Zabytki w różnych krajach

[jakober]

Słuszna uwaga, Furiuszu i warta wyjaśnienia, może nawet ciekawego, odrębnego wątku.

Faktem jest, że architektura renesansu przez prawie sto lat nie rozprzestrzeniła się poza Włochy (lub raczej na północ od Alp). Z tego względu można prowadzić ciekawą dyskusję o wpływie polityki na rozprzestrzenianie się sztuki i myśli. Jedną z przeszkód dla renesansu w prekroczeniu Alp były wojny i konflikty po północnej stronie Alp. Rodząca się potęga dynastii Habsburgów i związana z tym sytuacja w Bawarii czy Szwajcarii, silna, choć niestabilna pozycja Burgundii oraz sytuacja Francji. W czasie wojen i konfliktów mało kto zawraca sobie głowę sztuką inną niż wojenna.

Dlatego rzeczywiście, prawdziwa eksplozja renesansu nastąpiła w Europie na północ od Alp dopiero na początku XVI wieku. I stawia to w tym świetle Polskę w czołówce państw europejskich, które przyjęły i rozwinęły w swych granicach ów styl.

Jednak mając odcięte drogi na północ, renesans „przeciekał” w trakcie owych stu lat między 1420 a 1520 na wschód i na zachód. I działo się to w podobny sposób, jak w przypadku Polski: przez konkretne osoby, przez związki małzeńskie władców. W ten sposób w drugiej połowie XV wieku renesans pojawił się po raz pierwszy w Europie w kraju będacym poza wpływami włoskimi (wcześniej można szukać renesansu w będących pod wpływami Wenecji częściach Chorwacji, ale sam renesans w państwie weneckim nie jest tym samym, co renesans florencki – Wenecja bardzo długo pozostawała pod wpływami bizantyjskimi w sztuce – chociażby pałac Dożów czy bazylika Św. Marka). Tym krajem były Węgry pod panowaniem Macieja Korwina. Stało się to za sprawą dwóch faktów: studiów młodego Korwina we Włoszech i jego fascynacją starożytnością oraz jego małżeństwa z Beatricze Aragońską. Wraz z włoską małżonką na dwór zawitali włoscy architekci. Za sprawą kontaktów politycznych Korwina z Rosją, ci sami architekci trafili z czasem na dwór Iwana III Srogiego, i tym sposobem renesans pojawił się, na przełomie XV i XVI wieku, w Moskwie.

W Polsce, jak powszechnie wiadomo, renesans w sztuce zawitał wraz z objęciem tronu przez Zygmunta I , będacego również pod wpływem nauk pobieranych w Italii, a rozkwitł w pełni wraz z pojawieniem się Bony Sforzy jako królewskiej małżonki na dworze jagiellońskim.

Ciekawym może być fakt, że małżonki obu królów związane były z dworem aragońskim. Matką Bony była Izabela Aragońska. Jest to o tyle ciekawe, że poprzez dwór aragoński renesans „wypłynął” jednoczesnie na zachodzie Europy, na ziemiach, które znalazły się pod panowaniem Ferdynanda II Aragońskiego, a więc dużej części Hiszpanii. W obszarze jego władzy znalazło się między innymi jedno z najważniejszych miejsc pielgrzymkowych chrześcijańskiej Europy – galicyjskie Santiago de Compostella. Tam powstał jeden z pierwszych obiektów o widocznych wpływach renesansowych – Hotel Królów Katolickich, przy placu pod katedrą św. Jakuba. Styl ten jednak, w przypadku Hiszpanii, był mieszanką gotyku i renesansu, zwanego Plateresque.

Wraz z rozwiązywaniem się sytuacji na północy Alp, architektura renesansu zaczęła przenikać do zachodniej (północnej) Europy. Przy czym warto jeszcze zaznaczyć, że renesans jest bardzo złozonym zagadnieniem, zawierającym w sobie wszystkie dziedziny sztuki oraz filozofię. W związku z tym, np. o ile architektura była długi czas „zablokowana” na półwyspie Apenińskim, o tyle np. muzyka renesansowa rozwijała się równolegle w Italii i w Burgundii (szkoła burgundzka) od początu XV wieku. A ponieważ pod panowaniem Burgundów znajdowały się również Niderlandy, muzyka ta pojawiła się też z dużym wyprzedzeniem w tym rejonie Europy. Jednak w tej materii nie posiadam szerszej wiedzy, więc każdą chętnie poznam

Po przegranej bitwie pod Nancy i śmierci Karola Zuchwałego (księcia burgundzkiego), sytuacja w Europie na północ od Alp diametralnie się zmieniła. Francja zaczęła przeżywać gospodarczy rozkwit, Habsburgowie – roztaczać swe panowanie w Europie. Pod koniec XV wieku Francja skierowała swe zainteresowanie ku Italii, zachęcana przez Il Moro – Ludwika Sforzę, stryjecznego dziadka Bony Sforzy. Tutaj powoli zaczyna się historia francuska renesansu Jej przykłady powszechnie znamy – choćby część słynnych zamków nad Loarą. No i samo słowo "renesans" jest słowem francuskim, ale zastosowanym dopiero w XVIII wieku.

Ciekawa jest też droga rozwoju renesansu w Niemczech, jego niesamowite, jakże różne od włoskich, formy w Niderlandach czy w Skandynawii. Sporo podanych przeze mnie w poprzednim wpisie miejscowości to miejsca związane mocno z renesansem (Brugia, Augsburg). Sam, porządkując trochę swoją wiedzę, by móc wam to tu w miarę krótko opisać, doszedłem do informacji, która mnie zadziwiła. Otóż w Transylwanii epoka renesansu w architekturze trwała aż do końca XVIII wieku.

Ciekawy obraz rozkwitu renesansu oraz jego zawitania na dworze Francji, poprzez sytuację na dworze mediolańskim Sforzów i politykę Il Moro, można prześledzić czytając bardzo dobrą biografię Leaonarda da Vinci auorstwa Antoniny Vallentin (Il Moro był długi czas mecenasem słynnego renesansowego artysty i inżyniera, a potem Leonardo zawitał na dworze Franciszka I Walezjusza). Dla tych, którzy chcą przeczytać wartościową pozycję, dobrze, swobodnie napisaną, dotyczącą historii architektury w zachodniej Europie, polecam biblię historyków architektury – „Historię architektury europejskiej” autorstwa Nikolausa Pevsnera.

A teraz już nie przeszkadzam i oddaję pole zabytkom

Edytowane 14 Marzec 2015 przez jakober

[jakober]

Dla zainteresowanych:

"Księga Przestrzeni" na TVP Kultura.

Secesjonisto, dziękuję! Świetna podpowiedź. Od jakiegoś czasu pracuję za granicami kraju. Znalazłem w internecie stronę tego projektu. Naprawdę, bardzo Ci za ten namiar dziękuję!