Stefan Niesiołowski

[Furiusz]

Tak się zastanawiam, ktoś pokusił się o napisanie jakiegoś artykułu tudzież książki na temat S. Niesiołowskiego?

Co nieco tylko na wiki, więc miałbym katalog interesujących mnie pytań.

- co to za tajwańska przyjaźń pana posła?

- jak wyglądała działalność organizacji "Ruch" oraz rola w niej Stefana Niesiołowskiego?

- jak wyglądały przygotowania, obrady nad etc podpaleniem muzeum Lenina w Poroninie? Skąd materiały, kto miał to załatwiać etc?

- ponoć wpadli ze względu na działalność S. Daszuta. A jak to wyglądało od strony służb PRLu? od jak wczesnego etapu była całość monitorowana? na stronie czuma.pl znalazłem takie coś - http://www.czuma.pl/public/agentura/slawomir.daszuta.php ale raczej nie o samej akcji.

- czy w Barczewie, odsiadując wyrok, miał kontakt z E. Kochem?

- jak to się stało, że nie zablokowano mu dalszej kariery naukowej i w pięć lat po wyjściu z więzienia uzyskuje stopień doktora? (być może to była jakaś norma, mi się zawsze wydawało, ze system niepokornych tępił zawsze, zwłaszcza jeśli idzie o stopnie akademickie - ale to moje "wydawanie się" na które nie mam nic do poparcia)

- jak wyglądała jego rola i działalność w Solidarności?

- jak wyglądało jego internowanie (w Jaworznie internowano całkiem ciekawą grupę osób bodaj jeszcze Maleszkę czy Geremka).

- na swojej stronie wspomina o udziale w KOR i ROPCiO - jak wyglądał jego udział i rola w tych ruchach?

- jak wygląda sprawa jego rzekomej chęci wstąpienia do PiSu (w której gazecie spotkałem tego typu wywody, ale już nie pamiętam w której bo to i czas jakiś temu było)

Ktoś coś wie?

[Furiusz]

OK, sporo jest w tym wątku:

https://forum.historia.org.pl/topic/9311-akcje-ekspropriacyjne-ruchu/

[Bruno Wątpliwy]

Chętnie dowiem się czegoś więcej, bo jak już pisałem w temacie o akcjach ekspropriacyjnych "Ruchu", jakieś szczególnej wiedzy na ten temat nie mam. Zatem tylko kilka ogólnych uwag:

- jak wyglądała działalność organizacji "Ruch" oraz rola w niej Stefana Niesiołowskiego?

I poważnie - i humorystycznie. Poważnie, bo nie da się zaprzeczyć, że w latach, gdy akceptacja systemu (wymuszona, czy nie - to inny temat) była powszechna, "Ruch" był właściwie jedyny, a przynajmniej jedyny tak radykalny. Właściwie skrajnie radykalny, bo wówczas, jeżeli już, to raczej kontestowano "wykonanie systemu", a nie sam system. Studenci 1968 r. np. odwoływali się do konstytucji PRL, protestujący w Gdańsku przy Komitecie Wojewódzkim obok "Boże coś Polskę", śpiewali "Międzynarodówkę" itp. I wreszcie - członkowie "Ruchu" dostali mocno za swoje, bo wyroki były surowe (A. Czuma i Niesiołowski 7 lat, B. Czuma 6, inni ok. 4, z tym, że wychodzili wcześniej, zdaje się - na skutek amnestii z 1974 r.).

Ale także humorystycznie, czy raczej tragikomicznie - to chyba lepsze słowo. Próbowano pewne zachowania z okresu II wojny światowej przenieść do zupełnie innej rzeczywistości. A historia często powtarza się, jako farsa. Nie mogę inaczej określić, "akcji ekspropriacyjnej" w Łodzi, która prawdopodobnie wyglądała tak, że idąca z dzieckiem ekspedientka przegoniła torbą "konspiratorów", chcących zrabować utarg.

Swego czasu komentowałem to dosyć krytycznie, dziś bym pewnie parę rzeczy skorygował, wygładził, ale istoty oceny raczej nie zmieniłem.

W każdym razie odsyłam do tematu:

Akcje ekspropriacyjne "Ruchu"

- jak to się stało, że nie zablokowano mu dalszej kariery naukowej i w pięć lat po wyjściu z więzienia uzyskuje stopień doktora? (być może to była jakaś norma, mi się zawsze wydawało, ze system niepokornych tępił zawsze, zwłaszcza jeśli idzie o stopnie akademickie - ale to moje "wydawanie się" na które nie mam nic do poparcia)

Z tym to było różnie. Po pierwsze PRL, szczególnie poststalinowski, był represyjny, ale nie "aż tak". Były też różne fazy - np. mocnej liberalizacji, czy "odpuszczenia". I tak, np. ci, którzy mocno "oberwali" w 1968, mogli za Gierka kończyć studia (vide - Michnik), a nawet zajmować się karierą naukową (Modzelewski). Na ową liberalizację pewnie załapał się Niesiołowski. System lat 70., czy 80. raczej nie stosował też na szerszą skalę metody sprowadzania opozycyjnie nastawionych naukowców do roli palaczy centralnego ogrzewania, vide np. losy L. Kaczyńskiego, czy prof. Stelmachowskiego.

