Staffelde (Stawy)

[Bruno Wątpliwy]

Losy maleńkiej miejscowości Tkacze (czes. Mýtiny) LINK, należącej do Polski w latach 1945-1958, a "utraconej" w wyniku wymiany terytoriów z Czechosłowacją, są chyba bardziej znane, niż fakt, że w wyniku delimitacji - przeprowadzonej po Układzie Zgorzeleckim - odstąpiono NRD (w zamian za terytoria na wyspie Uznam, obejmujące ujęcie wody dla Świnoujścia) miejscowość Stawy (Staffelde) - na południe od Szczecina, mniej więcej vis-à-vis Gryfina.

I nasuwające sie pytania - na ile ta miejscowość była realnie objęta przez polską administrację i ludność? Czy dokonywano przesiedleń, związanych z tą cesją? I jak dokładnie przebiegała "przedlimitacyjna" granica?

I to, co znalazłem na ten temat:

1. Informacja o cesji na stronie Muzeum Polskich Formacji Granicznych - LINK

2. Kiedyś zadane, nieco podobne do mojego pytanie (i niewielka dyskusja) na Forum Mieszkańców Gryfina - LINK

Co ciekawe, Wikipedia w głównym haśle na temat granicy zachodniej nie wspomina o wzajemnej cesji terytorialnej, obejmującej Staffelde - LINK, wzmianka pojawia się jedynie w haśle dotyczacym tej miejscowości - LINK

Dopisek:

Ciekawostka ze strony niemieckiej (www.uckermark-region.de): "In den Jahren 1945 - 1951 war Staffelde Niemandsland und nicht bewohnt. Erst nach der Anerkennung der Oder-Neiße Grenze 1950 durch die DDR und Festlegung vom genauen Grenzverlauf 1951 kehrten die Einwohner in den Ort zurück". LINK

"Niemandsland und nicht bewohnt"??? Pewnie nie taka znowu "ziemia niczyja", bo formalnie w Polsce, choć przy pasie granicznym, ale chyba w latach 1945-1951 jednak bez stałych, polskich mieszkańców? Skądinąd, zakładając, że powyższa informacja z niemieckiej strony internetowej jest prawidłowa, byłby to chyba unikalny przykład powrotu wysiedlonych po wojnie Niemców - po kilku latach - do dawnych domów.

Edytowane 16 Maj 2013 przez Bruno Wątpliwy

[secesjonista]

Wcześniej;w tym rejonie; granicą była linia łącząca most koło Gryfina (jego środek) z wieżą kościelną w Ahlebeck.

Co do samego przebiegu granicy, rzecz skomplikowana. Wreszcie po układzie frankfurckim celem opisania przebiegu granicy wydano:

- trzy tomy opisu granicy liczące w języku polskim 646 strony, a w niemieckim 584

- album map zawierający ich 34, z załącznikami: 39 stron

- album sieci geodezyjnej i pomiarów linii granicznej, zawierający 34 arkusze, wraz z załącznikami liczący 36 stron

- katalog współrzędnych znaków granicznych i punktów geodezyjnych, liczący 143 strony.

Nie była to jedyna korekta granicy zachodniej, wcześniej (1949) tyczyła się skrzyżowania i drogi: Linki – Neu Lienken – Buk.

Co do: "na ile ta miejscowość była realnie objęta przez polską administrację i ludność?".

A co stanowiły ówczesne regulacje co do pasa granicznego i ochrony granic?

[Bruno Wątpliwy]

Z tym, że - z niewiadomych powodów (może bliskości znanego drzewiej przejścia granicznego) - cesja dotycząca obszaru Lubieszyn-Linken (i budowa drogi objazdowej) jest zdecydowanie bardziej znana (internet, przewodniki itp.). Przynajmniej ja osobiście, o "utracie" Stawów słyszałem zdecydowanie rzadziej.

Formalnie obowiązywało rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 23 grudnia 1927 r. o granicach Państwa (Dz.U. z 1927 nr 117, poz. 996, późniejszy tekst jednolity Dz.U. z 1937 r. nr 11, poz. 83), uchylone dopiero dekretem Rady Państwa z 1956 r. Były do niego po wojnie zmiany (w 1948), ale nie dotyczyły pasa drogi granicznej (maksimum 15 m), strefy nadgranicznej (co do zasady - 2 kilometry) i pasa granicznego (co do zasady - obszar powiatów przylegających do granicy).

Pomijając kwestię powojennej praktyki w zakresie ścisłego (lub nie) realizowania przepisów prawnych w strefie nadgranicznej, w przypadku gdyby Stawy nie zostały po wojnie zasiedlone (co w końcu nie było wykluczone, jest trochę takich przypadków), art. 6 ww. rozporządzenia pozwalał - właściwie lege artis - na utrzymanie tej miejscowości w stanie niezamieszkałym przez ludność cywilną.

Zatem, informacja z niemieckiej strony internetowej jest całkiem wiarygodna. Stawy pewnie były niezamieszkałe, albo z racji prostej przyczyny, że nikt tam się nie osiedlił (został osiedlony) po wojnie, albo z racji prowadzenia określonych działań przez służby ochrony granicy (albo z jednej i drugiej przyczyny łącznie).

[secesjonista]

W 1948 dokonano zmiany co do artykułu 23 (Dz.U. Nr 47, poz. 348), co do praktyki to wyznaczały ją zarządzenia wykonawcze wydawane przez ministrów i wojewodów (rozporządzenie ministra BPAPiZO z 13 czerwca 1946 r.; Dz.U. Nr 28, poz. 185).

Uściślając:

"Istotne dla służby [: WOP] było dokonanie podziału pogranicza na:

1) pas drogi granicznej (15-100 metrów szerokości)

2) strefę nadgraniczną (2-6 km)

3) pas graniczny (30 km)".

/H. Dominiczak "Granice państwa i ich ochrona na przestrzeni dziejów 966-1996", Warszawa 1997, s. 354/

Edytowane 21 Maj 2013 przez secesjonista

[Bruno Wątpliwy]

Jeżeli chcemy już być bardzo dociekliwi, to ww. rozporządzenie ministrów: Bezpieczeństwa Publicznego, Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 13 czerwca 1946 r., wydane w porozumieniu z Ministrami: Skarbu, Sprawiedliwości, Komunikacji oraz Rolnictwa i Reform Rolnych o zmianie rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 22 stycznia 1937 r. w sprawie wykonania rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej o granicach Państwa (Dz.U. 1946 nr 28 poz. 185), w praktyce tylko przywracało moc obowiązującą (odpowienim paragrafom) rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 22 stycznia 1937 r. "Własnej" regulacji powojenne rozporządzenie nie zawierało, także obowiązywał formalnie przedwojenny tekst rozporządzenia (tego z 1937 r.).