Kult stalagmitów i stalaktytów

[secesjonista]

W temacie pt.: "Kult kamieni i jego ewentualny związek z druidyzmem" wyniknął poboczny wątek:

Nie wiem czy to ważne, ale kult kamienia istniał też w kulturze minojskiej. Niektóre pierścienie tejże epoki wyraźnie przedstawiają boginię (a czasami przy niej młodego mężczyznę) stojącą w sąsiedztwie drzewa i kamienia.

Prawdopodobnie kult kamienia wziął się na Krecie z oddawania czci jaskiniowym stalaktytom i stalagmitom (jaskinia Zeusa Dikteo Andro, czy jaskinia Ejlejtyi). Istniały też kamienie okręgów czy wzgórz kultowych, których znaczenie z czasem przeniesiono bezpośrednio do osad ludzkich. W minojskim miasteczku Gournia na dziedzińcu centralnym znajduje się pozostałość kamienia, który interpretowany jest jako betyl. W kompleksie pałacowym Knossos również mamy pomieszczenie uważane za przypałacową zaciemnioną kapliczkę, której najważniejszym elementem jest tzw. święty filar (odzwierciedlenie naturalnego kamienia) mający uosabiać siły chtoniczne.

(...)

Bardzo ciekawa koncepcja. Wiadomo coś wiecej? Czy tylko na Krecie, czy w innych rejonach świata też? Jakie były rytuały obrzędowe? Przyznaję, że nigdy się nie zetknąłem z kultem stalaktytów/stalagmitów.

Na Krecie jest mnóstwo jaskiń, a bardzo wiele z nich używanych było w różnych celach - służyły za schronienie ludziom i ich zwierzętom hodowlanym, ale miały też znaczenie kultowe. Odniosę się do wspomnianej wcześniej jaskini Ejlejtyi położonej na północnym wybrzeżu wyspy w okolicach miejscowości Amnisos, Jaskinia ta (stosunkowo niewielka) słuzyła jako miejsce, w którym czczono boginię porodów i połogów. Wyniki badań wskazują, że jaskinia Ejlejtyi była ważnym ośrodkiem kultu od neolitu aż po wczesny okres bizantyjski. Co więcej - ciężarne kobiety jeszcze początkiem XX wieku odwiedzały jej ciemne wnętrza, żeby zagwarantować sobie spokojny poród dotykając świetego kamienia brzuchem. Prawdopodobnie o istnieniu bogini już nawet nie słyszały, ale zwyczaj pozostał. We wnętrzu jaskini nie było żadnej rzeźby czy posągu. W jej centrum znajduje się za to betyl otoczony prostokątnym ołtarzem w postaci murka stworzonego z kamieni. Sam betyl to w zasadzie dwa cylindryczne stalagmity przypominające figury ludzkie (matkę i dziecko). Pierwszy zwrócił uwagę na to miejsce Joseph Chatzidakis (1885), a w latach 1929-38 systematyczne badania prowadził tu Spyridon Marinatos.

Nie wiemy jak dokładnie wyglądały rytuały obrzędowe, natomiast w głównej sali znaleziono sporo posążków postaci kobiecych wykonanych z metalu lub ceramiki, jak również małe figurki przedstawiające zwierzęta z tych samych materiałów (z powodzeniem zastępujące żywe ofiary składane z prośbą lub w podzięce bóstwu).

Poza tym ciekawym jest jaki był los kultu kamieni na Krecie, czy się rozwijał, czy przeszedł jakąś metamorfozę.

Rozwijał się oczywiście Jak wspomniałam początkowo czczono kamienie znajdujące się w okręgach kultowych (przykładowo na wzgórzach) i te podziemne, w postaci nacieków jaskiniowych. Z czasem kamienie zastąpiono filarami będącymi najważniejszym miejscem kapliczek w małych i większych budowlach minojskich. Przykładowo filar ze świątyni pałacowej w Knossos oznaczony był symbolem labrysa co dawało mu charakter święty. Sporo później pojawiły się tzw. ksoana , czyli proste posągi kultowe wykonane z drewna. Bóstwa zawarte w kamieniu zostały "spersonifikowane"

Tu zatem można kontynuować ew. dyskusję co do form kultu tego typu tworów natury...

[fodele]

Z racji tego, że kult nacieków jaskiniowych doczekał się odrębnego wątku przyozdóbmy go ilustracją:

Betyl wraz z otaczającym go murkiem w jaskini Ejlejtyi w Amnisos.

[Villemann]

fodele napisała :We wnętrzu jaskini nie było żadnej rzeźby czy posągu. W jej centrum znajduje się za to betyl otoczony prostokątnym ołtarzem w postaci murka stworzonego z kamieni. Sam betyl to w zasadzie dwa cylindryczne stalagmity przypominające figury ludzkie (matkę i dziecko).

