Tekst Petersburski w literaturze rosyjskiej

[wiolasawicka19]

Witam,

Polecił by ktoś książki na ten temat. Jak motyw miasta Petersburga wpływa na ludzi jak wygląda.

[secesjonista]

W.N. Toporow "Pietierburgskij tiekst russkoj litieratury" Sankt-Pietierburg 2003

(Przekł. pol. części wstępnej: W. Toporow "Miasto i mit" wyb. B. Żyłko).

Trochę literatury wymieniono w tekście: "City as a Factor of History - st. Petersburg in Russian History" Y. Mikhailova.

(dostępne w sieci na: harp.lib.hiroshima-u.ac.jp)

[jancet]

Jak motyw miasta Petersburga wpływa na ludzi jak wygląda.

Secesjonista zrozumiał, ja nie.

Wątpię, żebym i tak był Ci pomocnym, w każdym razie zachęcałbym do poszukiwania w beletrystyce. Trochę fajnych cytatów znajdziesz w "Panu Tadeuszu" . Tołstoj - "Wojna i pokój", a także "Anna Karenina" - ich akcja po części toczy się w "nowej stolicy". Aleksy (czyli ten drugi) Tołstoj też chyba pisze o powstawaniu tego miasta.

[secesjonista]

Uniwersytet w Tartu wydawał serię pt. "Semeiotike" (również w wersji rosyjskojęzycznej), tom XVIII (1984 r.) w całości poświęcony był Petersburgowi, można w nim znaleźć m.in. takie artykuły jak: "Petersburg i 'tekst petersburski' w literaturze rosyjskiej"(W. Toporow), "Symbolika Petersburga i problemy semiotyki miasta" (J. Łotman) czy "Tekst petersburski i symbolizm rosyjski" (Z.Minc, W. Biezrodnyj, A.Danilewski).

Jeśli chodzi o literaturę piękną to oczywiście: Dostojewski, Puszkin, Gogol, Mickiewicz, Błok, Mandelsztam, Lermontow, Bieliński, Achmatowa, Dmitriew, Hercen, Bieły, Gonczarow, Lifszyc, Iwaszkiewicz (cykl esejów pt. "Petersburg").

No i mamy film "Nadzy z Sankt Petersburga" Ady Bligaard Søby.

Dodać można:

R. Mazurkiewicz "Semiotyka Petersburga", "Znak", nr 11-12, 1986

W. Panas "Przestrzenie semiotyczne", tamże, nr 11-12, 1977

(o opozycji Petersburga i Moskwy)

G. Michalak "Profecja w tekście 'Ustępu' III cz. 'Dziadów' a mit Petersburga", "Pamiętnik Literacki", nr 3, 1990

E. Małek "O 'petersburskim tekście' literatury polskiej", "Tygiel Kultury",nr 10/12, 2002

E.A. Cieślak "Pisanie Petersburga" w: "Stawisko. Almanach Iwaszkiewiczowski", T. 2. red. A. Brodzka, M. Bojanowska, Z. Jarosiński, O. Koszutski

J. Tarkowska "Konceptualizacja Rosji i świata w poezji Josifa Brodskiego: dom, miasto, ojczyzna"

I. Jarosińska "Petersburg magiczny", "Rzeczpospolita" (dodatek), nr 124, 1999

A. Mackiewicz "O dwóch petersburskich opowieściach Mikołaja Gogola",w: "Nowele - opowiadania. Ewolucja gatunku" red. S. Żak

M. Kalita "O wielowymiarowości współczesnego czeskiego eseju literaturoznawczego"

(podrozdział "Tekst petersburski")

"Pisanie miasta - czytanie miasta" red. A. Zeidler-Janiszewska

W. Toporow "Petersburg i tekst petersburski literatury rosyjskiej. Wprowadzenie do tematu", "Pamiętnik Literacki", z. 2, 1991.

[secesjonista]

(...)

Wątpię, żebym i tak był Ci pomocnym, w każdym razie zachęcałbym do poszukiwania w beletrystyce. Trochę fajnych cytatów znajdziesz w "Panu Tadeuszu" .

Choć tytułowe miasto występuje w "Panu Tadeuszu" jakieś dziesięć razy (jako: Petersburg, Petersburk, bądź jako przymiotnik: "petersburski"); to rzekłbym, że w mocno "epizodycznym" charakterze.

