Z kim Polska mogla zawrzeć sojusz aby uniknąc wojny?

[secesjonista]

A słyszeliście o tym że Polska mogła mieć sojusz z Japonią i co Polska musiałaby zrobić aby należała do państw osi?

Pytanie jest źle postawione.

Winno brzmieć z czego Rzesza był w stanie zrezygnować.

Wiadomym jest, że Polska nie mogła się zgodzić na wszystkie żądania zachodniego sąsiada, Japończycy zdawali sobie z tego sprawę, choć ze swej strony widzieli Polskę w pakcie antykominternowskim zwłaszcza tacy dyplomaci jak Kiichirō Higuczi dawny attaché wojskowy w Warszawie.

Polska miała całkiem udaną współpracę z Japonią, zwłaszcza wywiadowczą datującą się od lat 20-tych. Warto wskazać, iż dopiero po podpisaniu tajnego protokołu z 11 V 1937 w sprawie wymiany informacji wywiadowczych, japońska centrala antysowieckiego wywiadu przeniosła się z Warszawy do Berlina. Mimo przesunięcia akcentów współpraca istniała, 29 XI 1938 ambasador W. Grzybowski w raporcie z rozmowy z Maksimem Litwinowem Ludowym Komisarzem Spraw Zagranicznych odnotowuje, że tenże skarżył się na antysowiecką współpracę i wymianę informacji pomiędzy służbami polskimi i japońskimi.

/"Polskie dokumenty Dyplomatyczne 1938" oprac. M.Kornet/

I co by nam ta Japonia pomogła ? Pokonała by ZSRS ? W każdym przypadku (obojętnie, czy bylibyśmy związani z III Rzeszą, czy z ZSRS) nasze wojska walczyły by po jednej ze stron ....

Ciekawy ma rację - na kogo byśmy się nie oglądali przyszło by nam walczyć po którejś ze stron.

I co by nam ta Japonia pomogła ? Pokonała by ZSRS ?

Czy pokonała - raczej nie, czy mogła dopomóc w rozpadzie ZSRS... może.

Otóż współpraca polsko-japońska mogła podjąć temat, który propagował w Rzeszy Rosenberg, a zarzucony przez Hitlera po zachłyśnięciu się początkowymi militarnymi sukcesami.Chodzi oczywiście o wykorzystanie celem osłabienia i rozbicia struktury ZSRS poprzez wspieranie tendencji odśrodkowych i wzmacnianie ruchów tzw. małych narodów.

Co ciekawe w burzliwych latach tuż przed wybuchem wojny, zarówno Polska, jak i Japonia podejmowały starania o wzmocnienie ruchu prometejskiego, zarazem podejmowano w tym zakresie wspólne działania i współpracę. W początkowym okresie takie działania, gdyby były ściślej skorelowane mogły przynieść pewne sukcesy, zwłaszcza, że każde z państw celowało w inne środowiska, co dawało możliwość zwiększenia zasięgu działań. pierwsze zręby strategii japońskiej w tym obszarze to opracowanie z 1929 r. attaché wojskowego w Turcji Kingorō Hashimoto, gdzie głównym wątkiem były ośrodki prometejskie pochodzących z Kaukazu emigrantów.

/H. Kuromiya, G. Mamoulia "Anit-Russian and Anti-Soviet Subversion: The Caucasian-Japanese Nexus 1904-1945", "Europe-Asia Studies", X 2009/

O ile Polska nastawiona była na środowiska socjaldemokratyczne i byłych mieńszewików, to Japonia kierowała się nie tylko do gruzińskich socjaldemokratów, ale np. do narodowych demokratów - jak choćby Haidara Bammata z Dagestanu

/G. Mamoulia "L'histoire du groupe Caucase (1934-1939) ", "Cahiers du monde russe" 2007, nr 48/1/

To co stwarzało problemy w ściślejszej współpracy i skoordynowania działań:

