Urbanistyka oraz kultura Krakowa w okresie Rzeczpospolitej Krakowskiej

[jessica]

Potrzebuję książek dotyczących tematu Rzeczpospolitej Krakowskiej w zakrsie urbanistyki i kultury. Do tej pory spisałam bibliografie z Wikipedii. Usłyszałam odpowiedź wobec zagadnienia urbanistyki, iż w tamtym okresie głównie burzono budowle. Z tych lektur wymienionych niżej tylko niektóre z nich mogę użyć, a to za mało,aby napisać około 9-12 str. Czy znacie inne książki dotyczące tego zagadnienia z XIX w. ?

Janina Bieniarzówna, Jan M. Małecki: Dzieje Krakowa, t. 3 Kraków w latach 1796-1918. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1994. ISBN 83-08-00116-5.

Andrzej Biernat, Ireneusz Ihnatowicz: Vademecum do badań nad historią XIX i XX wieku. Warszawa: 2003.

Krzysztof Groniowski, Jerzy Skowronek: Historia Polski 1795-1914. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 1977.

W. Tokarz, Wolne Miasto Kraków, w: Polska, jej dzieje i kultura. Od czasów najdawniejszych do chwili obecnej, Warszawa 1927.

A. Lewak, Rzeczpospolita Krakowska, w: Polska, jej dzieje i kultura. Od czasów najdawniejszych do chwili obecnej, Warszawa 1927.

Andrzej Chwalba: Historia Polski, 1795-1918. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2001. ISBN 83-08-03053-X.

Anna Jakimyszyn: Żydzi krakowscy w dobie Rzeczypospolitej Krakowskiej. Status prawny, przeobrażenia gminy, system edukacyjny. Kraków: Wydawnictwo Austeria, 2008. ISBN 978-83-89129-67-3.

Ziemia chrzanowska i Jaworzno, Kraków 1969.

Stanisław Grodziski: Rzeczpospolita Krakowska jej lata i ludzie. Kraków: Universitas, 2012.

[secesjonista]

Warto przejrzeć zapiski ustaleń Senatu z 1833 r. pod nazwą "Ogólny plan upieknienia", czy "Upieknienie Kazimierza" (zatwierdzony 7 lutego 1845 r., acz niezrealizowany). Warto poszukać informacji o takich architektach, jak: Hofbauer, Lanci, Radwański, Trenner, czy Plasqude.

Z tym "burzeniem" nie przesadzajmy; taki kościół św. Katarzyny zamieniony wcześniej w magazyn został zwrócony zakonnikom, kościół św. Idziego zdołano uratować. Burzono (np. kościoły: św. Krzyża na Kleparzu, św. Gertudy za Nową Bramą, św. Magdaleny na ul. Grodzkiej), ale i powstawało coś w zamian - w okresie 1833-37 przybyło jedenaście nowych kamienic. Odbudowano zniszczony przez pożar Instytut Techniczny na ul. Gołębiej, z 1841 r. wypada odnotować odrestaurowanie Barbakanu (choć związane to było z wyburzeniem tzw. "szyjki"). W tymże okresie nastąpiła przebudowa gmachu Teatru Starego przy placu Szczepańskim, odrestaurowano Collegia: Maius, czy Physicum.

A w 1820 r. to nawet usypano jakiś kopiec na Wzgórzu św. Bronisławy, wspomnieć wypada również powstanie choćby tzw. "plantacji".

Może coś z tego będzie przydatne:

Z.J. Białkiewicz "Przemiany architektury krakowskiej w połowie XIX wieku"

tegoż, "W nurcie neorenesansu włoskiego architektury XIX-wiecznego Krakowa"

U. Bęczkowska "Karol Kremer i Krakowski Urząd Budownictwa w latach 1837-1869"

K.M. Górski "Architektura XIX wieku", "Rocznik Krakowski" t. 6, 1904

J.K. Wdowiszewski "Dlaczego Kraków nie ma architektury?", "Sztuka" 1, 1887/1888, nr 6

J. Frycz "Restauracja i konserwacja zabytków architektury w Polsce w latach 1795–1918"

P. Krakowski "Styl arkadowy w architekturze dziewiętnastowiecznego Krakowa", w: "Symbolae Historiae Artium"

"Dzieje historii sztuki w Polsce. Kształtowanie się instytucji naukowych w XIX i XX w." red. A. Labuda

