Rzemiosło warszawskie

[secesjonista]

Podyskutowaliśmy już o szkolnictwie, służbie zdrowia i handlu, czas by przypatrzeć się dziejom rzemiosła warszawskiego pod okupacją niemiecką.

Wedle statystyk wykupnych świadectw przemysłowych za rok 1938 w Warszawie istniało wtedy: 15 830 warsztatów rzemieślników, z czego chrześcijańskie stanowiły 51% a 49% żydowskie. Izba Rzemieślnicza zarejestrowała w mieście 6278 rzemieślników "aryjskich" mających własne warsztaty, jako że nie wszyscy się zgłosili w odpowiednim terminie ogół rzemieślników posiadających warsztaty szacowano na 7000.

Ogólnie wyróżniano branże w grupach:

grupa skórzana -

(kierownik Jan Kaczyński)*

podległa Zwangsgruppe Schuerzeuger und Schuhhändler, który to urząd dokonał spisu poszczególnych rzemieślników, utworzył podział na poszczególne grupy zależnie od obrotów i poziomu wytwórczości, urząd ten zajmował się też nadzorem nad rozdzielnikiem przydzielanych skór.

Na rok 1941 zarejestrowano w warszawskim dystrykcie 900 warsztatów rzemieślniczych z tej branży i 6 fabryk obuwia. W samej Warszawie czynnych było 335 warsztatów na 920 zarejestrowanych, zaś w okręgach wiejskich 565 czynnych na 1600 zarejestrowanych.

Pracownie szewskie zatrudniały przeciętnie dwóch-trzech czeladników (nie licząc cholewkarzy), rzemiosło szewskie zatrudniało jesienią 1940 r. około 4000 pracowników, a po zwiększeniu przydziałów w 1941 r. stan ten wzrósł do 5000 czeladników i robotników przy produkcji nowego obuwia i 1000 przy dokonywaniu reparacji (1/3 stanu przedwojennego).

grupa włókiennicza -

(kierownik Józef Petz)

tu kontyngent surowców rozdzielał Textilhandelgeschäft w Warszawie oraz Centrala Handlowa Rzemiosła. Wedle złożonych w 1941 r. w Centrali Handlowej Rzemiosła listy członków, uprawnionych do nabycia materiałów i dodatków włókienniczych na podstawie systemu punktów, rozdziałowi podlegały zakłady:

krawiectwo męskie - 305

krawiectwo damskie - 166

bieliźniarstwo - 31

gorseciarstwo - 33

kapelusznictwo męskie - 26

kapelusznictwo damskie - 138

czapnictwo - 8

kuśnierstwo - 54

tapicerstwo - 36

ogółem 797

grupa drzewna -

(kierownik Edward Daab)

cech stolarzy, cieśli i pokrewnych rzemiosł zaopatrywał się w stosowny surowiec na podstawie karty zakupu na drzewo (Einkaufscheine) wydawany przez Wydział Leśny Urzędu Szefa Dystryktu Warszawskiego, zaś konieczny spirytus denaturowy od Głównego Urzędu Rozdziału Spirytusu.

grupa budowlana -

(kierownik Stanisław Cretti)

jak odnotowywano w kamieniarstwie i malarstwie panował zastój, najwięcej pracy miano w zakresie brukarstwa

grupa metalowa -

(kierownik Antoni Szmalenberg)

odnotowywano problemy z zaopatrzeniem się w węgiel i koks, w zasadzie w całej branży prace mają głównie charakter reparacyjny

grupa spożywcza -

(kierownik Julian Sadłowski)

w roku 1941 r. Izba Rzemieślnicza zarejestrowała, że wytwórnie wędlin są nieczynne, a wędliniarze trudnią się rozbiorem mięsa surowego łącznie z rzeźnikami. W piekarstwie na 134 zrzeszone piekarnie w cechu warszawskim 102 wypieka chleb kartkowy (około 1 300 000 kg tygodniowo), przydziałem mąki zajmował się Zarząd miejski, przydział węgla określono na 20% przydziałów maki.

grupa usług osobistych -

(kierownik Feliks Aniołowicz)

odnotowano zastój zarówno w zakładach fotograficznych jak i fryzjerskich.

Z końcem lutego 1940 r. powstała Izba Rzemieślnicza w Warszawie; mieszcząca się przy ul. Królewskiej 23, jako Komisaryczny Kierownik zawiadywał nią (do czerwca 1941 r.) Jakub Marek, potem zaś jako dyrektor Hermann Müller. W Izbie wyróżniono referaty:

- prawny

- podatkowo-statystyczny

- egzaminacyjny

- gospodarczy

- administracyjny.

W marcu i kwietniu 1940 r. Izba przeprowadziła reorganizację cechów warszawskich łącząc cechy pokrewne, w tym okresie istniały 23 cechy chrześcijańskie (przed wojną 50). Przeprowadzona w tychże miesiącach rejestracja rzemieślników "aryjskich" dała rezultat w postaci 6000 rzemieślników posiadających własne warsztaty.

Po rozszerzeniu kompetencji Izby na cały dystrykt, na podstawie relacji pełnomocników w roku 1940 sytuacja rzemiosła pod względem statystycznym przedstawiała się następująco:

(ilość nowopowstałych cechów/liczba zarejestrowanych rzemieślników)

powiat Garwolin obwód Garwolin 4 / 276

powiat Garwolin obwód Żelechów 1 / 38

powiat Grójec 5 / 398

powiat Łowicz 7 / 569

powiat Mińsk Mazowiecki 5 / 397

powiat Ostrów Mazowiecki 4 / 242

powiat Siedlce 7 / 478

powiat Skierniewice 7 / 478

powiat Sochaczew - Grodzisk obwód Sochaczew 6 / 50

powiat Sochaczew - Grodzisk obwód Błonie 1 / 98

powiat Sochaczew - Grodzisk obwód Grodzisk 5 / 258

powiat Sochaczew - Grodzisk obwód Żyrardów 7 / 221

powiat Sokołów - Węgrów 1 / 156

powiat Warszawa obwód Warszawa / 740

powiat Warszawa obwód Wołomin 4 / 171

powiat Warszawa obwód Radzymin 1 / 54

powiat Warszawa obwód Pruszków 1 / 126

W sumie daje to 4739 zarejestrowanych rzemieślników, w roku 1941 w 73 cechach w powiatach odnotowano 5424 rzemieślników. Izba sprawowała nadzór nad cechami, pobierała też od każdego członka cechów po 2 zł rocznie na cele społeczne, zebrana w ten sposób kwota dzielona była równo pomiędzy Instytut Naukowy Rzemieślniczy a Bursę Rzemieślniczą. Izba opracowywała cenniki podlegające akceptacji władz dystryktu.

