na Mostowej?

A jak rzeczy się miały na prowincji?

Na jakich zasadach funkcjonowała "służba więzienna"?

[secesjonista]

Wspomniana praca "O więzieniach...", to głównie opis więziennictwa amerykańskiego (poświecono temu przeszło pięćdziesiąt stron), i to z wieloma detalami, włącznie z opisem przykładowych posiłków, czy nawet takich detali jak kształt dna kuchennych kotłów.

Od rozdziału piątego Niemcewicz skupia się już na realiach krajowego więziennictwa i pomysłach na jego zmiany. Dla najbardziej zatwardziałych złoczyńców proponował wystawienie więzienia w Kunowie (w radomskim), za tą lokalizacją przemawiało: pewna izolacja i możliwość wykorzystania więźniów do ciężkiej pracy, jako że są tam: "góry ciosanego kamienia".

Jeśli chodzi o służbę więzienną, to odpowiednik amerykańskich kwakrów upatrywał w duchowieństwie, i co ciekawe - postulował dla osadzonych kobiet, służbę żeńską ("Nad kobietami tak przykładne u nas Panny miłosierdzia, nayprzyzwoiciéj mogłyby miéć dozor i pieczę").

[secesjonista]

Pomiędzy projektami Niemcewicza i Potockiego a realnymi działaniami Skarbka, mamy pismo stworzone przez Ministra Prezydującego - Tadeusza Mostowskiego, czyli "Instrukcyję Więzienną" z 1823 roku. Na ile, ta instrukcja wychodziła naprzeciw wspomnianym głosom reformatorskim?

Ówczesna Europa i USA próbowały różnych koncepcji więziennictwa, jakie z tych rozwiązań były wzorem dla polskich projektów?

Stan i rozwój więziennictwa europejskiego starał się przedstawić Aleksander Moldenhawer "O przeprowadzeniu odosobnienia w zakładach więziennych" z 1866 roku. Jakie uwagi zawarł przy polskich projektach i polskiej rzeczywistości?