Średniowieczne wojny morskie na Bałtyku

[Furiusz]

Zapraszam do dyskusji na wymieniony w tytule temat. Wbrew pozorom nie jest to takie oczywiste a najważniejsze w sumie pytanie to od kiedy możemy mówić o wojnie morskiej?

[gregski]

Myślę, że pod to kryterium idealnie podchodzą wojny prowadzone pomiędzy Danią z Hanzą.

O tyle ciekawe, że feudalne królestwo walczyło ze związkiem miast kupieckich. Takie małe zderzenie światów.

[secesjonista]

Dla wczesnego okresu, trudno faktycznie poprowadzić rozgraniczenie pomiędzy działaniami, które by można nazwać "wojną" a pirackimi wyprawami łupieżczymi (chąza, chąsa). Może o wojnie można mówić kiedy działania na morzu i wybrzeżach były elementem walki politycznej?

Co do literatury - jeśli chodzi o działania słowiańskie, to jest nader niewiele i to głównie mocno już "trącącej myszką".

E. Kosiarz "Bitwy na Bałtyku"

tegoż, "Wojny na Bałtyku X-XIX w."

L. Koczy "Polska i Skandynawia za pierwszych Piastów"

K. Pieradzka "Walki Słowian na Bałtyku w X-XII wieku"

K. Ślaski "Słowianie Zachodni na Bałtyku w VII – XIII wieku"

M. Prosnak "Próba analizy wartości łodzi słowiańskich jako statków pełnomorskich", "KHKM", IX, nr 3, 1961

M. Karwicz "Marynarka wojenna i obrona polskiego wybrzeża w dawnych wiekach".

[Furiusz]

Bitwa pod Svold, E. Kosiarz, Wojny na Bałtyku X-XIX w., Gdańsk 1978 s. 35-37 opisuje ją zdecydowanie inaczej niż wiki. Po pierwsze dla niego to bitwa pod Svoldern ale to nic, siły wedle wiki to 11 okrętów Olafa Tryggvasona i 70 okrętów koalicji szwedzko-duńskiej-jómwikińskiej. Wedle Kosiarza siły króla Norwegii liczyły ok 60 okrętów w tym sneki różnej wielkości i 11 drakkarów razem z okrętem flagowym Ormrinn Langi czyli Długi wąż o 68 wioślarzach i 200 wojownikach. Na siły koalicji miały się też składać okręty słowiańskie ale to chyba komunistyczna megalomania.

Norweska flota powiązała swoje okręty i zaatakowała czołowo, centrum czekających spokojnie w cieśninie okrętów duńskich wycofało się pod naporem, zaś lewe skrzydło skutecznie radziło sobie z okrętami Olafa I, duńskie jednostki po wycofaniu się z centrum zaatakowały własnie tam co stało się gwoździem do trumny floty norweskiej.

Zastanawiają mnie te różnice w liczebności okrętów.

[secesjonista]

Co do bitwy "pod Svoldern" to istnieją trzy podstawowe źródła bliskie tym wydarzeniom, źródła zresztą wzajemnie się uzupełniające. Są to, dwie sagi skaldów islandzkich: Olafsdrapa erfidrapa autorstwa islandzkiego skalda Hallfreda Ottarssona i Eiriksflokkr jaką stworzył Halldor Okristni (stosuję tu uproszczony zapis nazw własnych), oraz kronika Adama z Bremy. Do tego mamy dwie inskrypcje runiczne (z ok. XI w.) z terenów duńskich: w Mjelby i z Aarhus. 

 

W tychże źródłach jest tylko jeden fragment odnoszący się do liczebności, Okristni w drugiej zwrotce powiada: "Jechał król wysp z południa z siedemdziesiąt jednym statkiem..." (w tłum. Gerarda Labudy). Ów "król wysp" (eynar konunger) to wedle nowszych ustaleń m.in. Labudy - Swen Widłobrody.

Trochę liczb znajdziemy też w późniejszym już przekazie Hallar-Steina z XII w., w pieśni Rekstefja, poza tym że jest to przekaz odległy od wydarzeń, to jeszcze jest to panegiryk na cześć króla-misjonarza - zatem trzeba go traktować z ostrożnością. Znajdziemy u niego np. wzmiankę: "Wprawiający strzały w ruch wystawili za drugim razem 60 łodzi aby powstrzymać; zawzięte było zderzenie pokładów Gõndul [walkiria<tarcz<bitwa]"; wielu wojowników utonęło, tam gdzie duńska armia zaatakowała drogiego władcę;drużyna padła; kruki skrzeczały" (w tłum. J. Morawca). Reszta co składu i liczebności flot, to już spekulacje badaczy.

A co do ustaleń Edmunda Kosiarza, to Jakub Morawiec  zauważa:

"Niestety, wywody E. Kosiarza należy niemal całkowicie odrzucić...". 

/J. Morawiec "Kilka uwag dotyczących okoliczności i przebiegu bitwy w Øresundzie w 1000 roku", "Średniowiecze Polskie i Powszechne", T. 3, 2004, s. 20/

 

Jakub Morawiec, poświecił też tej bitwie obszerny rozdział (IV) swej pracy doktorskiej, gdzie podał:

"Nie sądzę aby szacunki skaldów co do liczebności flot można było traktować kategorycznie (biorąc pod uwagę relację Halldora ókristni, Eyjolfra dáðaskalda i Hallar-Steina, można liczyć się z liczbą 70-80 łodzi po stronie koalicji), nie ulega jednak wątpliwości, że przeciwnicy Olafa Tryggvasona mieli nad nim dość dużą przewagę".

/tegoż, "Wolin w średniowiecznej tradycji skandynawskiej", UŚ w Katowicach, Katowice 2007, s. 310/

 

Dnia 17.09.2015 o 09:16, Furiusz napisał:

Na siły koalicji miały się też składać okręty słowiańskie ale to chyba komunistyczna megalomania.

 

Niekoniecznie.

Wspomina o takich posiłkach Okristni (siódma zwrotka), który opowiada o udziale Wendów, identyfikowanych jako Słowianie. "Z dala na miejsce bitwy przybyły statki Słowian i ostre miecze szczerzyły swe pyski przeciw wojom..." ( (w tłum. Gerarda Labudy). O tym, że byli to Słowianie pisał choćby Finnur Jónsson, jeszcze w 1912 r. (autor: "Den norsk-islandske skjaldedigtning"). I fragment z cytowanej wyżej pracy doktorskiej:

"Słowiańskie łodzie przybyły z daleka i potwory kraju Thridjego [tarcza<topór] szczerzyły żelazne pyski [ostrza] przeciw ludziom".

/s. 312/

 

Co do lokalizacji bitwy, to miał być to Øresund:

"Zmagania w 0resundzie znalazły oczywiście swoje miejsce w historiografii. Kompletne studium na ten temat przedstawił Gerard Labuda, który nie tylko dokonał przeglądu dotychczasowej literatury dotyczącej bitwy oraz weryfikacji poglądów dotąd wypracowanych, ale również definitywnie - dzięki oparciu się na najstarszej grupie źródeł, czyli pieśniach skaldów i przekazie kroniki Adama z Bremy, a odrzuceniu danych zawartych w XII- i XIII- -wiecznych kronikach i sagach skandynawskich - rozwiązał kwestię lokalizacji bitwy".

/"Kilka uwag...", s. 17-18/