Pozycja ustrojowa przewodniczącego Rady Państwa

[unimilam]

Na szczęście jest to jeden z podrozdziałów i do tego raczej uzupełniający. Całość pracy podejmuję kwestie naczelnych organów państwowych w świetle Konstytucji z 1952. Problem miałem tylko z tym podrozdziałem bo wydawało mi się że może coś istotnego pominąłem lub nie doczytałem. Teraz jednak z czystym sumieniem mogę się brać za pisanie. Dziękuję i pozdrawiam.

[secesjonista]

Ciekawe czemu w PRL nie praktykowano powierzania funkcji Przewodniczącego Rady przywódcom partii? Co chyba było dość powszechnym zwyczajem w innych państwach bloku.

Z literatury można wspomnieć:

J. Stembrowicz, T. Szymczak "Głowa państwa w systemie socjalistycznym (naczelne organy typu prezydialnego i prezydent republiki)", "Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny", 1966, z. 1

S. Bożyk "Pozycja ustrojowa Rady Państwa w Konstytucji PRL z 22 lipca 1952 r.", "Miscellanea Historico-Iuridica Bialostocensia", T. VIII, Białystok 2009

tegoż, "Zwierzchni nadzór Rady Państwa nad radami narodowymi", "Państwo i Prawo", 1981, nr 9–12

J. Stembrowicz "Prezydium Pady Najwyższej ZSRR w systemie organów radzieckich, "Państwo i Prawo", 1966, nr 9

tegoż, "Rada Państwa w systemie organów PRL"

tegoż, "Rada Państwa w początku lat osiemdziesiątych", "Studia Prawnicze", 1989, z. 2–3

T. Szymczak "Ustrój polityczny Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich (1936–1976)"

M. Kallas, A. Lityński "Historia ustroju i prawa Polski Ludowej"

[Bruno Wątpliwy]

Trudno doszukać się w tym przypadku jakiś absolutnych reguł. Bywało, że tą funkcję (lub podobną - przewodniczącego parlamentu, ewentualnie prezydenta, tam gdzie istniała lub ją przywrócono) przyznawano rzeczywiście szefowi partii (np. Breżniew przez jakiś czas, Honecker, Żiwkow). Był też okres, kiedy tą funkcję łączono ze stanowiskiem premiera (jakiś czas Stalin, schyłek Bieruta, Chruszczow, Rákosi, dwa rządy Kádára). Ale także bywała to synekura dla zasłużonych (Jabłoński, István Dobi, Pál Losonczi), także tych odstawianych od władzy (Woroszyłow, Mikojan, schyłkowy Cyrankiewicz) lub przydział dla ważnych, ale znowu nie tak bardzo.

Nie widzę tu jakiś żelaznych zasad. Jedynie pewne prawidłowości. W czasach stalinowskich, gdy kraje bloku w wiekszości rezygnowały z instytucji jednoosobowego prezydenta, szef partii często zostawał premierem. Później raczej łączono najważniejszą funkcję partyjną z przewodniczeniem kolegialnej głowy państwa. I taki model dominował - chyba jako podstawowy - od petryfikacji systemu breżniewowskiego i konstytucji ZSRR z 1977 r.

Ale wcześniej nawet w ZSRR było z tym różnie, nawet Breżniew miał bodajże 13. letnią przerwę w przewodniczeniu Prezydium Rady Najwyższej ZSRR. W Czechosłowacji mamy po śmierci Gottwalda wpierw rozdzielenie - Zápotocký i Novotný, potem połączenie - Novotný, potem rozdzielenie - Svoboda i Dubček, potem Husák łączy funkcje po odsunięciu Svobody w 1975.

Można wysnuwać teorię, że im bardziej władza była oparta na kulcie jednostki i despotyczna, to tym bardziej kumulowano funkcje (Ceaușescu, Breżniew). U "liberałów" chętniej dzielono - PRL od Gomułki, Węgry "gulaszowego komunizmu". Ale to bardzo dyskusyjna teoria, bo przecież np. liberalny (w porównaniu do innych przywódców bloku) Gierek myślał poważnie o przywróceniu instytucji prezydenta.

Generalnie, należy chyba poprzestać na opinii, że o łączeniu najważniejszych funkcji partyjno-państwowych decydowała swoista suma - ogólnej tendencji, której wyznacznikiem była sytuacja w ZSRR, lokalnych tradycji (np. utrzymywanie prezydentury w Czechosłowacji), konkretnego zapotrzebowania politycznego i ambicji, tudzież próżności danych polityków.

Edytowane 20 Marzec 2015 przez Bruno Wątpliwy