Przesłany do Zarządów gmin miejskich i wiejskich spis rzemiosł wyróżniał w tym czasie:

bandażownictwo

(w tym:)

- bandażownictwo

- ortopedia

bednarstwo

białoskórnictwo

(w tym:)

- białoskórnictwo bez futer

- białoskórnictwo z futrem

bieliźniarstwo

blacharstwo

(w tym:)

- blacharstwo budowlane

- blacharstwo galanteryjne

- blacharstwo samochodowe

brązownictwo

brukarstwo

chemiczne oczyszczanie i farbowanie tkanin i odzieży

cholewkarstwo

ciesielstwo

cukiernictwo

(w tym:)

- cukiernik karmelkarz

- cukiernik czekoladziarz

cukiernik ciastkarz

- wyrób lodów ze stałą siedzibą

czapnictwo

dekarstwo

farbowanie skórek futrzanych

fotografowanie

fryzjerstwo

(ew tym:)

- fryzjerstwo damskie

- fryzjerstwo męskie

garbarstwo

(w tym:)

- garbarstwo twardych skór

- garbarstwo miękkich skór

- wałkarstwo

(poddawanie przeróbkom półfabrykatów garbarskich celem uszlachetnienia i ostatecznego przygotowania do użytku przez szewców i cholewkarzy)

garncarstwo

(w tym:)

- kaflarz

- garncarz

golarstwo

gorseciarstwo

grawerstwo

introligatorstwo

(w tym:)

- introligatorstwo użytkowe

- introligatorstwo zdobnicze

jubilerstwo i złotnictwo

kamieniarstwo

(w tym:)

- kamieniarstwo artystyczne

- kamieniarstwo budowlane

kapelusznictwo

(w tym:)

- kapelusznictwo męskie

- kapelusznictwo damskie

kołodziejstwo

(w tym:)

- kołodziejstwo rolnicze

- kołodziejstwo pojazdowe

koszykarstwo

(w tym:)

- meblarskie

- galanteria

(pudełka z wikliny i rogożyny, skrzynki na drobiazgi, koszyki do kwiatów itp.)

kotlarstwo

(w tym:)

- kotlarstwo miedziane

- kotlarstwo żelazne

kowalstwo

(w tym:)

- kowalstwo gospodarcze

- kowalstwo powozowe

- kowalstwo budowlane

krawiectwo damskie

(w tym:)

- szycie sukni i kostiumów

- szycie płaszczy i okryć

krawiectwo męskie

(w tym:)

- krawiectwo mundurowo-wojskowe

- krawiectwo cywilne

kuśnierstwo

(w tym:)

- kuśnierstwo

- kożuszkarstwo

lakiernictwo

(w tym:)

- lakiernictwo budowlane

- lakiernictwo pojazdowe

- lakiernictwo meblowe

malarstwo

(w tym:)

- malarstwo pokojowe

- malarstwo dekoracyjne

- malarstwo szyldów

mosiężnictwo

mularstwo

(konstrukcje z kamieni naturalnych i sztucznych, konstrukcje wypełniające szkielety żelazne, stalowe i żelbetowe, tynki wewnętrzne i zewnętrzne z zapraw zwykłych i szlachetnych, wykładanie podług i ścian glazurą, terakotą, fliziarstwo)

perukarstwo

(w tym:)

- perukarstwo teatralne

- perukarstwo kosmetyczne

piekarstwo

piernikarstwo

pilnikarstwo

powroźnictwo

pozłotnictwo

przędzarstwo materii ze złota i srebra

(pasy do uniformów, ornaty, makaty, hafciarstwo-szmuklerstwo)

rymarstwo

rzeźbiarstwo

- rzeźbienie w drewnie

- rzeźbienie w kamieniu

rzeźnictwo i wyrąb mięsa

rzeźnictwo koni

siodlarstwo

(w tym:)

- siodlarstwo

(siodła, uprzęże itp.)

- siedlarstwo

(obicia, siedzenia w powozach i samochodach)

stolarstwo

(w tym:)

- stolarstwo meblowe

- stolarstwo budowlane

- stolarstwo galanteryjne

- stolarstwo karoseryjne

- stolarstwo zabawkarskie

- stolarstwo sportowe

- stolarstwo krześlarskie

- stolarstwo ramiarskie

- stolarstwo trumniarskie

studniarstwo

(w tym:)

- studniarz wiertacz

(studnie artezyjskie, ustawianie pomp, wiercenie)

- studniarz zwykły

(studnie z kręgów betonowych, drewna itp.)

szczotkarstwo

szewstwo

szklarstwo

szmuklerstwo

(wyrób galonów, taśm, frędzli, guzików, zapięć itp.)

sztukatorstwo

ślusarstwo

(w tym:)

- ślusarstwo budowlane

- ślusarstwo zwykłe i artystyczne

ślusarstwo precyzyjne (mechanictwo)

ślusarstwo samochodowe

tapicerstwo

(w tym:)

- tapicerstwo meblowe

- tapicerstwo dekoracyjne

tokarstwo

(w tym:)

- tokarstwo zdobnicze

- tokarstwo maszynowe

- tokarstwo galanteryjne

wędliniarstwo (masarstwo)

wyrób wędlin z mięsa końskiego

wyrób frędzli, sznurów i taśm do lamowania

wyrób instrumentów muzycznych

(w tym:)

- instrumenty dęte, smyczkowe, lutnicze itp.