K. Stefański "Architektura XIX wieku na ziemiach polskich"

J. Dużyk, A. Treiderowa "Zagadnienie opieki nad zabytkami w działalności Towarzystwa Naukowego Krakowskiego", Rocznik Biblioteki PAN" 3, 1957

W. Ślesiński "Starożytnictwo małopolskie w latach 1800–1863", "Sztuka i Krytyka. Materiały do studiów i dyskusji z zakresu teorii i historii sztuki krytyki artystycznej oraz badań nad sztuką", R. 7: 1956, nr 1–2

tegoż, "Problemy konserwatorskie Krakowa w pierwszej połowie XIX wieku", "Ochrona Zabytków", R. 16: 1963, nr 1

M. Borowiejska-Birkenmajerowa, J. Demel "Działalność urbanistyczna i architektoniczna Senatu Wolnego Miasta Krakowa w latach 1815–1846"

tejże, "Odbudowa kościołów Św. Trójcy i Św. Franciszka w Krakowie w drugiej połowie w. XIX – koncepcje i realizacja, "Krzysztofory. Zeszyty Naukowe Muzeum Historycznego Miasta Krakowa" 12, 1985

(=Studia i Materiały do Teorii i Historii Architektury i Urbanistyki, t. 4)

K. Nowacki "Architektura Teatru Starego w Krakowie w XIX wieku", "Pamiętnik Teatralny" 1967, z. 1

W. Bałus, E. Mikołajska, ks. J. Urban, J. Wolańska "Sztuka sakralna Krakowa w wieku XIX", cz. I

S. Wachholz "Rzeczpospolita Krakowska (okres od 1815 do 1830)"

T. Żychiewicz "Architektura klasycystyczna Kazimierza i Stradomia w Krakowie", "Kwartalnik Architektury i Urbanistyki" 1, 1956

Z. Dyrdoń "Działalność kartograficzna krakowskich władz miejskich w okresie zaborów", "Teki Krakowskie" X, 1999

tegoż, "Przegląd planów architektonicznych i dokumentacji technicznej w zespołach i zbiorach Oddziału Dokumentacji Technicznej i Materiałów Kartograficznych Archiwum Państwowego w Krakowie", "Teki Krakowskie" XIII, 2001,

J. Purchla "Formowanie się środowiska architektów krakowskich w drugiej połowie XIX wieku", "Rocznik Krakowski" t. 54, 1988

tenże, "O architekturze krakowskiej połowy XIX wieku", "Rocznik Krakowski" 53, 1987

tegoż "Jak powstał nowoczesny Kraków : studia nad rozwojem budowlanym miasta w okresie autonomii galicyjski"

tenże, "Rozwój przestrzenny urbanistyczny i architektoniczny Krakowa doby autonomii galicyjskiej i Drugiej Rzeczypospolitej", w: "Kraków - nowe studia nad rozwojem miasta" praca zbiorowa, red. J.Wyrozumski

W. Komorowski "Pałace miejskie Krakowa pierwszej połowy XIX w.", "Teki Krakowskie" XII, 2001

S. Łoza "Architekci i Budowniczowie w Polsce"

"Józef Kremer (1806–1875)" red. J. Maj

K. Estreicher "Odnowienie Collegium Maius", "Ochrona Zabytków" 6, 1953, nr 1

tegoż, "Dzieje Gmachu", "Zeszyty Naukowe UJ. Prace z Historii Sztuki" CLXX, z. 6, Kraków 1968

R. Mydel "Rozwój struktury przestrzennej miasta Krakowa"

W Czarnecki "Historia architektury rozwoju miast i urbanistyki"

T. Tołwiński "Urbanistyka, Budowa miasta w przeszłości"

M. Fabiański "Historia architektury Krakowa w zarysie"

S. Tomkiewicz "Nieco o zabytkach krakowskich, ich miłośnikach i ich niszczycielach"

tegoż, "Ulice i palce Krakowa w ciągu dziejów, ich nazwy i zmiany postaci"

M. Motak "Historia rozwoju urbanistycznego Krakowa w zarysie..."

J. Zieliński "Brama Kollegium Jagiellońskiego odnowiona roku 1837"

W. Baranowski "Opis sypania Kopca Kościuszki r. 1820 na górze Świętej Bronisławy"

"Kraków w odnowie : konserwacja i restauracja dziedzictwa architektoniczno-urbanistycznego w latach 1815-2003 : katalog wystawy : czerwiec-sierpień 2003" red. S. Piwowarski

