Neturej Karta - ortodoksi wobec państwa Izrael

[secesjonista]

Jerozolimska gmina Edah Haredis na krótko tylko podjęła współpracę z Agudat Israel, szybko ją zerwano z racji zbytniego zainteresowania przez członków Agudat - nowoczesnością i działaniami politycznymi. Głównym głosem ortodoksji stał się rabin Chaim Eleazer Szapira z Munkaczu, rozpoczął on kampanię przeciw Agudat, których oskarżał o współpracę z syjonistami, pomimo znanego faktu, że organizacja ta powstała właśnie w kontrze do ruchu syjonistycznego.

Radykalni haredzi, na zjeździe w Czechosłowacji, podjęli decyzję o zerwaniu kontaktów z Agudat, a jednym z pierwszych, którzy się pod tą decyzją podpisali był rabin Joel Mosze Teitelbaum, późniejszy przwódca chasydów z Satu Mare w Rumunii.

Szeregi Agudat opuszczają Aharon Katzenellnbogen i Amram Blau, w 1938 r. opuszczają również Edah Haredis w proteście przeciw podatkowi (miał on iść na pokrycie kosztów obrony przed arabskimi atakami). W uzasadnieniu swej decyzji przytoczyli talmudyczną przypowieść (z III w.) o organizacji straży obrony miejskich gmin żydowskich:

"Nie jesteście strażnikami grodzkimi, lecz niszczycielami. Uczeni studiujący Torę są prawdziwymi strażnikami grodu".

Obaj zakładają grupę nazwaną Neturej Karta czyli - Strażnicy Grodu.

O ile Agudat zaangażował się aktywnie w tzw.: dialog i negocjacje (shtadlanut), to Neturej, czy nowojorska gmina Szatmar Haasidim stały na stanowisku, że utworzenie państwa Izrael jest dziełem Szatana i gwałtem zadanym Ziemi Izraela.

Jak środowiska ortodoksyjne, które zaakceptowały zaistnienie państwa Izrael uzasadniały swą decyzję?

Do jakich wątków teologicznych odwoływali się radykalni heredzi?

[poldas]

Tu chodzi o Chasydów.

Oni się sami zaplątali w swej ideologii i przypominają mi Amiszów.

Zresztą te ruchy, czy też orientacje religijne powstawały równolegle w XVIII wieku.

Prekursorem obecnie pojmowanego chasydyzmu był Izrael Ben Elizer, zwany Baal Szem Tow i mieszkający w RON-ie.

Ta ideologia bazuje na Kabale.

Niegdyś próbowałem przeczytać ze zrozumieniem jej fragmenty.

Wybaczcie, ale ja już wolę "Mein Kampf". Ten ostatni bełkot jest jeszcze dla mnie strawny, a Kabała już nie.

[secesjonista]

Cóż, ja się na Kabale zupełnie nie wyznaję, atoli daleki byłbym od nazwania tego typu praktyki mistyczne bełkotem. Praktykowanie przykazań Tory i rytuałów stworzonych w Safed mających pomóc w tikkun Szechiny Bogu czy Ziemi Obiecanej Żydom, nie jest bardziej "bełkotliwym" od koncepcji trzech hypostaz będących jednym bytem.

Rzecz nie o korzeniach chasydyzmu zatem krótko celem objaśnienia, na miarę mej skromnej wiedzy Kabała (jak i powiązana z nią numerologia) jest obecna również w tradycyjnej myśli rabinackiej. Chasydyzm nie opiera się na Kabale, a jak każdy nurt judaizmu na Torze. W odróżnieniu od tradycyjnego nurtu jego członkostwie po prostu częściej sięgają do tradycji kabalistycznej, a i Torę czytają w inny sposób i w innym celu. Kiedy Beszt, wedle jego własnych słów, odebrał nauki od Achiasza z Szilo i stał się wcieleniem ducha Eliasza począł propagować nowe podejście do Tory. W której nie poszukuje się już wiedzy czy praktycznej odpowiedzi na pytania, a jej czytanie ma przynieść przeżycia duchowe. Tora, Kabała, jakakolwiek praktyka duchowa czy medytacyjna miały dać dewekut - poczucie bliskości duszy z Bogiem. Stad tak częste sięganie po Kabałę, która przecież była mistyczną odpowiedzią na nową sytuację Żydów w świecie (myślę tu o tradycji luriańskiej). Kabała w swej istocie jest jak najbardziej przekładalna na "język" współczesnej psychologii, teologii czy socjologii. Dajmy na to drugi świat (talul - damt - hat - jetzirah*) gdzie mieszczą się zaświaty piekielne i rajskie, to nic innego jak funkcja poznawcza, znana kiedyś jako imaginatio vera (bądź activa), czyli wyobraźnia w stanach zmienionej świadomości. To, że akurat w Kabale mamy do czynienia z posługiwaniem się innym językiem (aparatem pojęciowym) niźli tym do którego my jesteśmy przyzwyczajeni, nie czyni z niej jeszcze - bełkotem.

Wracając do meritum tematu, to nie wiem czy chasydzi w swym oporze względem państwa Izrael odwoływali się akurat do Kabały. Jeśli poldas zna takie przykłady z chęcią je poznam.

Natomiast by nieco zamącić ów obraz wypada wspomnieć, że akurat wielu kabalistów jak najbardziej pogodziło się z nowym państwem lub myślą o jego powstaniu. Bodajże pierwszym był Aharon David Gordon, jak najbardziej kabalista, który w spółdzielni w Degania przeżył "doświadczenie Szechiny", który wskazywał na związek kryjący się w awoda (praca, służba); stwierdzał, że praca żydowskich pionierów w Palestynie dawała im możność pogrążenia się w nieznanej duchowości przypominał, że terminem: awoda określano kiedyś liturgię w Świątyni.

Rabin Abraham Icchak Kook jak najbardziej wsparł syjonistów (choć był przerażony ich odcinaniem się od religii) w zamiarze stworzenia nowego państwa. Co wiećej jego wyznawcy i uczniowie wsparli ruchy osadnicze na terenach arabskich. Po tym jak młodzież z jesziwy w Kfar Haro'eh stworzyła ruch gahelet (gorejące węgle) i zapoznała się z naukami Cwi Jehudy (czyli Kooka Młodszego) powstał ruch jak najbardziej łączący ortodoksję, kabałę z syjonistycznymi celami. Gahelet po tym jak "ziściło się proroctwo" Kooka Młodszego po kazaniu w jesziwie Merkaz Haraw (czyli w Dzień Niepodległości w 1967r.), poszli dalej i mamy okupację Jaskini Patriarchów i utworzenie Kiriat Arba przez Mosze Lewingera.

Tym wszystkim działaniom jak najbardziej towarzyszyło uzasadnienie teologiczne, włącznie z odwołaniem się do wizji Odkupienia przedstawionej jeszcze przez Majmonidesa. Sankcjonowali nie tylko samo zaistnienie państwa Izrael, ale i wskazywali na jego świętość.

To był zupełnie inny głos niźli ogólna opinia środowisk rabinackich prezentowana w chwili powstawania Izraela. Myślę tu o tych, którzy sankcjonowali powstanie państwa ale wychodzili z innych przesłanek i dochodzili do innych konkluzji.

Jak zatem widać takie a nie inne podejście do faktu istnienia państwa Izrael w Palestynie nie rozkładało się na środowisko odwołujące się do Kabały i tych co się nią nie posługiwali.

* - jestem poza zasięgiem domowej biblioteczki zatem piszę to wyrażenie ze swej ułomnej pamięci.