Także środowiska naukowe w tych latach, mimo różnych prób wpływu, czy ograniczania autonomii, cechowały się stosunkową niezależnością. Ciekawą, krótką analizę można znaleźć w książce L. Sowy, Historia polityczna Polski 1944-1991, Kraków 2011, s. 10. Głównie na przykładzie UJ, autor dochodzi do wniosku, że orientacja SB w "układach" w środowisku była często pobieżna, a sama organizacja nie tak wszechpotężna, jak się uważa. Czasami wręcz, opinia "opozycjonisty" wywoływała pozytywne skutki w środowisku. Np. były problemy z przepchnięciem "własnych miernot", lansowanych przez SB przez Rady Wydziałów itp. Nie oznacza to oczywiście, że naukowcy byli zawsze bezpieczni, jeżeli chodzi o zatrudnienie na uczelniach, czy w PAN, ale środowisko miało swoje metody gry, które - często, acz nie zawsze - pozwalały taką osobę bronić przed władzą. A i sama władza miała oczywiste ograniczenia - musiała uwzględniać opinię Zachodu, społeczną, środowiska naukowego itp. itd.

Dopisek:

zauważyłem, ze Furiusz odesłał do tego samego wątku co ja. Na razie nie będę ich łączył, bo choć powiązane ze sobą, nie są do końca tożsame. Zobaczymy, jak dyskusja się potoczy.

Edytowane 12 Luty 2014 przez Bruno Wątpliwy

[secesjonista]

(...)

- czy w Barczewie, odsiadując wyrok, miał kontakt z E. Kochem?

Nigdy o tym nie wspominał.

(...)

- jak wygląda sprawa jego rzekomej chęci wstąpienia do PiSu (w której gazecie spotkałem tego typu wywody, ale już nie pamiętam w której bo to i czas jakiś temu było)

Mówił o tym Girzyński w tvn.24, wspominał również Kaczyński w rozmowie z Anitą Werner i Pawłem Siennickim ("Rząd pogrzebał tarczę", "Polska The Times" z 18 wrześni 2009 r.):

"Już przecież kiedyś zdarzyło mu się chcieć zapisać do PiS. Przy tym stole, przy którym siedzimy, mówiłem mu, że się na to nie zgadzam".

[secesjonista]

(...)

I wreszcie - członkowie "Ruchu" dostali mocno za swoje, bo wyroki były surowe (A. Czuma i Niesiołowski 7 lat, B.

Czuma 6, inni ok. 4, z tym, że wychodzili wcześniej, zdaje się - na skutek amnestii z 1974 r.).

(...)

Wypada dodać, że było kilka odrębnych procesów, a wcześniej odbywały się targi co do tego jakie zarzuty postawić a z jakich zrezygnować. W sumie, niektórym chodziło by procesy nie miały nadmiernie politycznego charakteru.

Zarzuty przynależności - tyczyły 74 osób, ale od początku nie rozważano postawienia wszystkich przed sądem.

Rozważano np. czy skierować do sądu sprawy osób związanych z "Biuletynem", czy jaki nadać charakter akcji

"Poronin" - akt dywersyjny czy podpalenie. Za postawieniem wszystkim zarzutu prowadzenia przygotowań do obalenia przemocą ustroju PRL - optował np. Kazimierz Kosztirko.

8 lipca 1971 przed Sądem Powiatowym dla miasta Łodzi wydano wyroki:

Marek Niesiołowski 3,5 roku (po rewizji 3 lata)

Elżbieta Łukasiewicz-Nagrodzka, Wojciech Mataj, Jan Kapuściński, Jacek Bartkowiak,

Adam Więckowski - 1 rok

Andrzej Woźnicki - 10 miesięcy

17 lipca 1971 r. Sąd Powiatowy dla m.st. Warszawy:

Grzegorz Dzięglewski - 2,5 roku (po rewizji 1,5 roku)

Edward Piotrowski - 2 lata (p.r. 1 rok)

Jan Dłogułęcki - 1,5 roku (p.r. 1 rok)

W drugim procesie warszawskim 30 lipca-2 sierpnia:

Wiesław Kęcik - 3,5 roku

Marzena Górszczyk, Janusz Krzyżewski, Wiesław Jan Kurowski - 2 lata

Edward Staniewski nie stanął przed sądem - wedle jego relacji za odmowę skąłdanai zeznań został osadzony w

PSdNiPC w Pruszkowie, gdzie był przetrzymywany do 3 grudnia

W drugim procesie łódzkim 31 sierpnia-13 września:

Stefan Türschmid - 2,5 roku

Janusz Kenic - 1 rok i 8 miesięcy

Marek Kruzerowski - 1,5 roku

Barbara Wińczyk, Joanna Szczęsna, Mirosława Grabowska, Wojciech Drozdek - 1 rok więzienia w zawieszeniu na dwa lata

