Śląsk w okresie rzymskim

[Furiusz]

Kiedyś nawet temat został poruszony, przy okazji domniemanej celtyckiej krwi wśród Ślązaków. Bodajże wątek wywołał Alex WS lub Domen ale teraz nie mogę tego znaleźć. W temacie tym mam zamiar przyjrzeć się bliżej kilku kwestiom z dziejów przemian osadniczych na Śląsku w okresie rzymskim i wędrówek ludów. No ale to pieśń przyszłości.

[fejszter]

Kiedyś nawet temat został poruszony, przy okazji domniemanej celtyckiej krwi wśród Ślązaków. Bodajże wątek wywołał Alex WS lub Domen ale teraz nie mogę tego znaleźć. W temacie tym mam zamiar przyjrzeć się bliżej kilku kwestiom z dziejów przemian osadniczych na Śląsku w okresie rzymskim i wędrówek ludów. No ale to pieśń przyszłości.

A ja bardzo chętnie przeczytam. Dobrze, że polscy historycy podejmują takie tematy. To łączy a nie dzieli.

[gregski]

To łączy a nie dzieli.

Kogo z kim?

Plemiona germańskie z Rzymianami, Rzymian z plemionami celtyckimi, Gremanów z Celtami czy plemiona germańskie między sobą?

[poldas]

Nie kombinuj jak koń pod górę;

Słowiańskie z Germańskimi.

Awarowie? Celtowie? - Proponuję pominąć.

Opieramy się na informacjach rzymskich kronikarzy, którzy na Silesii nogi nie postawili.

Mam im ufać?

[Furiusz]

Awarowie?

Nie wchodzą w zakres tematyczny gdyż to już wczesne średniowiecze

Celtowie? - Proponuję pominąć

Tych akurat nie ma co pomijać bo jest spora szansa, ze przynajmniej w zachodniej i skrajnie południowej części pojawili się na Śląsku w okresie rzymskim ewentualnie może bardziej na przełomie okresu przedrzymskiego i rzymskiego.

Opieramy się na informacjach rzymskich kronikarzy, którzy na Silesii nogi nie postawili.

To prawda - choć ich informatorzy już mogli. Tu warto odnotować sławetną wyprawę po bursztyn bałtyjski za Nerona i bardzo ciekawy tekst niedawno zmarłego prof J. Kolendo, Wyprawa po bursztyn bałtycki za Nerona, "Pomorania Antiqua" , t.10 (1981). Rzymianie, z przyczyn oczywistych, pewne wiadomości o tym co działo się u superiores barbari posiadali a to choćby po to tylko by móc to wykorzystać przy okazji jakiegoś konfliktu militarnego, czy nie być zaskoczonym takowymi.

Masz jeszcze całkiem sporo materiału archeologicznego

[poldas]

Furiuszu.

Ta wzmianka jest ciekawa;

Rzymianie, z przyczyn oczywistych, pewne wiadomości o tym co działo się u superiores barbari posiadali a to choćby po to tylko by móc to wykorzystać przy okazji jakiegoś konfliktu militarnego, czy nie być zaskoczonym takowymi.

Za mało się na tym znam, ale... Interesuję się.

Na razie - Tyle.

[Furiusz]

Za mało się na tym znam, ale... Interesuję się.

Na razie - Tyle

Czekam na więcej zatem. Akurat wzmianka o barbarzyńcach siedzących wyżej była dyskutowana w nauce na różne sposoby.

ad rem

S. Pazda, Osada z późnego okresu wpływów rzymskich w Zalesiu Śląskim, powiat Strzelce Opolskie, "Opolski rocznik muzealny" t.5 1972

Osada badana w zasadzie dwukrotnie to jest w 1963 i 1967 roku, wiele się nie zachowało. Odkryto tu niemal wyłącznie ceramikę - jeden nóż z obiektu i 2 gwoździe o niepewnym pochodzeniu i datowaniu. Wiemy, że mieszkańcy wykorzystywali domostwa zagłębione w ziemi ze ścianami o konstrukcji plecionkowej, wykorzystywali paleniska i lepili naczynia. Datowana jest osada na bazie materiału ceramicznego na fazę D czyli na 2 połowę IV wieku lub ewentualnie na przełom IV i V wieku AD.