- wyrób i naprawa fortepianów, fisharmonii, organów itp.

wyrób przedmiotów z drucików srebrnych i złotych

wyrób szkieł i narzędzi optycznych

zduństwo

zegarmistrzostwo

Odrębną grupę stanowiły rzemiosła wymagające koncesji:

- przedsiębiorstwa instalacji wodociągowych i kanalizacyjnych

- przedsiębiorstwa instalacji gazowych

- przedsiębiorstwa instalacji elektrycznych

- wyrób broni i amunicji

- kominiarstwo.

W Warszawie najliczniej reprezentowane pośród rzemiosł było szewstwo, potem: krawiectwo, fryzjerstwo, rzeźnictwo i ślusarstwo.

Względnie dużą ilość warsztatów posiadają: stolarze, piekarze, cukiernicy, murarz i malarze.

Do najmniej reprezentowanych branż należą: brukarstwo, mosiężnictwo, pilnikarstwo, instalacje wodociągowe i kanalizacyjne, dekarstwo, czapkarstwo, sztukatorstwo, siodlarstwo, powroźnictwo, rzeźbiarstwo, pozłotnictwo, bednarstwo, kołodziejstwo.

Pośród posiadających karty rzemieślnicze i dyplomy czeladnicze na tysiąc warsztatów "aryjskich" w Warszawie najwięcej był: szewców, następnie rzeźników, krawców, fryzjerów, stolarzy, ślusarzy; zaś bez uprawnień (około 1000) najwięcej: szewców, krawców, ślusarzy, elektroinstalatorstw i stolarzy.

W ujęciu statystycznym dane z rejestracji co do Warszawy przedstawiają się następująco:

(karta rzemieślnicza i dyplom mistrzowski / karta rzemieślnicza i dyplom czeladniczy / karta rzemieślnicza / dyplom mistrzowski / dyplom czeladniczy / bez uprawnień)

bandażownictwo - 1 / 1 / 6 / - / - / 1

bieliźniarstwo - 6 / 2 / 26 / 1 / - / 16

gorseciarstwo - 24 / - / 16 / 2 / 3 / 6

rękawicznictwo - 9 / 5 / 9 / - / 1 / 1

bednarstwo - 3 /2 / 7 / 3 / 1 / -

białoskórnictwo - 4 / 1 / 2 / 1 / 1 / -

blacharstwo - 46 / 55 / 16 / 4 / 15 / 17

brązownictwo - 20 / 6 / 7 / 2 / 4 / 3

mosiężnictwo - - / - / 1 / 1 / - / -

brukarstwo - 3 / 1 / 3 / 1 / - / 1

ciesielstwo - 23 / 4 / 3 / 7 / 1 / 2

cukiernictwo - 50 / 29 / 41 / 9 / 9 / 13

chemiczne czyszczenie i farbowanie - 6 / 2 / 65 / 2 / 2 / 32

farbowanie skórek futrzanych - - / 1 / 1 / - / - / 1

dekarstwo - 7 / 5 / 1 / 1 / - / -

fotografowanie - 30 / 2 / 32 / 1 / 1 / 6

fryzjerstwo - 200 / 88 / 175 / 7 / 6 / 15

garbarstwo - 6 / 6 / 1 / 6 / 1 / 2

introligatorstwo - 21 / 11 / 13 / - / 4 / 5

jubilerstwo i złotnictwo - 23 / 13 / 14 / 2 / 6 / 2

grawerstwo - 16 / 9 / 9 / 1 / 2 / -

kamiennictwo - 13 / 7 / 2 / 2 / - / -

kapelusznictwo - 36 / 4 / 105 / 8 / 2 / 33

czapnictwo - 1 / 1 / 2 / - / 1 / 1

kołodziejstwo - 5 / 6 / 4 / 2 / 4 / 1

kotlarstwo - 5 / 8 / 4 / 2 / 1 / 4

kowalstwo - 30 / 21 / 19 / 3 / 3 / 2

krawiectwo damskie - 63 / 11 / 129 / 9 / 3 / 42

krawiectwo męskie - 197 / 86 / 154 / 22 / 42 / 67

kuśnierstwo - 41 / 17 / 19 / - / 3 / 1

lakiernictwo -10 / 2 / 4 / - / 3 /

malarstwo - 56 / 16 / 38 / 8 / 7 / 11

pozłotnictwo - 9 / 2 / 1 / 3 / 8 / -

wyrób instrumentów muzycznych - 8 / 3 / 7 / - / 2 / 4

murarstwo - 185 / 21 / 17 / 56 / 1 / -

wyrób szkieł i narzędzi optycznych - 2 / 2 / 6 / - / - / 7

piekarstwo - 74 / 39 / 9 / 3 / 2 / 2

pilnikarstwo - 2 / 1 / - / - / - / 1

powroźnictwo - 3 / 3 / 1 / - / 1 / -

rymarstwo - 14 / 18 / 8 / 4 / 4 / 12

siodlarstwo - 3 / 2 / 1 / - / 1 / 2

rzeźbienie w kamieniu i drewnie - 1 / 1 / 2 / - / 2 / 2 / 2

rzeźnictwo - 183 / 119 / 82 / 28 / 28 / 9

ślusarstwo - 87 / 64 / 113 / 4 / 48 / 88

ślusarstwo samochodowe - 1 / - / 2 / 2 / 1 / 1

ślusarstwo precyzyjne - 2 / 1 / 6 / - / 1 / 4

stolarstwo - 83 / 84 / 106 / 20 / 38 / 58

studniarstwo - - / - / - / 1 / - / -

szczotkarstwo - 7 / 9 / 3 / 4 / 4 / 5

szewstwo - 205 / 132 / 307 / 31 / 36 / 106

cholewkarstwo - 5 / 6 / 19 / 1 / 2 / 7

szklarstwo - 18 / 8 / 14 / 7 / 4 / 26

sztukatorstwo - 7 / 2 / 1 / - / - / -

tapicerstwo - 35 / 14 / 9 / 5 / 1 / 6

tokarstwo - 31 / 11 / 24 / 2 / - / 11

tokarstwo drzewne - 3 / 2 / 1 / - / 1 / 2

zegarmistrzostwo - 19 / 9 / 17 / 5 / 5 / 6

zduństwo - 24 / 21 / 10 / - / 6 / 12

różne inne - - / - / - / - / - / 97

Z wymagających koncesji:

instalacje wodno kanalizacyjne - - / 2 / 5 / 1 / 2 / 7 / 4 koncesje

instalacje elektryczne - 2 / - / - / - / - / 60 / 89 koncesji

kominiarstwo - - / - / - / - / - / 97 / bez koncesji

Razem daje to dla poszczególnych kategorii: 2021 / 1003 / 1699 / 314 / 324 / 821 / 96 koncesji.

