Handel kamieniem w Imperium Romanum

[Furiusz]

Powstanie cesarstwa rzymskiego i Pax Romana oraz związanego z nim nieprzerwanego rozwoju ekonomicznego spowodował gigantyczny popyt na kamień, zwłaszcza wysokiej jakości w różnych prowincjach rzymskich. Warto tu nadmienić, że importowany kamień (marmur) w samym Rzymie jeszcze w początkach i wieku aC stanowił pewną rzadkość a już w 2 połowie tego wieku był elementem powszechnym.

Warto też dodać, że to w tym okresie powstał kamieniołom w północnej Italii w Carrara który miał częściowo na owe zapotrzebowanie odpowiedzieć.

kamień ze względu na masę transportowany był głownie drogami wodnymi - taniej było go sprowadzać z nawet odleglejszych rejonów morzem niż lądem nawet z bliższych kamieniołomów.

Warto może jeszcze dodać, że marmor numidicum wydobywany w dzisiejszej Tunezji był jedynym (chyba) sprowadzanym z części zachodniej cesarstwa do wschodniej.

J. B. Ward-Perkins, Dalmatia and the marble trade, "Disputationes salonitanae" t.1 (1970), s.28-44 zajmuje się importem kamienia do Dalmacji na bazie Salony i pałacu Dioklecjana. Ten drugi był budowany, jeśli idzie o surowiec importowany - z kamienia wydobywanego w Egipcie.

W Salonie z kolei dominował marmur attycki i ten z Proconessus na Morzu Marmara ale mamy też kamień z Eubei (marmor crystium), z Teos, portasanta z Chios, zielony porfir i rosso attico z Lakonii.

Ciekawe są tez sarkofagi, bo do ich produkcji kamień dostarczały kamieniołomy z rejonu Assuany i egipskiej Wschodniej Pustyni. W kategorii tej dominuje jednak marmur z Proconessus a na drugim miejscu kamień z Attyki, jedynie pojedyncze sarkofagi wykonane były z kamienia z południowo-zachodniej Azji Mniejszej (z okolic Afrodisias) i znamy też jeden sarkofag chrześcijański z IV wieku AD ze Splitu wykonany z kamienia z Carrara w północnej Italii.

Oczywiście zapraszam do dyskusji na temat handlu kamieniem w cesarstwie rzymskim.

[secesjonista]

W sieci (m.in. na googlebooks) można odnaleźć ciekawe materiały z konferencji prowadzonych przez ASMOSIA - Association for the Study of Marble and Other Stones used in Antiquity.

[Furiusz]

Z. Subic, Epigrafske najdobe v Ptuju im Obmocju v letih 1965-1966, "Arheoloski Vestnik" (Ljubljana), t.18 (1967), s.187-190 kamień użyty do wyrycia inskrypcji nagrobnej niejakiego Flavii Hermadienis sprowadzono do Ptuju z okolic miejscowości Pohroje w północnej Słowenii a więc całkiem blisko.

[Furiusz]

W Novae dziś Swisztow popularne było wykorzystanie kamienia Hotnickiego - którego złoża są oddalone od Novae o ok 70 km. A.B. Biernacki, J. Skoczylas, The Classification of Rock Material in Juxtaposition with the typology of Capitels in Novae, "Novensia" t. 14 92003) oraz w temacie J. Skoczylas, K. Grala, The ancient marble of Proconnesos, "ibidem".