To tyle gdyby nie liczne i wcale duże fragmenty ceramiki toczonej na kole. Otóż w środowisku kultury przeworskiej ceramika toczona na kole nie jest zbyt popularna, ba po początkowym jej zaistnieniu, zanika. Osady, niestety, nie ujął w swoim, skądinąd świetnym tekście T. Bochnak, Przyczyny zaniku ceramiki toczonej na ziemiach polskich w początkach I wieku po Chr. - zapomniany sekret, uwarunkowania społeczno-psychologiczne czy czynniki ekonomiczne?, “Wiadomości Archeologiczne” t.64, 2013 a szkoda. Autor dochodzi tam do wniosku, że istniała wiedza na temat tego jak należy wykonać koło garncarskie i toczyć naczynia - choćby z tego powodu, ze we wczesnych fazach kultury przeworskiej ceramika taka występuje oraz z tego powodu, że przeworczycy weszli w bezpośredni kontakt z ludnością celtycką, garncarstwo na kole mające opanowane.

Odrzuca też hipotezę (albo zmniejsza ciężar gatunkowy tejże), że wynikało to z tradycyjnego podziału ról w społeczeństwie i tego, ze to kobiety lepiły garnki. Wydaje się, że słusznie - skoro ceramika toczona już raz występowała i wykonywana była, zapewne, przez mężczyzn to nic nie stoi na przeszkodzie by produkować ją dalej. Autor konkluduje, że wynikało to ze słabego rozwinięcia siatki osadniczej i handlu wewnętrznego - zwyczajnie taki jeden warsztat musiałby obsługiwać zbyt dużą ilość, często znacznie oddalonych od siebie osad by móc się utrzymać tylko z działalności garncarskiej. To zatem z powodów ekonomicznych zarzucono by zatem ceramikę toczoną.

Zatem skąd taka spora ilość naczyń toczonych , w tak późnej osadzie? Co więcej nie są to importy - ceramika ta jest źle wypalona, wykazuje bardzo lokalne formy stylistyczne co do dekoracji i jest słaba technologicznie - glina jest nieoczyszczona, zawiera naturalne domieszki organiczne, grubość ścianek też jest różna - zależnie od miejsca w naczyniu. Więcej - widać ślady łączenia taśm z których powstały naczynia, formalnie są one więc jedynie naczyniami obtaczanymi. Jest to więc wyraźnie lokalna forma naczyń i lokalna, miejscowa produkcja, zapewne powstała gdzieś na osadzie.

Pytanie co sprawiło, że zaczęto ją produkować? Zaczęło się to opłacać wraz z zagęszczeniem osadnictwa spowodowanym odpływem ludności kultury przeworskiej na południe? czy może należy to wiązać z ruchem z południa na północ o którym pisałem w temacie Atanaryk na ziemiach polskich jak i na blogu? Pytanie, niezwykle ciekawe, do zastanowienia się.

[fejszter]

Chyba na wstępie muszę podziękować. Furiusz się zobowiązał i słowa dotrzymał. Sprawy pochodzenia nie znaczą, że w dobrej sprawie nie pójdę razem z Polakami. Badaj dobrze, bo jak pisałem wcześniej, to łączy.

[Furiusz]

K. Godłowski, L. Szadkowska, Cmentarzysko z okresu rzymskiego w Tarnowie, powiat Opole, "Opolski Rocznik Muzealny" t.5 1972

Cmentarzysko bez jakichś fajerwerków jeśli idzie o materiały - z ciekawostek należy wymienić kilka grobów przykrytych brukami kamiennymi. Niestety są to badania przedwojenne - pierwsze odkrycie pochodzi z 1920 roku ostatnie z 1938 więc materiały są nieco przemieszane - efekt ówczesnych metod wykopaliskowych.

W zasadzie jedynym powodem umieszczenia tegoż w tym temacie jest supozycji K. Godłowskiego o tym, że cmentarzysko to wraz z otaczająca ją siatką osadniczą mogło tworzyć jakąś niewielką formę polityczna - małe plemię, lub też cmentarzysko należało do jakiejś wspólnoty rodowej. Osobiście powątpiewam ale odnotować warto.

[Furiusz]

Sporo z dziedzictwa archeologicznego dawnych Prus Wschodnich jak i Śląska, odkrytych jeszcze przed 1939 rokiem, zostało bezpowrotnie utracone w wyniku II WŚ i dziś znamy je wyłącznie dzięki wzmiankom u innych badaczy bądź jakimś notatkom z archiwów badaczy.

Poniżej cztery skany z książeczki która sobie dziś kupiłem: A. Maruschke, Aus Oberschlesiens Urzeit t.2. Die ur - und fruhgeschichtliche Besiedlung des Kreises Neustadt O.S., Opole 1929. Przy okazji wedle autora okres wandalski datuje sie od ok 100 do ok 600 AD.

Aha - chodzi o okolice dzisiejszego Prudnika