Zasadniczo rzemiosło egzystowało na podstawie przepisów przedwojennych czyli rozporządzenia z 7 czerwca 1927 r. o prawie przemysłowym (Dz. U.R.P. z 1927 r., Nr. 53, poz. 468) w brzmieniu ustawy z dn. 10 marca 1934 r. (Dz. U.R.P. z 1934 r., Nr. 40, poz. 350) i ustawy z 8 sierpnia 1938 r. (Dz. U.R.P., Nr 60, poz. 463) oraz rozporządzenia z dnia 27 października 1933 r. o izbach rzemieślniczych i ich związku (Dz. U.R.P., Nr. 85, poz 638).

Z tym że poprzez szereg zarządzeń władz dystryktu sytuacja rzemieślników stała się znacząco inna. Jedna z pierwszych istotnych decyzji (23 lipiec 1940 r.) tyczyła się likwidacji organizacji rzemieślniczych działających na podstawie prawa o stowarzyszeniach.

Przynależność do cechów nie była w zasadzie obowiązkowa w świetle dawnych ustaw, w dniu 26 lutego 1940 r. wydane zostało zarządzenie Prezydenta Miasta wprowadzające szereg zmian w przepisach prawnych co do organizacji cechów:

I. Dla wszystkich aryjskich cechów (z wyjątkiem cechu piekarzy, rzeźników i wędliniarzy)należy natychmiast po wysłuchaniu zarządów poszczególnych przedstawić do zatwierdzenia prezydentowi m. Warszawy komisarycznych cechmistrzów.

II. Dla cechów pokrewnych, które praktycznie mogą być połączone, przedkłada się tylko jednego komisarycznego cechmistrza.

III. Komisaryczni cechmistrzowie winni pod kierownictwem właściwego dla danej grupy radcy Izby opracować zmianę statutu w ramach obowiązującego prawa podług następujących wytycznych, a następnie przełożyć Izbie:

1) Cech winien pracować nie tylko dla interesów rzemieślników, lecz także i przede wszystkim dla interesu całej ludności.

2) Cech winien być cechem przymusowym. Tylko członkowie cechu są upoważnieni do samodzielnego wykonywania zawodu.

Członkami cechu mogą być tylko aryjczycy. W zasadzie do cechu winni należeć tylko mistrzowie.

Rzemieślnicy, którzy dotychczas nie są majstrami, a prowadzili samodzielne warsztaty, winni do dn. 21 grudnia 1940 r. złożyć egzamin mistrzowski, z wyjątkiem tych rzemieślników, którzy posiadają ponad 50 lat i nie mniej niż 5 lat samodzielnie uprawiają rzemiosło.

3) Przepisy dotyczące Zarządu winny być w tym sensie zmienione, że Zarząd składa się tylko z jednej osoby cechmistrza. Ten posiada zastępcę i jest upoważniony mianować określoną liczbę radców cechu (sekretarza, skarbnika, opiekuna nad czeladzią, opiekuna nad uczniami itp.).

4) Cechowi ew. grupie cechów jest powierzane wyłonienie kupiecko zorganizowanej placówki, która ma za zadanie, zaopatrywania tylko członków cechów w surowce po cenie kupna plus koszty zarządzania (dodatek), które są regulowane generalnie przez państwowe władze kontrolne. Placówka surowcowo-rozdzielcza opiekuje się również gospodarczą przemianą surowców i jest pod zarządem i odpowiedzialnością starszego cechu prowadzona przez kupca i buchaltera, gdzie majątek placówki, traktowany jest jako majątek specjalny.

IV. komisaryczni cechmistrzowie opracowują projekty planu finansowego(gospodarki) dla cechów i dla placówek surowcowo-rozdzielczych. Cechy mają otrzymać od 1.IV.1940 r. od każdego właściciela zakładu miesięczna opłatę izbową w wysokości 2 zł zaś od czeladnika lub pracownika (pracownicy) w wysokości 5 groszy. Z tych opłat winna być do Izby wniesiona opłata, którą wysokość przez Izbę Rzemieślniczą zostanie ustalona. W nagłych wypadkach potrzeby pieniężnej mogą być za zgodą Izby pobierane od członków jednorazowe opłaty.

V. Komisaryczni cechmistrzowie winni opracować regulaminy dla cechów, jak również dla placówek surowcowo-rozdzielczych i władzom kontrolującym winni przedkładać je do zatwierdzenia.

VI. komisaryczni cechmistrzowie winni troszczyć się o to, aby wszystkie aryjskie zakłady rzemieślnicze do 31.III.1940 r. przystąpiły do cechów. Zestawienie tych aryjskich zakładów rzemieślniczych, które do cechu nie przystąpiły, winny być z podaniem nazwiska i imienia właściciela, nazwy firmy i siedziby warsztatu, przedłożone Izbie do dn. 15.IV.1940 r.

VII. Komisaryczni kierownicy są upoważnieni powołać sobie zastępcę i współpracowników z pośród członków cechu i przyjąć do pomocy aryjskich prawników.