Pytanie brzmi na ile kształt ow był naturalny. Czy jest możliwość, że stalagmity zostały "poprawione" przez jakiegoś rzeźbiarza/kapłana po to by przypominać właśnie figury ludzkie?

Ciekawe jaki jest czas nacieku w jaskini Ejlejtyi? Przecież dziś, po paru tysięcach lat wygląd rzeczonego stalagmitu musi znacznie się różnić od wersji pierwotnej.

Kolejna rzecz która mnie intryguje to na ile były to obrzędy religijne, a na ile magiczne? Chodzi mi o to na ile mogły się odnosić do konkretnych bóstw, a na ile do "sił"? Nie wiem czy ja umiem wytłumaczyć o co mi chodzi:/

Jak wspomniałam początkowo czczono kamienie znajdujące się w okręgach kultowych (przykładowo na wzgórzach) i te podziemne, w postaci nacieków jaskiniowych.

A czy można łączyć te dwa kulty? W sensie czy budowle i kamienie naziemne mogą mieć to samo źródło co te w jaskiniach? Bo ja te jaskiniowe to jakoś łączę raczej z kultami matriarchalnymi ( przez te wspomniane wcześniej przez Ciebie ciężarne kobiety i posążki kobiece) , specyficznymi może dla tego rejonu, natomiast budowanie obiektów nadziemnych to cecha większości kultów/religii na całym świecie.

W ogóle chyba społeczeństwo minojskie jest chyba postrzegane jako takie o znacznej roli kobiet?

Sporo później pojawiły się tzw. ksoana , czyli proste posągi kultowe wykonane z drewna.

Chodzi Ci o coś podobnego jak bliskowschodnie "aszery"?

Aha dziękujemy za wydzielenie wątku.

[Furiusz]

Egejskie początki Afrodyty może ciekawym będzie zerknięcie i do tego tematu?

Bo ja te jaskiniowe to jakoś łączę raczej z kultami matriarchalnymi

Może głupie pytanie ale co to są kulty matriarchalne?

W ogóle chyba społeczeństwo minojskie jest chyba postrzegane jako takie o znacznej roli kobiet?

Bywa pytanie tylko czy słusznie? Trochę się dołożył do tego Evans który jako zapalony ogrodnik i pacyfista gdy ujrzał piękno minojskich fresków i oddanie w niej natury doszedł do przekonania, że to takie pokojowe społeczeństwo było, lubiące kwiatki, przyrodę i takie tam.

dyskutowaliśmy tu swego czasu intensywnie kwestie skoków przez byki, gdzie jednym z niegdysiejszych założeń było to, że mogły w tym uczestniczyć także kobiety, ale to akurat okazuje się niekoniecznie prawdą.

Sama pokojowośc społeczeństwa minojskiego też powoli zaczyna być kwestionowana choćby B.P. Molloy, Martial Minoans: War as social process, practice and event in Bronze Age Crete, "The Annual of the British School at Athens" t.107 (2012), s.87-142

[Villemann]

Może głupie pytanie ale co to są kulty matriarchalne?

No właśnie nie wiedziałem jak to razem ująć. Chodziło mi zarówno o hipotezy Evansa, jak hipotezę o tym że w ogóle w neolicie panował system matriarchalny, posążki/ figurki tych wszystkich "Wenus", kult Wielkiej Bogini itp.

Bywa pytanie tylko czy słusznie? Trochę się dołożył do tego Evans który jako zapalony ogrodnik i pacyfista gdy ujrzał piękno minojskich fresków i oddanie w niej natury doszedł do przekonania, że to takie pokojowe społeczeństwo było, lubiące kwiatki, przyrodę i takie tam.

Ha, ha, a dla mnie to się wyklucza. Albo matriarchat albo pokojowe społeczeństwo.Zresztą dlatego kobiety rzadko służą w armiach, a jeszcze rzadziej dowodzą.

[Furiusz]

No właśnie nie wiedziałem jak to razem ująć. Chodziło mi zarówno o hipotezy Evansa, jak hipotezę o tym że w ogóle w neolicie panował system matriarchalny, posążki/ figurki tych wszystkich "Wenus", kult Wielkiej Bogini itp.

Włożyłbym raczej między bajki system matriarchalny w neolicie. Nic na ten temat nie wiemy, jeśli gdzieś pojawia się jakaś stratyfikacja społeczna widoczna w grobach to niekoniecznie dominującą pozycję mają kobiety. jak dla mnie za mało wiemy - albo ja za mało wiem o neolicie. To nie moje czasy.

Co do drugiej części - sporo osób jednak łączy matriarchat i pokojowość a patriarchat z wojowniczości. Nie mnie to oceniać.