- aktywne włączenie się Niemców i zacieśnienie współpracy w tym zakresie z Japonią

działania niemiecko-włosko-japońskiej agencji "Agence Telepress", będące konkurencją dla "Ofinoru"

- bardzo słabe rozeznanie celów poszczególnych środowisk emigracyjnych przez decydentów w Japonii

Wskazywał na to Władysław Pelc współpracownik Ekspozytury 2 Oddziału II SG po swej misji w Harbinie, czy Włodzimierza Bączkowski na łamach "Wchodu":

"ujemną stroną możliwości prometejskich potęguje znacznie nieznajomość i niedocenianie planów prometejskich w kołach politycznych Japonii, ulegającej w tym względzie nauce rosyjskiej (...)"

/W. Bączkowski "Problem prometejski", "Wschód", I-III 1938, R. IX, nr 1, L.F. Sockow "Nieizwiestnyj sepatizm. Na służbie SD i Abwera. Iz siekretnych dise razwiedki"/

- oparcie się Japonii na Dalekim Wschodzie głównie na białogwardzistach, kiedy znów Polacy opierali się na zupełnie innych środowiskach znając stosunek białogwardzistów do naszego kraju

- wspieranie całkiem różnych środowisk ukraińskich, co miało negatywny wpływ na dwustronne stosunki

To w Warszawie Hikosaburō Hata spotkał się z prof. Romanem Smal-Stockim, gen. Wołodymyrem Salśkim (URL), Gruzinem Simonem Mdiwanem i prawdopodobnie gen. Aleksandrem Zachariadze, nie potwierdzono doniesień o uczestnictwie w spotkaniu szefa Dwójki Teodora Furgalskiego i ppłk. Stefana Mayera. O ile Japonia starała się nie zezwolić na ukraińską działalność antypolska na Dalekim Wschodzie organizowaną przez OUN, to już japońska placówka w Berlinie pod naciskiem Niemców wspierała OUN na Zakarpaciu, również w Harbinie udało się jednak zdominować ruch Iwana Swita i doprowadzić do zaprzestania wydawania periodyku "Mandżurskij Wistnyk".

/"Zbiór dokumentów ppłk. Edmunda Chraszkiewicza" oprac. A. Grzywacz, M. Kwiecień, L.F. Sockow "Siekrety polskoj politiki. Skornik dokumientow (1935-1945"/

Japonia coraz aktywniej starała się przyciągnąć różnorakich aktywnych członków ruchu prometejskiego, czy w ogóle osoby mogące być użyteczne w próbie odśrodkowego rozbicia ZSRS, czy być fundamentem ewentualnych władz nowych protektoratów, czy obszarów autonomicznych. Z Polski na Daleki Wschód wyrusza kazański Tatar Ayaz Ishaki działacz Klubu Prometeusz, Japonia ściągają do Mandżu-kuo M.G. Kurba Galiera (Kurban Ali) wpływowego Baszkira, będącego imamem emigracji tatarskiej, który starał się zjednoczyć muzułmanów m.in. z Gansu, Xinjiang i Shaanxi, działacza tatarskiego Abdurresida Ibrahima, sprowadzono uczestnika walk antysowieckich w Turkiestanie Tewfika Pasha z Arabii Saudyjskiej, w odzewie na powstanie muzułmańskie w Xinjiang rozpoczęto rozpatrywać koncepcję stworzenia państwa muzułmańskiego w ramach protektoratu, w tym celu jako potencjalnego króla zaproszono do Tokio księcia z dynastii otomańskiej, Abdula Kerima Efendkiego.

/M. Veysi "Ayaz Ischaki", "Wschód" nr 1-2 (25-26), R. VIII, I-VI 1937, z japońskojęzycznych publikacji w tym zakresie cytowani często są: F. Kobayashi "Mohin isuramu shi", Saburō Shimano "Mantetsu soren joho katsudoka no shogai" /

W notatce W. Bączkowskiego z 1 IV 1938 wręczonej drugiemu sekretarzowi ambasady japońskiej w Warszawie Masutarō Inoue podczas spotkania, być może z inicjatywy japońskiej wskutek poleceń ministra spraw zagranicznych Kōki Hirtoa aby placówki zintensyfikowały działania wywiadowcze względem ZSRS. W konsekwencji rozmowy ambasador Shuichi Sakō wysyła depeszę do Hirota (11 V 1938), a ten poleca zawrzeć jakieś oficjalne porozumienie z Polską w zakresie działań ruchów prometejskich, jak wiemy Rydz-Śmigły odmówił.