VIII. Do dn. 1.IV.1940 r. winna Izba Rzemieślnicza złożyć piśmienne sprawozdanie o wykonaniu powyższych zarządzeń.

Z początkiem roku 1941 w Warszawie działają cechy:

Cech Kuśnierzy i Farbiarzy Skórek Futrzanych

Al. Jerozolimskie 17

cechmistrz: Mateusz Pawłowski

Cech Ślusarzy, Ślusarzy Precyzyjnych, Ślusarzy Samochodowych, Tokarzy, Pilnikarzy, Rusznikarzy, kowali, Instalacyj gazowych, wodociągowych i kanalizacyjnych

ul. Miodowa 14

cechmistrz: Wacław Syczyński

Cech Kominiarzy

ul. Miodowa 14

cechmistrz Feliks Lamowski

Cech Mularzy, Brukarzy, Kamieniarzy, Dekarzy, Rzeźbiarzy, Studniarzy i Sztukatorów

ul. mokotowska 21

cechmistrz: Władysław Lejman

Cech Zdunów i Garncarzy

ul. Czerniakowska 159

cechmistrz: Tomasz Pietrzak

Cech Malarzy, Lakierników i Pozłotników

ul. Zielna 5

cechmistrz: Edward Orzażewski

Cech Szklarzy i Szlifierzy

ul. Miodowa 14

cechmistrz: Kazimierz Daab

Cech Elektroinstalatorów

pl. Trzech Krzyży 8

cechmistrz: Stanisław Lipiński

Cech Cieśli, Bednarzy, Kołodziei, Koszykarzy, Rzeźbiarzy w drzewie, Stolarzy, Tokarzy w drewnie i wyrobu instrumentów muzycznych

ul. Miodowa 14

cechmistrz: Wacław Wojciechowski

Cech Krawców, Bieliźniarstwa i Gorseciarstwa

ul. Krakowskie Przedmieście 41

cechmistrz: Orzechowski Ignacy

Cech Kapeluszniczy i Czapniczy

ul. Chmielna 22

cechmistrz: Aniela Kałczyńska

Cech Tapicerów, Powroźników, Szczotkarzy, Szmuklerzy i Wyrobu frendzli oraz taśm

ul. Wilcza 25

cechmistrz: Michał Rozenkowski

Cech Rymarzy, introligatorów i Bandażowników

ul. Miodowa 14

cechmistrz: Walenty Furmański

Cech Piekarzy

ul. Nowogrodzka 34

cechmistrz: Albert Moltzahn

Cech dla rzem. chemicznego czyszczenia i farbowania tkanin i odzieży

ul. miodowa 14

cechmistrz: Tomasz Łypaczewski

Cech Rzeźników i Wędliniarzy

ul. Pańska 75cechmistrz: Roman Reiff

Cech Cukierników i Piernikarzy

ul. Nowy Świat 41

cechmistrz: Jerzy Grodzicki

Cech Fotografów

ul. Nowy Świat 4

cechmistrz: Jan Piszczatowski

Cech Fryzjerów i Perukarzy

ul. Miodowa 14

cechmistrz: Józef Domagała

Cech Szewców i Cholewkarzy

ul. Jasna 24 m. 10

cechmistrz: Julian Mironowicz

Cech Garbarzy, Białoskórników i Rękawiczników

ul. Piaskowa 4

cechmistrz: Aleksander Weigle

Cech Blacharzy i kotlarzy

ul. Miodowa 14

cechmistrz: Władysław Michalski

Cech Brązowników, Mosiężników, Zegarmistrzów, Jubilerów, Grawerów, Złotników oraz wyrobu szkieł i narzędzi optycznych

ul. Miodowa 14

cechmistrz: Czesław Kłossowicz.

* w 1941 roku.

Edytowane 7 Styczeń 2012 przez secesjonista

[secesjonista]

Skoro się tak miło dyskutuje opiszmy kilka innych kwestii.

Trzy sprawy zaprzątały szczególnie mocno ówczesnych rzemieślników, kwestia przydziału surowców, ustalane cenniki no i oczywiście zobowiązania podatkowe.

Urzędowy Biuletyn informacyjny Izby Rzemieślniczej był najważniejszym źródłem informacji z tego zakresu.

Od 1 stycznia 1940 r. poczęły (po raz pierwszy) obowiązywać reguły ustawy z 25 kwietnia 1938 r. o kartach rejestracyjnych dla przedsiębiorstw i zajęć (Dz. U.R.P. Nr. 34, poz. 293), rozporządzeniem Generalnego Gubernatora z dnia 14 lutego 1940 r. o podatku przemysłowym kartom rejestracyjnym nadano nazwę "kart przemysłowo-podatkowych"ustalając zarazem opłatę za kartę na 200% pierwotnej ich ceny. Cena kart w poszczególnych okręgach zależna była od klasy miejscowości. W okręgu warszawskim wyróżniano:

Warszawa - I klasa

(pozostałe miasta)

gminy miejskie - III klasa

gminy wiejskie - IV klasa

Jako że w przeważającej mierze zakłady rzemieślnicze osiągały obrotu poniżej 100 000 zł. zatem (za wyjątkiem kupców rejestrowych i spółdzielni) rzemiosło nabywa karty według Działu IIc taryfy i uiszcza za nie opłatę:

Warszawa - 50 zł

w pozostałych miastach (gminy miejskie) - 30 zł

gminy wiejskie - 14 zł

Wyjątkiem są rzemiosła niewytwarzające np. rzeźnictwo, na które nabywa się karty wg. Działu Ic i uiszcza opłatę:

Warszawa - 60 zł

w pozostałych miastach - 40 zł

w gminach wiejskich - 20 zł

Przedsiębiorstwa nowo-powstałe w II półroczu opłacają 50% zasadniczej opłaty za kartę.

Kara za niewykupienie stosownej karty wynosi do 5-ciokrotności ceny karty. Same karty wydaje się w miesiącu styczniu każdego roku.

Ustawa z 1 stycznia 1939 r. (Dz. U.R.P. Nr 34, poz. 292) o podatku obrotowym miała zastosowanie w pierwszych latach okupacji.

Stawki co do rzemiosła wynosiły:

1. Ze sprzedaży lub wymiany surowców, półfabrykatów lub wyrobów gotowych, wytworzonych przez płatnika na rachunek własny, jeżeli te obroty:

a) nie przewyższają 50 000 zł. w stosunku rocznym - 1,5%

b) przewyższają 50 000 zł., lecz nie przewyższają 100 000 zł. w stosunku rocznym, o ile płatnik udowodni te obroty prawidłowymi (uproszczonymi) księgami handlowymi - 1,5%, przy nieprowadzeniu ksiąg - 2,1%

c) przewyższają 100 000 zł. w stosunku rocznym, przy prowadzeniu ksiąg - 2,1%, przy nieprowadzeniu ksiąg - 3%.

