Archeobotanika świata greckiego

[Furiusz]

Kilka wybranych ciekawych danych archeobotnicznych dotyczących stanowiska w Kastanas. Otóż mieszkańcy poza licznymi roślinami takimi jak różnego typu zboża, bób, soczewica czy len, znali i wykorzystywali - rubus fruticosus czyli maline po naszemu, poziomkę pospolitą, lnicznik siewny (współcześnie chyba się tego już nie robi ale niegdyś produkowano z niego olej), mak lekarski, grusze (co w sumie nie jest dziwne), dereń jadalny (co też nie jest aż takie dziwne na tych terenach pewnie). Bez hebd jest o tyle ciekawy, ze to roślina o właściwościach trujących. Mało u nas popularny rodzaj ogórka czyli melon. Śliwa tarnina jakoś niespecjalnie dziwi, miechunka rozdęta tez nie - to rodzime miejsce występowania ale ciekawe jest to, że to generalnie przyprawa, ślaz z kolei (malva) to roślina ozdobna, lucerna - wykorzystywana zapewne jako pasza (choć nie mam pewności) może świadczyć o pewnym rozwiniętym poziomie hodowli. Nie dziwi życica roczna - chwast upraw zbożowych obecnie w Polsce na liście gatunków zagrożonych. Natomiast bardzo ciekawa jest włośnica ber czyli setaria italica. Wystąpiła ona w warstwach 12 i 13. Są to więc warstwy odpowiadające okresowy Późno Helladzkiemu IIIC i nieco później - mniej więcej ok 1200-1100 aC. Jest to roślina pochodząca z Azji Wschodniej, w Europie pojawia się mniej więcej wtedy, na bliskim wschodzie zaś wedle D. Zohary, M. Kopf, Domestication of plants in the Old World, Oksford 2000, s.82-90 (nieprecyzyjnie bo ze starych notatek) w Tille Hoyuk w Turcji ok 600 aC. Obecnie w Europie to roślina pastewna, wykorzystywana jako pasza dla ptaków ale na wschodzie, zwłaszcza w biedniejszych rejonach dalej jest jedzona.

H.J. Kroll, Kastanas. Ausgrabungen in einem siedlungshugel der bronze- und eisenzeit Makedoniens 1975-79. Die Pflanzenfunde. Prachistorische Archaologie in Sudosteuropa, t.2, Berlin 1983

[secesjonista]

To ja podam ciekawostkę, jak wiadomo Penelopa by zwieść zalotników oświadczyła, że nie prędzej odda któremuś rękę niźli nie skończy szaty (całunu) dla Laerta. Po czym:

"... w dzień przy krosienkach tkała tam po trosze,

Lecz w noc przy żagwiach[99] pruła, co we dnie utkała,

I tak nas przez trzy lata wciąż oszukiwała".

/Homer "Odyseja", Pieśń Druga, tłum. L. Siemieński/

Otóż Penelopa wcale nie musiała tej tkaniny pruć. Wedle badaczy wykonania tego typu tkaniny, z dobrej wełny (a taką z racji pozycji zapewne dysponowała żona Odysa), zdobnej np. w ornament czy technikę podwójnego wątku, mógł się zamknąć w okresie trzech lat.

W Atenach przygotowanie prostego peplosu o wymiarach ok. 1,20-1,50 m szerokości na 1,50-3,50 m długości zajmować miał dwóm arreforom i kilku ergastinai przynajmniej około dziewięciu miesięcy!

/szerzej: E.J.W. Barber "Prehistoric Textiles. The Development of Cloth in the Neolithic and Bronze Ages with Special Reference to Aegean"/

Z materiałów na przędzę (informacje tyczą się głównie kręgu kultury egejskiej) prócz oczywistego lnu (Linum usitatissimum; w dwóch morfotypach), bawełny (Gossypium) czy łodygi konopi ((Cannabis sativa), wymienia się: pokrzywę (Urtica dioica), a np. Egipcjanie mieli stosować inną pokrzywowatą - szczmiel biały zwany ramią ((Boehmeria nivea).

/za: A. Ulanowska "Egejskie techniki tkackie w epoce brązu. Zastosowanie archeologii eksperymentalnej w badaniach nad włókiennictwem egejskim", Rozprawa doktorska napisana pod kierunkiem, Prof. dr hab. Kazimierza Lewartowskiego, Wydział Historyczny UW, Warszawa 2013/

I taka ciekawostka z zakresu wydajności, otóż wedle szacunków jednej z badaczek:

"... z pola o powierzchni 100 m2 można uzyskać 25 kg przędzy i 14 kg włókna na sznury i liny. Ta ilość przędzy przeliczona jest na 287 500 m nici, z których z kolei utkać można 130 m2 tkaniny o gęstości 11 nici na cm2".

/tamże, s. 43; za: E.B. Andersson Strand "The basics of textile tools and textile technology: From fibre to fabric"/

Co jak zauważa autorka daje nam tkaninę większą niż pole uprawne.

[Furiusz]

E. Margaritis, K. Demakopoulou, A.-C. Schallin, The archaeobotanical samples from Midea: Agricultural choices in the Mycenaean Argolid, "Aegeum" t.37 (2014), s.271-278 - większość miast i twierdz mykeńskich w swoich magazynach przechowywała przede wszystkim zboża stanowiące podstawę diety ówczesnej populacji greckiej. W tytułowej Midei jest jednak inaczej - około 300 próbek pobranych na stanowisku wykazało, że zawierały one jęczmień łuszczony, pszenicę (ale już przerobiona na chlebki), pszenicę samopszę, oliwki, daktyle, winogrona i w dużych ilościach soczewicę, bób, groszek siewny, wykę soczewicowatą, ciecierzycę pospolita i groch zwyczajny. Dominowały w próbkach zwłaszcza ciecierzyca, groch zwyczajny i bób.

Co ciekawe groszek siewny i bób odkryto w Kirrha w grobach z okresu ŚH.

Czyżby Mykeńczycy spożywali znacznie więcej białka roślinnego niż nam się to wydawało?