Warto sięgnąć po pozycje typu: "Rocznik Krakowski", "Studia i materiały do historii architektury i urbanistyki" (wydawane przez PAN), "Teki Krakowski", Zeszyty Naukowe UJ, ""Kwartalnik Architektury i Urbanistyki", "Biuletyn Urbanistyczny", "Urbanistyka", serii "Biblioteki Krakowskiej", "Architekt", "Roczniki Towarzystwa Naukowego", serii "Biblioteka Krakowska I Towarzystwo Miłośników Historii i Zabytków Krakowa" itp.

Co do kultury...

to o jaki konkretnie aspekt chodzi?

Warto wspomnieć o powstałych towarzystwach kulturalno-naukowych (jak choćby to pod przewodnictwem biskupa Woronicza), o wpływie na kształt życia społecznego (a zwłaszcza edukacji) sporu rektora Litwińskiego z prezesem Wodzickim co zaowocowało ustanowieniem kuratora w osobie Józefa Załuskiego itp. szczegółach.

Może będzie coś przydatnego w poniższym miszmaszu:

Z. Jagoda "O literaturze i życiu literackim Wolnego Miasta Krakowa (1816–1846)"

K. Samsonowska "Żydowskie biblioteki i czytelnie w Krakowie w XIX i XX wieku"

S. Grodziski "Rzeczpospolita Krakowska, jej lata i ludzie"

M. Frančić "Kalendarz dziejów Krakowa"

M.Tyrowicz "Prasa Galicji i Rzeczypospolitej Krakowskiej 1772–1850"

K. Bąkowski "Dziennikarstwo krakowskie do 1846 roku"

H. Barycz "Wśród gawędziarzy, pamiętnikarzy i uczonych galicyjskich"

M. Dubiecki "Towarzystwo strzeleckie krakowskie"

J. Bieniarzówna "Rzeczpospolita krakowska : 1815-1846"

tejże "Szkice z dziejów Krakowa od czasów najdawniejszych do pierwszej wojny światowej"

tejże "Kraków stary i nowy: dzieje kultury"

"Rzeczpospolita Krakowska 1815-1846. Wybór źródeł" red. J. Bieniarzówna

K. Bąkowski "Kronika krakowska 1796-1848"

S. Wasylewski "Życie polskie w XIX wieku"

S. Schnür-Pepłowski "Obrazy z przeszłości Galicyi i Krakowa (1772-1858)"

J. Koziński "Fotografia krakowska w latach 1840-1914 : zarys historii"

"Kraków w XIX wieku" W. Anczyc (wyd. Tow. Miłośników Historji i Zabytków Krakowa, 1932)

J. Purchla "Pozaekonomiczne czynniki rozwoju Krakowa w okresie autonomii galicyjskiej"

"Kraków - Lwów : książki, czasopisma, biblioteki XIX i XX wieku" red. H. Kosętki, B. Góry, E. Wójcik

W. Eliasz "Kraków dawny i dzisiejszy"

J.W. Louis "Życie światowe i towarzyskie w Rzpltej K-iej"

W. Łuszkiewicz "Przegląd krytyczny dziejów szkoły Sztuk Pieknych w Krakowie (1818-1873)"

H. Maciszewski "Uwagi o teatrze krakowskim"

E. Kubalski "Z dziejów krakowskiej muzyki : (czasy Rzpltej Krakowskiej)"

W. Łańcucki "Odezwy przygodne w przedmiotach moralnych, naukowych i obywatelskich"

W. Statler "Projekt do urządzenia Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie"

Cz. Lechicki "Z papierów po Klemensie Bąkowskim"

J. Wąsacz-Krztoń "Ludzie i muzyka w Krakowie w I połowie XIX wieku"

J.J.H. Dropsy "Wspomnienia z czasów Rzeczypospolitej Krakowskiej"