2. Z wynagrodzenia za przerób lub wytworzenie wyrobów bądź półfabrykatów z cudzych materiałów, jeżeli obroty te:

a) nie przewyższają 15 000 zł. w stosunku rocznym - 1,5%

b) przewyższają 15 000 zł. w stosunku rocznym - 3%

3. Za świadczenia usług o charakterze rękodzielniczym jeżeli:

a) nie przewyższają 50 000 zł. w stosunku rocznym - 1,5%

b)przewyższają 50 000 zł. w stosunku rocznym lecz nie przewyższają 100 000 zł. i o ile obroty te poparto prawidłowymi księgami handlowymi - 1,5%, przy nieprowadzeniu ksiąg - 2,1%

4. Ze sprzedaży mięsa połączonej z wyrębem, jeżeli obroty ze sprzedaży poparte są prawidłowymi księgami handlowymi - 1,25%, przy nieprowadzeniu ksiąg - 1,7%.

Rozporządzenie z 22 lutego1940 r. przyniosło podwyżkę o 20% podatku dochodowego zarówno od dochodów fundowanych (np. dochodów z zakładu rzemieślniczego, z nieruchomości) jak i od dochodów z uposażeń służbowych. Rozporządzenie zmieniło zarazem art. 27 i 29 polskiej ustawy o podatku dochodowym.

Polską taryfę (z art. 23) zastępuje nowa taryfa:

( stopień dochodu / wysokość dochodu / podatek)

1 powyżej / 1500-1550 zł / 53 zł

12 powyżej / 2800-3000 zł / 156 zł

20 powyżej / 4800-5200 zł / 340 zł

itd.

Nowa taryfa uposażeń:

(L.p. / wysokość dochodu / stopa procentowa)

1 / 1500-1600 zł / 1,2%

14 / 2800-2900 zł / 4,3%

25 / 800-5200 zł / 7%

itd.

Nowo-brzmiący art. 27 stanowił, że:

O ile na utrzymaniu głowy rodziny, której dochód, podlegający opodatkowaniu nie przekracza 3600 zł., znajduje się więcej niż jeden członek rodziny, wówczas przypadającą stopę podatkową obniża się o jeden stopień na każdego następnego członka rodziny. Obniżenie o więcej niż o 5 stopni w całości jest niedozwolone.

Artykuł 29 zmienił się o tyle, że z ulgi podatkowej korzystać może tylko płatnik z dochodem nie więcej niż 3600 zł.

Rozporządzenie z dnia 27 czerwca 1940 r. o pobieraniu daniny od mieszkańców (Dz. rozporządzeń Nr 44, część I, s. 211) regulowało pobieranie na cele opieki społecznej. Jej wysokość w poszczególnych kategoriach płatników wynosiła (rocznie):

a) u osób podlegających wymiarowi podatku dochodowego i osiągających dochód: do 2000 zł. rocznie - 24 zł., powyżej 2000 zł. do 10000 zł rocznie - 50 zł, powyżej - 100 zł.

b) u osób opłacających tylko podatek dochodowy od wynagrodzeń za pracę najemną - 24 zł.

c) u wszystkich pozostałych - 12 zł.

Biuletyn poucza jak należy opłacać taką daninę.

U osób z grupy a) i c) daninę wymierzają i pobierają władze gminne, które doręczają płatnikom nakazy płatnicze. Daninę uiszcza się w Kasie miejskiej (gminnej) w dwu równych ratach w dniu 10 września i 10 lutego.

U płatników z grupy b) do której należą pracownicy i czeladnicy daninę pobiera pracodawca w półmiesięcznych ratach w drodze potrącenia z wynagrodzenia.

Półmiesięczną ratę daniny należy przy tygodniowej wypłacie wynagrodzenia potracić każdorazowo przy pierwszej i trzeciej wypłacie.

Daninę za rok obrachunkowy 1940 oblicza się od 1 kwietnia 1940 r. do 31 marca 1941 r.

Z innej beczki...

W gmachu Związku Rzemieślników Chrześcijan w Warszawie (ul. Miodowa 14) zorganizowano Stałą Wystawę Prób i Wzorów Wyrobów Rzemieślniczych o charakterze wzorcowni, wstęp bezpłatny. Przykładowa ekspozycja zawierała m.in.:

dział metalowy

A. Szmalenberg, ul. Skierniewicka 12 - wyroby artystyczne kute z żelaza i innych metali

T. Jarosz, il. Długa 19 - aparaty filmowe, zegary wieżowe, reklamy neonowe

P. Luty, ul. chłodna 51 - piecyki dogrzewcze, zamki, kłódki

Fredel i Wadzyński, ul. Wilanowska 15 - specjalne kłódki precyzyjne, łózka żelazne szpitalne

W. Gozde, ul Leszko 123 - piecyki żelazne, ramy do kuchen, drzwiczki do kuchen

K. Środowski, ul. Próżna 1 - urządzenia do markiz, rolet, zasłon

L. Schaffer, ul. Leszno 125 - filtry do wody, herbaty oraz skrobaczki do ryb

A. Rutkowski i S-wie, ul. Graniczna 5-18 - resory do samochodów

W. Baćko, ul. chłodna 19 - części samochodowe

S. Wyszomierski, ul. Towarowa 30 - sznyty i sztance, motyki, samochody dziecinne Bebe-Tank

"Jedność" F. Wolski, ul. Chmielna 114 - młoty stalowe, poziomice, drezyny

M. Chrempiński, ul. marszałkowska 71 - sterylizatory

L. Jarząbek, ul. Miodowa 14 - rowery męskie i damskie

Cz. Tkaczyk, ul. Wolska 23 - koła do platform i wozów ciężarowych

B-cia Hebda, ul. Hoża 14 - wyroby blacharskie

G. Windyga, ul. Waliców 28- grawerstwo

B-cia Łopieńscy, ul. hoża 55 - artystyczne wyroby brązownicze

Krupski i Matulewicz, ul. Leszczyńska 12 - srebrne puchary, cukiernice, patery, papierośnice, grzebienie

dział szklany:

B. Czerny, ul. Długa 57-14 - kryształy i szkła rżnięte

Sz. Walter, ul. Naczelnikowska 44 - lustra ścienne, ręczne, ramki do fotografii

dział drzewny:

