Surżyk i trasjanka

[secesjonista]

W temacie "Ukraińska rewolucja" pojawił się wątek o "surżyku", by nie psuć kompozycji umiejscowionych tam wypowiedzi wrzucam tutaj wpisy tyczące się tego zjawiska socjolingwistycznego - w postaci cytatów.

(...)

W Charkowie z moich obserwacji wynika to samo co z Twoich - większość mówi po rosyjsku. Gdy tam byłem jakichś wielkich objawów prorosyjskości nie zauważyłem (inna sprawa, że byłem krótko i tylko w wybranych miejscach).

Natomiast część ludzi w rejonie Charkowa mówi czymś co jak mi wytłumaczono w miejscowym muzeum nazywa się po naszemu surżyk - taka mieszanka rosyjskiego i ukraińskiego - ale bardziej to jest popularne w czernihowskim i północnych obwodach (przy granicy z Białorusią) - sama nazwa ma ponoć coś wspólnego z mąką.

(...)

(...)

U nas na uczelni zawsze było trochę studentów z Ukrainy (...)

Wielu z nich rozmawia między sobą po rosyjsku, wielu też po ukraińsku, ale słyszę też takie nie-wiadomo-co. Nie ma charakterystycznej melodii rosyjskiej mowy, ale jak się wsłuchać, to słowa są przeważnie rosyjskie. Może to ten "surżyk", o którym Furiusz pisał. Ja przyznaję, że z tym określeniem się dotychczas nie spotkałem, natomiast znam określenia chachły, chachłacki, chachłaczyć. Pierwszy raz przy lekturze "Cichego Donu", ale potem także w innych tekstach, raczej literackich, niż naukowych. Może właśnie chodzi o ten dialekt.

"Surżyk" to po prostu mieszanina dwóch języków, w językoznawstwie ukraińskim przyjmuje się, że w "surżyku" występuje nierówny status języków (superstrat i substrat), czyli język wysoki i niski. W rzeczywistości ukraińskiej "surżyk" w praktyce to oczywiście mieszanina języka rosyjskiego i ukraińskiego, gdzie język rosyjski jest językiem wysokim. Termin miał się pojawić w latach sześćdziesiątych.

/za: A. Sevruk "Przejawy surżyku w klasycznej literaturze ukraińskiej", "Kwartalnik Językowy", 3 (7), 2013/

Może być - w zasadzie jest to dialekt ukraińskiego (wymowa etc)z tym, że słowa są rosyjskie - pasuje jak ulał do opisu. Swoją drogą - nie wiem jak obecnie ale generalnie chachoł/chacheł to takie określenie dość negatywne. Ukute w Rosji miało wyśmiewać Ukraińców i południową kozaczyznę, kojarzonych z biedotą i wsią i ich wymowę - taki "wsiocki" rosyjski. Stało się to chyba w miarę popularne w czasach ZSRR i awansu nowych elit wywodzących się z nizin. Nie mam oczywiście pewności co do tego. Na Białorusi jest jeszcze coś co nazywają trasianka - pomieszanie Białoruskiego z Rosyjskim choć głębsze niż w przypadku surżyku/chachłackiego. Generalnie nie za bardzo wiem co to jest. Znajomy Białorusin wyśmiewał z tej okazji Łukaszenkę - bo ten choć dba o krzewienie Białoruskiego (drugi najpopularniejszy język w Białorusi) - to sam po białorusku nie mówi a właśnie trasianką. Ot ciekawostka, może ktoś bardziej biegły będzie w stanie to sprawdzić. Żeby było zabawniej surżyk na Ukrainie, z tego co wiem, najpopularniejszy nie jest ani na wschodzie kraju, ani na zachodzie a na północy - przy granicy z Białorusią właśnie.

Edycja

widzę, że Secesjonista mnie ubiegł i dorzucił ciekawy tekst - swój post chyba zostawię - swoją drogą, nie wiem czy nie można by wydzielić tego wątku - jest ciekawy.

Co do etymologii, to rzeczywiście ma to pewien związek z mąką:

"... und in der Ukraine der Name „Suržyk“: Beide suggerieren, dass etwas Gutes mit etwas Minderwertigem gemischt wird: Heu mit Stroh zu schlechtem Viehfutter, Weizen mit Roggen, was schlechteres Mehl ergibt".

/przedmowa w: "Studia Slavica Oldenburgensia" 21, 2013/

Natomiast co do korzeni tego tworu, to niektórzy (np. Jurij Szewelow) upatrują ich w okresie carskim - miałby się wykształcić w kontaktach ludności chłopskiej z rosyjskojęzyczną kastą urzędniczą.