Szaleństwo i wariaci w świecie rzymskim

[Furiusz]

Szaleństwo i wariaci to temat wielu ludzi fascynujący, zbyt wiele świadectw o takich członkach społeczności nie mamy - czasem jedynie jakies opisy w komediach i tak u Plauta, Bracia, 844-845 Żona mówi o Menechmusie II udającym szał, że Patrz, zielenią mu się oczy! Zielonośc mu bije; Ze skroni, z czoła - popatrz tylko, jak mu oczy płoną!. Sam Menechmus II celowo udaje wariata i odzywa się do nich w te słowa: Eu-ho-e, Eu-ho-e, Bromiu! Gdzież mnie to w las wołąsz; Słyszę, lecz nie mogę odejśc z tych tutaj; Bo mnie tu od lewej strzeże wściekła suka ludzka; A tu znowu kozioł stary, co nieraz w swym życiu; Zabił człeka niewinnego fałszywym świadectwem. (wiersze 850-854).

Innym przykładem jest... Jezus. W którejś Ewangelii (nie pamiętam niestety w której ale sprawdzę) znajdujemy opowieść w której Jezus zawitał do swojej rodzinnej miejscowości i nauczał ale niezbyt mu to szło. W każdym razie rodzina próbowała go ratować twierdząc, że oszalał.

Zapraszam do dyskusji na temat szaleństwa w antyku.

[secesjonista]

Jeśli chodzi o podejście prawne to trochę inne było za cesarstwa, a inne wcześniej w okresie klasycznym. W tym pierwszym wyróżniano furiosi (szalonych) i fatui (upośledzonych umysłowo), za cesarstwa ten katalog został rozszerzony. Z prawnego punktu widzenia od odpowiedzialności zwolnieni byli dotknięci: niedołęstwem umysłu (fatuitas), otępieniem (dementia), szaleństwem (furor), obłąkaniem (insania) i bezmyślni (mente capti).

/za: F. Bolechała "Wspólne drogi psychiatrii i medycyny sądowej - historia i rozwój pojęcia niepoczytalności od czasów antycznych po współczesne", "Archiwum Medycyny Sądowej i Kryminalistyki", IX, 2009/

Ciekawe na jakiej podstawie kwalifikowano do poszczególnych grup?

Z literatury:

R. Porter "Szaleństwo. Rys historyczny"

D.N. Robinson "Wild beasts and idle humours: the insanity defense from antiquity to the present"

[adamhistoryk]

Czy padaczkę starożytni brali za przejawy szaleństwa? Ot, taki Myszkin z Dostojewskiego ...

[Furiusz]

Zwano epilepsję boską przypadłością i często z działaniami bóstw wiązano ale chyba dało się z tym żyć, podobno Cezar był epileptykiem. Wydaje mi się też, że Hipokrates próbował jakoś sensowniej podejść do sprawy padaczki ale bliższych szczegółów nie znam.

[secesjonista]

Hipokrates powiadał, że nie wierzy by święta choroba była świętą, uważał, że ma związek z mózgiem. W skrócie dowodził, że w mózgu zbiera się nadmiar śluzu, który wydzielając się zatykał czopem flegmy żyły, co prowadziło do napadów drgawkowych. Wskutek zaczopowany żył powietrze nie mogło docierać do mózgu stąd utrata przytomności. Wedle niego na chorobę mieli być narażeni głównie flegmatycy/melancholicy ("hoi melaŋholikói sünēthōs gínontai epilēptikói kai melaŋholikói melaŋholikói"), postulował by chorobę leczyć dietą i lekami, a nie czarami. Platon i Arystoteles skłaniali się do wskazywania na samych melancholików. Co ciekawe sam Hipokrates miał cierpieć na tą chorobę. Sławny Galen popełnił traktat medyczny poświęcony tej chorobie "Padaczka i melancholia" (he epilēpsía kai he melaŋholía). Dla Rzymian była to choroba zaraźliwa, a drogą przenoszenia mógł być oddech czy dotyk. Padaczka wspomniana jest w Kodeksie Hammurabiego jako - "bennu", w języku sumeryjskim odnaleziono tabliczkę (ok. 1067-1046 p.n.e.), która była zatytułowana: "ąntashubba" czyli "choroba padania".

Sama nazwa: "morbus divinus" czy "morbus sacer" miała mieć związek z Platonem. Ten padaczkę wiązał z uszkodzeniem mózgu, a ten jest najbardziej boską częścią człowieka. Stosowano też nazwę: "morbus maior".

za:

B. Błaszczyk "Święta choroba czyli historia padaczki", "Studia Medyczne Akademii Świętokrzyskiej", T. 1, Kielce 2003

T. Zyss "Podobieństwa i różnice między depresją a padaczką – próba porównania", "Psychiatria Polska", t. XLIII, numer 5. 2009

M. Felsmann, B. Futyma, A. Andruszkiewicz "Medyczne i społeczne problemy pacjentów z padaczką. Dawniej i dziś", w: "Dawna Medycyna i Weterynaria. Pacjent", red. M.Z. Felsmanna, J. Szarka, M. Felsmann.

[secesjonista]

A jak traktowano czy postrzegano engastrimythoi?

[adamhistoryk]

To samo pytanie mam co do schizofrenii.

[secesjonista]

Starożytni to raczej nie znali tego schorzenia.

[Furiusz]

Na widok obłąkanego lub epileptyka otrząsa się i spluwa w fałdy płaszcza - Teofrast, Charaktery, XVI.14

[Furiusz]

U Plutarcha, Zagadnienia biesiadne, VII.2 jest aluzja do tego, że lekarstwem na szaleństwo ma być ciemiężyca.

[secesjonista]

Może i nie bez podstaw, jeszcze w XIX w. ciemiężyca była zalecana m.in. przy melancholii i padaczce.