W. Strzeszeewski, ul. Karolkowa 48 - meble do pokoju stołowego (orzech z dębem)

Cz. Smoliński, ul. Poznańska 11 - szafa jesionowa i biblioteczka

J. Kasperski, ul. Dzielna 95 - meble kuchenne białe lakierowane, urządzenia łazienek, meble dziecinne

E i L. Daab, ul. Skierniewicka 6 - stolarstwo budowlane

J. Mendyka, ul. Żółkiewskiego 7 - futerały drewniane

L. Madej, ul. Freta 39 - słuchawki lekarskie

dział skórzany:

T. Kulczycki, ul. Nowy Świat 33 - obuwie męskie i damskie

A. Kisielewski, Al. Jerozolimskie 22 - obuwie męskie

St. Hiszpański, ul. Krakowskie Przedmieście 7 - obuwie męskie wizytowe i sportowe

E. Niedziński, Al. Jerozolimskie 14 - buty męskie z cholewami i półbuty

J. Marek, ul. Bielańska 22 - obuwie męskie sportowe i narciarskie

B. Sancewicz, ul. Złota 42 - obuwie dziecinne

dział rymarski:

W. Furmański, ul. Żurawia 17 - futerały, uprząż, walizy

Wł. Tabadziński, Al. Jerozolimskie 7 - portfele, papierośnice, portmonetki

dział kuśnierstwa:

J. Piwnicki, ul. Marszałkowska 92 - futra damskie z łapek niebieskich lisów, futra męskie ze spodem z łapek srebrnych lisów

dział rękawicznictwa:

A. Kowalski, ul. Nowy Świat 34 - rękawiczki damskie i męskie, sportowe i ciepłe

dział ortopedii:

Spółka Ortopedystów, ul. Śliska 3/8 - protezy nogi, pasy rupturowe, podkładki na stopy płaskie

dział włókienniczy:

J. Badowski, ul. Senatorska 24 - komplety ubrania

J. Markowski, ul. Wilcza 24A - kombinezony robocze i wiatrówki

P. Malak, ul. Nowy Świat 46 - czapki męskie, berety

M. Modzelewski, ul. Krucza 26 - czapki sportowe i narciarskie

dział powroźnictwa:

L. Cybe, ul. Złota 23 - wyroby powroźnicze oraz sieci

dział szczotkarstwa:

M. Czerwiński, ul. Puławska 23A - szczotki metalowe

S. Milewski ul. Oszmańska 26 - pendzle i pendzelki*

dział introligatorstwa:

Drawdzik i Mościcki, ul. Chmielna 16 - księgi handlowe, segregatory, teczki

B. Zjawiński, ul. Nowy Świat 41 - książki w skórzanej oprawie

W. Nantal. ul. Pawia 92 - kwitariusze, notesy, segregatory

T. Puget, ul. Mariensztadt 16 - plakietki, okładki, nalepki, reklamy

dział zduństwa:

W. Nowacki, ul. Długa 46 - piecyki żelazne i kaflowe własnych systemów i produkcji

dział handlowy:

Centrala Handlowa Rzemiosła, ul. Zielna 13 - zaopatruje rzemiosło w dodatki, surowce i narzędzia

dział różne:

St. Bzowski, ul. Chmielna 24 - reklamy specjalne

K. Żelazkiewicz - zegary elektryczne

Z. Tietz, ul. Dobra 27 - różne zabawki i gry towarzyskie.

Jak się zdaje wystawa bardziej niż wzorcownią był jedną wielką reklamą różnych wytwórców.

W kręgu zainteresowań rzemieślników był przytułek dla rzemieślników i robotników fabrycznych mieszczący się przy ul. Młynarskiej 35 (istniejący od 1893 r.0, który w 1941 r. zajmował się 57 pensjonariuszami, kierownikiem wydziału opieki nad starcami i inwalidami był Włodzimierz Kryński (zastąpił Antoniego Kieniewicza który został prezesem Warszawskiego Towarzystwa Dobroczynności), sam przytułek dla rzemieślników znajdował się pod opieką komitetu na czele którego stał Stanisław Pfeiffer.

Warto się zastanowić jak wyglądała nauka danego rzemiosła w ówczesnych warunkach.

I jak przedstawiała się sytuacja największego ze zrzeszeń rzemieślniczych: Związku Rzemieślników Chrześcijan w Warszawie.

* - zachowano pisownię oryginalną.

[secesjonista]

Z dniem 15 stycznia 1940 r. władze niemieckie ogłosiły ordynację taryfową, wedle niej zarobek godzinowy w rzemiośle warszawskim dla "wyuczonego rzemieślnika" - 1,02 zł, a dla starszego rzemieślnika - 1,6 zł. Siatka płac z 28 grudnia 1942 r. ustalała stawki godzinowe pracowników fizycznych podzielonych na cztery kategorie: dla mężczyzn od 0,75 do 1,22 zł, a dla kobiet od 0,60 - 0,88 zł. Przy czym pracownicy młodociani w wieku 20 lat otrzymywali 90%, w wieku 19 lat - 80%, 17 - 18 lat - 70%, 16 lat - 60%, a młodsi - 50% stawek podstawowych.

Jako, że maksymalne stawki cen i płac nie uległy większym zmianom do końca okupacji, a zmieniały się ceny i dostępność towarów, jak i koszty utrzymywania wciąż wzrastały, praktyką było płacenie pracownikom dalece wyższych zarobków. A w działalności posługiwano się raczej cenami wolnorynkowymi.

Co ciekawe Niemcy doskonale zdawali sobie sprawę z nierealności systemu jaki stworzyli, stąd zapewne sankcje karne w rzemiośle były znacznie łagodniejsze niźli w handlu. Sami Niemcy uwzględniali w kontraktach konieczne do zapłacenia kary. We wrześniu 1943 r. powstał referat w wydziale pracy rządu GG, gdzie referowano:

"Polskie firmy płacą 10 razy wyżej niż nakazują taryfy i dlatego według obowiązujących ustaw niemieckich winny być surowo karane. Władze niemieckie jako zleceniodawcy tych polskich firm nalegają na nie, by bez względu na obciążenia karne za przekroczenia przepisów o stabilizacji płac wykorzystywały wszelkie możliwości produkcji i dodają do tego jeszcze wiążące zobowiązania pokrycia kosztów karnych. Jest to niewątpliwie podkopywanie autorytetu państwa (...) Ustawy i zarządzenia rządu są gwałcone przez władze i firmy niemieckie, ręka w rękę z nie-Niemcami, w sposób bardzo niebezpieczny".