Rzeczona notatka pokazuje całkiem sensowny plan rozbicia jedności ZSRS na Wschodzie, w podrozdziale "Japonia a Rosja" czytamy:

"a) Stworzenie na fundamencie ukraińskiej większości Zielonego Klinu sui generis Mandżu-Kuo 2.Do ludności ukraińskiej Zielonego Klinu (: był to obszar Kraju Zabjkalskiego, Amurskiego, Chabarowskiego, Nadmorskiego i Sachalinu), należy również przyłączyć Kozaków Nadamurskich, których można urobić w duchu politycznego i kulturalnego rusofobstwa;

b) Stworzenie niezależnej Mongolii, składającej się z Wewnętrznej Mongolii, Zewnętrznej Mongolii i Buriato-Mongolskiej Republiki, wraz z niezależnym i skonfederowanym z Mongolią Kozactwem Zabajkalskim... Trzeba go atoli urobić na ideologii Wolnego Kozactwa (:czytaj jak Kozaków Dońskich i Kubańskich pod wodzą atamana Ignacego Biłyja)

c) Niezależnej, pod protektoratem Japonii, wielkiej Jakucji ...

d) Niezależnego Turkiestanu pod protektoratem Japonii i składającego się z Turkiestanu chińskiego i rosyjskiego, i wciągającego w sferę swych wpływów Tatarów Nadwołżańskich na zasadach federacji

e) Tworzeniu, popieraniu i wykorzystywaniu separatyzmu syberyjskiego, celem tworzenia warunków wstępnych dla powstania Syberyjskich Stanów Zjednoczonych.

/pełniejszą wersję notatki przytacza S. Mikulicz w "Prometeizm w polityce II RP", błędnie przypisując jednak jej powstanie stronie japońskiej, jako że korzystał z wersji jej tłumaczenia/

Jakkolwiek Syberyjskie Stany Zjednoczone może wzbudzać u nas uśmiech, to trzeba przyznać że koncepcje Bączkowskiego miały pewne realne szanse powodzenia. Realizacja tych założeń nie doprowadziłaby do upadku ZSRS, jednakże mocno nadwątliła by jego siły i spowodowała konieczność torpedowania wielu małych konfliktów przy stałym zagrożeniu ze strony większych podmiotów jak Niemcy, Japonia, czy Polska.

No i można spojrzeć na obecną mapę dawnego ZSRR...

[secesjonista]

Na marginesie tematu można dodać o kilku innych aspektach współpracy polsko japońskiej.

Problemem największym było sztywne stanowisko Niemiec, z którymi Japonia silnie się związała i niechęć Polski do przystąpienia do Paktu Antykominternowskiego o co wciąż zabiegali przedstawiciele Japonii. Zarazem stosunki z Japonią były modyfikowane zależnie od podejścia do kwestii chińskiej.

Osoby zainteresowano tym tematem mogą zajrzeć do:

A. Garlicki "U źródeł obozu belwederskiego"

W. Jędrzejewicz "Sprawa "Wieczoru". Józef Piłsudski a wojna japońsko-rosyjska 1904-1905"

W. Pobóg-Malinowski "W zaraniu dyplomacji polskiej, Podróż Piłsudskiego do Tokio", "Polityka Narodów" 1934, t. IV

A. Micewski "Roman Dmowski"

"Chronologia stosunków międzynarodowych Polski, 1918-1921" zest. J. Jurkiewicz

"Chronologia stosunków międzynarodowych Polski, 1922-1923" zest. M. Safianowska

J. Makowski "Umowy międzynarodowe Polski 1919-934"

M. Wojciechowski "Stosunki polsko-niemieckie 1933-1938"

"Chronologia stosunków międzynarodowych Polski, 1924-1926" zest. W. Balcerak

S. Patek "Wspomnienia ważkich okresów pracy"

"Rozwój stosunków polsko-chińskich 1917-1936", "Polityka Narodów" 1937, t. X

Działania kolejnych posłów, a potem ambasadorów Japonii nie zostały do tej pory szczegółowo omówione.