Bo cóż takiego dowiadujemy się o Petersburgu z naszej epopei? A to, że w tym mieście powinna przebywać ciotka Tadeusza, który zastanawiał się do czyjego pokoju trafił. Telimena namawia by wraz z nią wysłać głównego bohatera do Petersburga, gdzie sama długo rezydowała (i jakieś duże przysługi uczyniła tam Sędziemu), a dzięki jej znajomościom, Tadeusz zacznie bywać w "najpierwszych domach" dzięki czemu (z czasem) dostanie urząd. Dowiadujemy się, że w tym mieście trochę czasu spędziła Zosia, i stąd (zdaniem Telimeny) powinna wiedzieć jak się znaleźć - czyli zrobić stosowną toaletę, a sama Telimena posiada zestaw kosmetyków, najprawdopodobniej zakupiony w Petersburgu, jako iż został określony: "petersburskie składy". Od samej Zosi uzyskujemy opinię, że bardziej bawią ją jej kogutki i kurki niźli: "... owe Peterburki". Telimena rzuciła też uwagę, że znany malarz Orłowski "życie strawił" w tym mieście, a mieszkał na cesarskim dworze ("jak w raju"), a mimo to tęsknił do swego kraju.

Dodatkowo w utworze wspomina się o "stolicy", co sprawić może trochę kłopotu, gdyż nie ma całkowitej pewności o jakim mieście mowa. Oto bowiem Telimena potrafiła powiedzieć: "... w stolicy Urosłaś; choć dwa lata mieszkasz w okolicy, Nie zapomniałaś jeszcze całkiem Petersburka", ale i: "Dobrze brat zrobi, gdy go do stolicy wyśle, Na przykład do Warszawy?". Tak czy inaczej, wzmianki o "stolicy" są mocno zdawkowe i niewiele mówią o samym mieście czy jego wpływie na ludzi. Ot, Sędzia narzeka, że dziś młodzież na naukę posyła się do stolicy, gdy dawniej (z lepszym pożytkiem) wysyłano ją na dwory pańskie, czy dowiadujemy się, że panegiryk czytany przez Protazego napisał pewien oficer: "Który niegdyś w stolicy sławne pisał ody" itp. mało treściwe wzmianki.

Jedyny, obszerniejszy fragment o tym mieście, to: "Pani Telimeny anegdota petersburska" z Księgi II, ale i on niezbyt wiele wnosi do poznania miasta i jego swoistego genius loci. Ot, dowiadujemy się, iż: "Latem świat petersburski zwykł mieszkać na daczy, To jest w pałacach wiejskich (dacza wioskę znaczy)". Reszta w tym fragmencie to przepyszna historia o "Bonończyku" co to zamienił się w "kotną łanię", ale to nie tylko o mieście, co charakterystyka stanu urzędniczego w ówczesnej Rosji.

Jeśli chodzi o beletrystykę, to może bardziej przydatnymi tytułami byłyby: gogolowski cykl petersburski, Andrieja Biełego opowiadanie "Petersburg" ("Петербург"), Jurija Tynianowa powieść biograficzna "Küchla".

Z innych tytułów, warto sięgnąć po tekst Aleksandra Hercena "Москва и Петербург", dostępny na przykład na stronie: www.vk.com.

[secesjonista]

"Różnorodność metamorfoz, jakim podlega w dziele Biełego motyw pomnika Piotra I, prowokuje, by - śladem najnowszych odczytań Jeźdźca miedzianego - ujawnić związek między złożoną koncepcją motywu w Puszkinowskim pierwowzorze i kierunkiem ewolucji tegoż w omawianej powieści. Nierozwiązalny konflikt między koniecznością otwarcia się Rosji na Europę poprzez Petersburg, będący jednocześnie siłą niszczącą jednostkę, może być przezwyciężony. Dzieje się to za sprawą włączenia słów autora '... Kocham cię, grodzie mój Piotrowy [...]' do ciągu skojarzeń odsłaniających pole znaczeniowe 'boskiego żywiołu'. Odgrodzony od niego kamienną ścianą żywioł Piotrowy staje się centrum chaosu, wytracając siły w zamkniętej przestrzeni i w doraźnym czasie. 'Wspiąwszy Rosję' Piotr unieruchomił ją, zawieszając nad bezdenną przepaścią. Przeciwko tej niepewnej i tymczasowej pozycji wymierzony jest żywioł boski, od którego idą asocjacje wprost do nieokiełznanych buntów i do losu Eugeniusza, należącego do przestrzeni chaosu, ale pośmiertnie wyniesionego ponad nią. Wolno tu przypuszczać, iż tę złożoną koncepcję miasta-symbolu doskonale rozumiał Dostojewski, który na wyznanie Puszkina zareagował jedynie uwagą: 'Przykro mi, nie kocham'". 

/H. Chałacińska-Wiertelek "Fenomen 'Petersburga' Andrieja Biełego: powieść i esej", "Studia Rossica Posnaniensia", T. 23, 1993, s. 24; podkreślenie - moje/

[secesjonista]

Dodajmy:

Н.П. Анциферов "Душа Петербурга"

www.historicus.ru - Ю.М. Лотман "История и типология русской культуры Символика Петербурга и проблемы семиотики города".

[secesjonista]

Dodajmy:

M. Abassy "Miasto jako metafora kultury – Petersburg w twórczości literackiej i publicystyce Fiodora Dostojewskiego", w: "Miasto. Między przestrzenią a koncepcją przestrzeni" red. M. Baszkiewicz, F. Czech, P. Winskowski.