Cholos - kategoria społeczna rodem z Ameryki Południowej

[Furiusz]

Niegdyś była to wielka kopalnia, obecnie służyła za miejsce schadzek zakochanym cholos.

Jose Maria Arguedas, Ludzka miłość, Warszawa 1979 - tłumacz dodał pod spodem przypis informujący niezorientowanego czytelnika, że cholos to Metys lub Indianin, który zerwał więzy łączące go z ayllu i obyczajowością indiańską, lecz nie został zaakceptowany przez "białe" warstwy średnie.

Wiemy coś więcej na temat tej grupy społecznej?

Hasło z angielskiej wikipedii: Cholo

[secesjonista]

Z tym brakiem akceptacji to przesada, a ściślej: trzeba by dookreślić jaki był powód tego braku akceptacji, bo niekoniecznie musiał być on motywowany np. kwestiami rasowymi.

Marcin Kula podaje objaśnienie tego terminu bez komentarza o akceptacji:

"Używana w świecie andyjskim nazwa Metysów, niebędących chłopami i takich, którzy przyswoili sobie pewne elementy Białych (...)

Cholos to - jak wspominano w rozdziale 2 - andyjska nazwa Metysów, niebędących chłopami, znających choć trochę hiszpański i zbliżonych do Białych stylem życia".

/tegoż, "Anatomia rewolucji narodowej. Boliwia w XX wieku", Toruń 2013, przyp. 6, s. 71; przyp. 27, s. 290/

W artykule recenzyjnym (tyczącym się książki Alejandro Ortiza Rescaniere pt. "De Adaneva a Inkarri. Una vision indígena del Perú") pióra Ryszarda Tomickiego możemy przeczytać taki cytat z recenzowanej pracy:

"Comunero z Puquio czekał, ufny w zmartwychwstanie Inkarri. Takie zmartwychwstanie zaczęło się dokonywać. Wraz z otwarciem dróg pomnożyły się zyski indiańskiej gospodarki. Wspólnoty pobudowały szkoły, odnowiły swe domy. Jego umiejące czytać i pisać (alfabetos) dzieci, »ci, którzy stali się cholos« (cholos emergentes), stali się »-bezczelni-« w stosunku do panów (se han »insolentado« con los señores).

Już nie ustępują im z drogi. Oburzeni i bezsilni, starzy panowie, o lasce ze złotą rączką, wyemigrowali na wybrzeże, głównie do Limy. Z Puquio wyemigrowali panowie i metysi; młodzi comuneros idą i wracają. Właściciele ziemi i bydła, nowe pokolenie, qepa ñeqen, odkryli, że góry są jedynymi wysokimi poziomami ziemi (simples promontorios de tierra), a nie bogowie; do nich nie docierało już przesłanie mitu o Inkarri. Nie potrzebują tego boga. Zdecydowali się zdobyć lokalną władzę w prowincji. Starzy comuneros, ñawpa ñegen, obserwują ich ze zdziwieniem i entuzjazmem. "-Mówią tym samym językiem co my, ale nie rozumiemy się z młodymi. Usiłują zmusić nas do milczenia w cabildos i prawie zawsze to osiągają [...]

Ale jesteśmy zadowoleni. Oni są zmetysiałymi dziećmi Indian, nie dziećmi metysów. Nie wiem, co zrobią panom. Może im zabiorą władzę".

/"Etnografia Polska", t. XX, 1976, z. 1/

[Bruno Wątpliwy]

Wiele zależy pewnie od kontekstu. Ja spotkałem się z tym określeniem w Ameryce Łacińskiej przeważnie w znaczeniu pejoratywnym, a nawet mocno pogardliwym. Przeważnie używane było przez białych przestawicieli wyższych warstw społecznych w stosunku do indiańskiego, czy metyskiego "motłochu". Coś w rodzaju "buraka", "tłuka", "ciemnego wieśniaka" (najłagodniej mówiąc).

Z tego, co się orientuję, bywa także używane jako coś podobnego do jednego ze znaczeń argentyńskiego "che" (człowiek, kumpel, facet, kolega, swój). Na przykład przez polityków, chcących podkreślić swoją "swojskość".

Omar Torrijos Herrera rządzący faktycznie Panamą od 1968 do 1981 roku: "[...] był urodzonym populistą, często jeździł na prowincję, w odległe, opuszczone regiony. Identyfikując się z problemami ubogich chłopów, bezrobotnych oraz Indian, podkreślając swoje metyskie pochodzenie, każąc zwracać się do siebie cholo Omar (cholo - Metys z najniższych warstw społecznych), prezentował swoją wizję ustroju Panamy opartego na sprawiedliwości, niechęci wobec oligarchii i aktywnym udziale społeczeństwa w decyzjach politycznych". Cytat z: A. Gruszczak, Ameryka Środkowa, Warszawa 2007, s. 291.

W sumie przypomina mi trochę termin nigger, choć nie ma tu oczywiście pełnej analogii. Negatywne, ale w pewnym kontekście sytuacyjnym może być akceptowane w grupie społecznej, której ten pejoratywny termin dotyczy.

Angielskojęzyczna Wikipedia zawiera dosyć obszerne i złożone wyjaśnienia, które pewnie są słuszne. Ja wiem jedno, nie spotkałem "w realu" osoby, która ucieszyłaby się takim określeniem lub użycia go w kontekście pozytywnym. Raczej było to "ty durny cholo". Ale moje obserwacje były bardzo wycinkowe.

[secesjonista]

Czasem w przewrotny sposób jednak używano w kontekście pozytywnym:

"Mówca, przemawiając z okazji ogłoszenia raportu komisji powołanej dla przygotowania nacjonalizacji wielkich koncernów, wołał: 'My z dumą mówimy o sobie Cholos!'".

/"Anatomia rewolucji narodowej...", s. 289-290/