K. Mrozowska "Józef Maciej Brodowicz : z dziejów organizacji nauki i nauczania w Wolnym Mieście Krakowie"

K. Estreicher "Dziennikarstwo w Galicji i Krakowie do roku 1860", "Biblioteka Warszawska" t. 2, 1861

L. Trzcińska "Szko1nictwo ludowe w Rzeczypospolitej Krakowskiej : 1815 - 1846"

W. Aleksiewicz "Drukarstwo w Rzeczypospolitej Krakowskiej i Galicji Zachodniej w latach 1815-1860"

"Książki, czasopisma, biblioteki Krakowa XIX i XX wieku: materiały z sesji naukowej odbytej w dniach 6-7 maja 1986 r. W czterdziestolecie WSP w Krakowie" red. R. Egertowski

L. Ręgorowicz "Historia Instytutu Technicznego w Krakowie"

tegoż "Szkolnictwo W. M. Krakowa w dobie kuratorii Józefa hr. Załuskiego", "Prace Monograficzne I Naukowe Towarzystwo Pedagogicznego. Komisja do Badania Dziejów Wychowania i Szkolnictwa w Polsce" 1930, t l z. 1

"Myśl edukacyjna w Galicji 1772-1918: ciągłość i zmiana" red. Cz. Majorek, A. Meissner

G. Gzella "Krakowskie "pisma dla ludu" z 1848 roku", "Biuletyn Biblioteki Jagiellońskiej" 1993, nr 1/2

J. Myśliński "Czasopiśmiennictwo naukowe w Galicji w dobie autonomicznej", "Rocznik Historii Czasopiśmiennictwa Polskiego" 1969, z. 4

M. Dąbrowski "Książka pamiątkowa jubileuszu Krakowskiego Towarzystwa Technicznego 1817 - 1902"

K. Sosnowski "Poezya krakowska z czasów wolnego miasta: ze szczególnem uwzględnieniem Edmunda Wasilewskiego, 1815-1846"

S. Wodzicki "Pamiętniki"

A. Tessarczyk "Rzeczpospolita Krakowska"

J. Mieroszowski "Oda o potrzebie związków literackich"

L. Lepszy "Historia malarstwa krakowskiego"

A. Bar "Dzieje teatrów krakowskich"

J. Reiss "Almanach muzyczny Krakowa 1780-1914"

M. Romankówna "Pszczółka Krakowska (1819-1822)"

J. M. Małecki "Rozwój czy zastój? Kraków w latach 1796-1866"Kraków - nowe studia nad rozwojem miasta" red. J.Wyrozumski

W. Libera "Anna Libera "Krakowianka" 1805-1886. Zarys życia i twórczości"

"Zarys dziejów teatru krakowskiego" red. J. Smoter

F. Hechel "Człowiek nauki taki jakim był : pamiętniki profesora Uniwersytetu Jagiellońskiego Fryderyka Hechla" T. 2, "W wolnym mieście Krakowie 1834-1846" wyd. W Szumowski

Warto przejrzeć zszywki czasopism i gazet z owych czasów: "Kurierek Krakowski", "Zbieracz Literacki i Polityczny" (potem jako "Zbieracz Literacki. Pismo czasowe"; od 1839 pt. "Zbieracz Umysłowych Rozrywek"), "Dwutygodnik Literacki", "Tandeciarz Krakowski", "Dwutygodnik Literacki", "Dziennik Krakowski", "Flora Polska, czyli rozrywki...", "Pszczółka Krakowska", "Krakus", "Gazeta Krakowska", "Goniec Krakowski", "Kalendarz Wolnego Miasta Krakowa", "Kalendarzyk Polityczny Wolnej i Niepodległej Rzeczypospolitej Krakowskiej...", "Kurier Krakowski", "Kronika Codzienna Krakowa i Zagraniczna", "Kurier Krakowski. Płci pięknej i literaturze poświęcony" (potem jako: "Kurier Krakowski Powszechnej zabawie poświęcony"), "Kurierka Krakowska", "Pamiętnik Krakowski Nauk i Sztuk Pięknych", "Kwartalnik Naukowy. Wydawany w połączeniu prac miłośników umiejętności", "Zorza Wawelu", "Themis", "Wanda. Tygodnik mód i powieści", "Wesz", "Rozmaitości Naukowe", "Tygodnik Krakowski. Pismo poświęcone literaturze i wiadomościom politycznym", "Rocznik Towarzystwa Naukowego z Uniwersytetem Krakowskim Połączonego", "Pszczółka Polska..."Miscellanea Cracoviensia" (od 1829: "Miscellanea Cracoviensia Nova") i szereg innych tytułów.