Narodziny kolonatu

[Furiusz]

Kodeks Teodozjusza V, 17.1 Cesarz Konstantyn do mieszkańców prowincji. Gdyby u kogokolwiek znaleziony został kolon prawnie należący do kogo innego, ten nie tylko winien go odesłać do miejsca jego pochodzenia, ale prócz tego zapłacić daniny za okres [jego przetrzymywania]. Tych samych zaś kolonów, próbujących ucieczki, nalezy jak niewolników okuć w kajdany, ażeby zmusić ich do wypełniania obowiązków, które zgadzają się ze stanem ludzi wolnych, lecz skazanych za przewinienia na niewolę.Dan 30 października za konsulatu Pakatiana i Hilariana.

Tłumaczenie podane za M.H. Serejski, Upadek cesarstwa rzymskiego i początek feudalizmu na zachodzie i w Bizancjum, Warszawa 1954.

Co wiemy o powstaniu systemu kolonatu i jego wczesnym rozwoju?

[secesjonista]

Konstantyn przywiązał dziedzicznie kolonów do ziemi (glebae adscripti), w 336 r. powstało prawo zakazujące im występować ze skargą na swych panów, za Walensa podatek od kolonów mieli ściągać właściciele ziemscy. I rodzi się pytanie na ile sytuacja kolonów różna była od servi casati?

Czy nie było tak, że cokolwiek inaczej rozwijała się sytuacja kolonów w prowincjach a inaczej w ziemi italskiej?

Czy stawki jakie mieli płacić były takie same?

"... jednym z typowych zjawisk kryzysu III wieku był wzrost wielkiej własności ziemskiej oraz rozwój kolonatu, jako dziedzicznego poddaństwa z przywiązaniem chłopów do ziemi7. Efektem tego było pojawienie się dwóch powszechnych zjawisk w rolnictwie: po jednej stronie szali zwiększała się liczba wielkich latyfundiów, po drugiej stronie zwiększała się ilość agri deserti".

/M. Frąckowiak "Emfiteuza w prawie rzymskim okresu klasycznego: zagadnienie wstępne", "Interlinie", wyd. przez: Pracowania Humanistycznych Studiów Interdyscyplinarnych WFPiK UAM Collegium Maius, nr 3 (4), 2011, s. 7/

No właśnie - skąd to powiększenie agri deserti?

Wynik związania z ziemią kolonów i ich "wiecznego" zadłużenia względem właścicieli ziemskich?

Z literatury, dla chętnych:

J. Kolendo "Chłop", w: "Człowiek Rzymu" pod red. A. Giardiny

tegoż, "Rolnictwo rzymskie", w: "Starożytny Rzym we współczesnych badaniach, Liber in memoriam Lodovici Piotrowicz" red. J. Wolski, T. Kotula, A. Kunisz

tegoż, "Kolonat w Afryce Rzymskiej w I-II wieku"

T. Kotula "Kryzys III wieku w zachodnich prowincjach cesarstwa rzymskiego".

[poldas]

Tak na mój chłopski rozum;

Właściciele ziemscy okazali się być z upływem czasu niewypłacalni wobec Kolonów.

Wiem że Kolonowie to niby samodzierżawcy, ale tak do końca nie było.

I dlatego ten system upadł.

Co ciekawe?

Rzym jako pojęcie społeczne i cywilizacyjne, potrafił się długo utrzymać.

Edytowane 4 Luty 2015 przez poldas

[secesjonista]

Właściciele nie płacili kolonom - było odwrotnie, co więcej to koloni popadali w spiralę zadłużenia czyli niewypłacalność.

[poldas]

Secesjonisto;

Mało się na tym znam.

Jednak w mym odczuciu, system kolonatu był taką wczesną formą feudalizmu i próbą ratowania Imperium Romanum.

Wiadomo że się to nie udało, ale próbowano.

[secesjonista]

Ano była to forma feudalizmu, zwróciłem jednak uwagę, że nie ma możliwości by właściciel ziemski był niewypłacalnym względem kolona. Właściciel użyczał swej ziemi w zamian za co otrzymywał odpowiednią kwotę, a z czasem była to zapłata z płodów rolnych.

[Furiusz]

Kwestia prokuratorów saltus jest nie tylko przyczynkiem do historii administracji rzymskiej. Może ona rzucić cenne światło na problematykę stosunków między administracją cesarską a kolonami. (...). Dokumenty, które znamy znamy dzieki tym napisom świadczą, że kolonowie mieli ogromne zaufanie nie tylko do osoby cesarza, lecz również do administracji cesarskiej, która na terenie Afryki była daleko od saltus. Trzeba też pamiętać, że w konflikcie między dzierżawcami a kolonami administracja stawała często po stronie tych ostatnich. - J. Kolendo, Niewolnicy i wyzwoleńcy cesarscy w administracji imperium rzymskiego, "Kwartalnik historyczny" t.79, z.2 (1972), s.365 - tekst jest recenzją dwóch książek.

[secesjonista]

Tak sobie podczytując artykuł Moniki Wójcik "Zagadnienie nierówności społecznych w 'De Gubernatione Dei' Salwiana z Marsylii. Aspekty prawne" (w: "Prawo Kanoniczne", Kwartalnik Prawno-Historyczny UKSW, R. LIV, nr 1-2, 2011) natknąłem się nad wzmiankę, że w związku ze zbiegostwem kolonów, obowiązek uiszczenia wymierzonych podatków spadał na sąsiadów (epibolé). Tyczyło się to prawo jedynie kolonów?