Stąd nasza wiedza o ich poczynaniach jest szczątkowa, czy to tyczy się posłów od Toshitsune Kawakami, Naotoke Sato, Hajime Matsuchima, Hirsyuku Kawai, Nobubumi Ito do pierwszego ambasadora Schuichi Sakoh.

Tak samo niewiele wiemy o działaniach naszych przedstawicieli w Japonii: Stanisława Patka, Zdzisława Okęckiego, Michała Mościckiego, i wreszcie ambasadora Tadeusza Romera.

Japonia dość wcześnie uzyskałą całkiem korzystne warunki handlowe z naszym krajem poprzez zawarty Traktat Handlowy i Nawigacyjny z 7 XII 1922 r. podpisany przez G. Narutowicza i ministra H. Strasburgera oraz poseł Kawakami.

Piłsudski przywiązywał całkiem sporą wagę do stosunków z Japonią stąd jego rozmowa Sigimurą, przedstawicielem Japonii w Lidze Narodów, oraz instrukcje Augusta Zaleskiego dla delegata RP w Lidze - Franciszka Sokala, głosować za Japonią kiedy wszyscy tak głosują, wstrzymywać się od potępienia kiedy nie ma jednomyślności. Stosunek do Japonii wyraźnie widać w tym jak głosował w okresie konfliktu japońsko-chińskiego Tytus Komarnicki.

Polska nie tylko nie chciała przystąpić do sankcji, ale nawet wyraziła sprzeciw wobec uczestnictwa w pomocy sanitarnej dla Chin.

W takiej sytuacji niejednoznaczne było stanowisko Polski względem nowego tworu jakim było Mandżukuo.

Nastąpiła jedynie wymiana not (z sugestią iż jest to nawiązanie stosunków), i oczekiwaniem wzajemności exequatur dla konsula RP w Charbimie. Stanowisko Chin wyrażone przez posła Suntchou Wej zostało zbyte przez Jana Szembeka, podobnie stało się z suplikami Wang King-ky.

Japonia zabiegała o uczestnictwo Polski w Pakcie Antykominternowskim, jeszcze przed przystąpieniem Japonii doń minister spraw zagranicznych Hachiro Arita sondował władze polskie w tym zakresie, jednocześnie japońscy przedstawiciele naciskali na Niemcy, by te uczyniły jakiś gest względem Polski.

Działania na polu przyciągnięcia Polski do Paktu niezwykle energicznie prowadzili attaché wojskowy w Berlinie gen. Oszima, attaché wojskowy w Warszawie gen. Sawada i ambasador Sakoha.

Co by mogło wyniknąć gdyby te zabiegi przyniosły skutek?

To już do działu historii alternatywnej...

[Woj]

Osoby zainteresowano tym tematem mogą zajrzeć do:

A przede wszystkim do: Ewa Pałasz-Rutkowska, Polityka Japonii wobec Polski 1918-1941, Warszawa 1998 oraz tejże autorki (i Andrzeja T. Romera) Historia stosunków polsko-japońskich 1904-1945, Warszawa 1996

[Jack Sparrow]

Moim zdaniem nie było by takiego paktu, który ocaliłby Polskę przed Hitlerem czy Stalinem. Sojusz z Francją i Anglią niewiele nam dał.

[kubalis]

Z III Rzeszą. Chyba tylko taka opcja wchodziła w grę. Ewentualnie z Turcją albo z Hiszpanią...