W trzecim procesie łódzkim 14-23 września:

Wojciech Majda - 1 rok

Lucyna Paszkowska, Czcibora Iżycka, Jacek Bieriezin, Jerzy Bergiel - kary od 1,5 do 1 roku w zawieszeniu

W procesie kierownictwa:

Andrzej Czuma, Stefan Niesiołowski - 7 lat

Benedykt Czuma - 6 lat

Marian Gołębiowski, Bolesław Stolarz - 4,5 roku

Emil Morgiewicz - 4 lata

Co do roli Niesiołowskiego...

obok braci Czumów i bliskiego znajomego ich ojca - Mariana Gołębiowskiego* był głównym inicjatorem powstania grupy. Potem był jednym z przywódców tzw. "Ruchu". Przy tej uwadze, że "Ruch" miał z założenie strukturę dość amorficzną, bez sformalizowanego przywództwa i hierarchii. Przy tym pamiętać również trzeba, że nazwa organizacji "Ruch" - to licentia poetica służb bezpieczeństwa.

O "Ruchu" powstało jedynie kilka drobnych opracowań, często ze wzajemnie sprzecznymi informacjami uczestników tych wydarzeń, a wiele z szeregiem dość dużych błędów, jak opracowanie Służby Bezpieczeństwa: Aleksander Muszyński, Kazimierz Sławiński "Nielegalny związek 'Ruch' (formy i metody wrogich działalności)" (nakładem Departamentu Szkolenia i Doskonalenia Zawodowego MSW, 1976 r.), lepszym opracowaniem było już "Nielegalna organizacja pod nazwą 'Ruch'" ppłk. Jana Maja wydane w 1980 r. przez Wydział II Biura "C" MSW. Niesiołowski pod ps. Ewa Ostrołęcka w 1985 r. wydał "Ruch przeciw totalizmowi", w 1972 r. Instytut Literacki wydał zbiór dokumentów pt. "Sąd orzekł" (Biblioteka Kultury t. 221) gdzie znalazły się materiały z procesu "Ruchu". Paryska Kultura" w numerze 12 z 1972 .r opublikowała tekst deklaracji "Mijają lata...". Ukazało się zbiorcze wspomnienia ks. Huberta, Łukasza, Andrzeja i Benedykta Czumów "Wspomnienia z PRL-u" z 1996 roku.

Co do Daszuta nie jest to prawdą, byli rozpracowywani już wcześniej, informacje od Daszuta o tyle były istotne, że był on jedynym wprowadzonym do organizacji. Po założeniu podsłuchu w domu Czumy, 18 czerwca nagrano rozmowę, z której wynikało, że chcą przeprowadzić akcję z udziałem materiałów wybuchowych. To przyśpieszyło decyzję o zwinięciu grupy.

Z literatury dodać można:

S. Niesiołowski "Organizacja 'Ruch'", "Więź" 1990, nr 1

tegoż, "Ruch w wiezieniu", "Wprost" 1999, nr 29

tegoż, "Ruch w przyszłość", "Gazeta Wyborcza" 26 października 1999

"'Ruch' wobec stabilizacji", "Karta" 1996, nr 20

tegoż, "Niepodległość, demokracja, antykomunizm", "Ozon" 2006, nr 26

R. Jastrzębski "Zapalenie lontu. Organizacja 'Ruch'", "Nasza Polska" 2002, nr 44

A. Echolette "Niesiołowski sypie 'Ruch'", tamże, 2006, nr 49

J.R. Nowak "Przypadki Stefana Niesiołowskiego", "Nasz Dziennik" 2007, nr 297

G. Majchrzak "W obronie działaczy 'Ruchu'", "Rzeczpospolita" dodatek "Plus Minus" 3-4 listopada 2007

E. Staniewski "Upiory",

tegoż "Wysadzenie Lenina"

tegoż, "Moja walka z szatanem"

"Działania Służby bezpieczeństwa wobec organizacji 'Ruch'" oprac. P. Byszewski

P. Byszewski "Niepodległościowa organizacja 'Ruch' (1965-1970)", w: "Opozycja i opór społeczny w Łodzi 1956-1981" red. K. Lesiakowski

tegoż, "Konspiracyjna organizacja 'Ruch'", "Glaukopis" 2003, nr 1

tegoż, "Kryptonim 'Rewident'. SB na tropie 'Ruchu'", "Biuletyn IPN" 2005, nr 3

tegoż, "Procesy 'Ruchu'", "Nowe Państwo" 1996, nr 43-44

A. Dudek "Ślady Peerelu"

tegoż, "Akcja Poronin", "Dziennik Polski" 3 kwietnia 1992

* - Gołębiewski był oficerem AK, potem Zrzeszenia "WiN", spędził 10 lat w więzieniu - w 1947 r. w procesie I Zarządu WiN skazany na karę śmierci (zamienioną na 15 lat). Po nieudanej próbie ucieczce z ZK w Sieradzu otrzymał karę dożywotniego więzienia. Wyszedł na wolność 21 czerwca 1956 roku.