/Präsident Struwe "Die Ernährungslage als Grundlage einer stabilen Arbeitsordnung", Krakau 1943/

Jak wiadomo, w styczniu 1940 r. zarządzono zamknięcie sklepów włókienniczych i konfekcyjnych. Kolejnym zarządzeniem z 6 maja 1940 r. wszyscy wytwórcy odzieży (tyczyło się to i rzemiosła i przemysłu) musieli pozostawić do Dyspozycji Towarzystwa Handlu Włókienniczego (powołanego 12 kwietnia 1940 r.) wszelkie zapasy posiadanych materiałów. W zasadzie większość Polaków pozbawiona została możliwości nabywania gotowej odzieży, co w oczywisty sposób wpłynęło na wzrost znaczenia warsztatów krawieckich.

Zakłady krawieckie zostały podzielone na trzy kategorie:

I - zakłady mające odpowiedni lokal i pierwszorzędne wyposażenie, szyjące ubrania z materiałów najlepszego gatunku

II - zakłady przerabiające materiały średniego gatunku

III - warsztaty małe, wykonujące głównie przeróbki, naprawy i odzież roboczą.

Z kategoriami związane były cenniki maksymalne, cenny zaś wyznaczono mniej więcej na poziomie z sierpnia 939 r.

Cennik z 19 lutego 1941 r.:

(bez dodatków)

Zakład kat. I

Męskie roboty krawieckie:

ubranie marynarkowe - 160,00 zł

palto letnie - 120,00 zł

ubranie frakowe - 240,00 zł

ubranie żakietowe - 175,00 zł

pokrycie na futro - 175,00 zł

spodnie zwykłe i narciarskie - 26,00 zł

bryczesy - 42,00 zł

kamizelka - 18,50 zł

frak do konnej jazdy - 250,00 zł

marynarka do konnej jazdy - 165,00 zł

płaszcz deszczowy - 115,00 zł

mundur oficerski - 125,00 zł

płaszcz na watolinie - 130,00 zł

peleryna - 48,00 zł

zwykłe spodnie oficerskie - 18,00 zł

galowe spodnie oficerskie - 47,50 zł

bryczesy oficerskie - 35,00 zł

mundur podoficerski - 100,00 zł

płaszcz wojskowy - 125,00 zł

Damskie roboty krawieckie:

kostium angielski - 148,00 zł

płaszcz angielski - 125,00 zł

krótka peleryna damska - 40,00 zł

długa peleryna damska - 50,00 zł

Dla zakładu kat. III

Męskie roboty krawieckie:

ubranie marynarkowe - 78,00 zł

ubranie frakowe - 120,00 zł

ubranie żakietowe - 75,00 zł

pokrycie na futro - 88,00 zł

spodnie zwykłe i narciarskie - 12,00 zł

bryczesy - 19,00 zł

kamizelka - 9,00 zł

płaszcz deszczowy - 55,00 zł

Damskie roboty krawieckie:

kostium angielski - 78,00 zł

płaszcz angielski - 65,00 zł

krótka peleryna damska - 19,00 zł

długa peleryna damska - 23,60 zł

/"Dziennik Urzędowy Szefa Okręgu Warszawskiego" 1941, nr 2/

Na ile ceny nie odzwierciedlały kosztów, wystarczy podać, że cena metra kamgarnu z 34 zł w 1938 r. wzrosła do ok. 1879 zł w 1943 r. Bądź takie wyliczenie, za uszycie ubrania warszawski krawiec mógł nabyć:

zakład kat. I

przed wojną 54,00 kg masła, a w kwietniu 1944 r. 0,65 kg masła

przed wojną 101,00 kg słoniny, a w kwietniu 1944 r. 0,92 kg

zakład kat. II

przed wojną 40,50 kg masła, a w kwietniu 1944 r. 0,50 kg masła

przed wojną 76,00 kg słoniny, a w kwietniu 1944 r. 0,69 kg

zakład kat. III

przed wojną 26,3 kg masła, a w kwietniu 1944 r. 0,31 kg masła

przed wojną 49,5 kg słoniny, a w kwietniu 1944 r. 0,45 kg

Większość przydziałowych materiałów krawieckich będących w dyspozycji Urzędu Gospodarowania Surowcami i Wyrobami Włókienniczymi (Bewirtschaftungsstelle für Spinnstoffe und Spinnsoffwaren) trafiała do Niemców, bądź na ich potrzeby. Nieliczny kontyngent dodatków trafiał z tego Urzędu do Wydziału Rozdziału i Kontroli polskiego Zarządu Miejskiego i był dystrybuowany poprzez Centralę Handlową Rzemiosła, pośród członków Cechu Krawieckiego. Na ile był to niewystarczający przydział, np. średni warsztat miał otrzymywać na kwartał 9 tys. metrów nici, czyli dziewięć zwykłych szpulek.

Warsztaty szewskie również zostały podzielone na podobne trzy kategorie. Cennik napraw i wytwarzania obuwia był również oderwany od ceny surowców, tu głównym czynnikiem wpływającym na koszty była wolnorynkowa cena skóry. Przedwojenna cena skóry twardej z 6 - 8 zł za kilogram skoczyła w latach 1943-1944 do 600 zł, a skóry miękkiej z 2 - 4 zł do 300 - 400 zł za kilogram.

Cennik z 1 grudnia 1940 r. za reperację obuwia:

zakład kat. I

Obuwie męskie:

podeszwy i obcasy (szpilkowane) - 9,50 zł

za ręcznie szytą robotę - 10,50 zł

tylko obcasy - 3,40 zł

półobcasy - 2,20 zł

Obuwie damskie (szpilkowane):

podeszwy i obcasy - 8,50 zł

za ręcznie szytą robotę - 9,50 zł

tylko obcasy - 2,80 zł

Obuwie dziecięce (nr 31-34, szpilkowane):

podeszwy i obcasy - 5,40 zł

tylko obcasy - 2,50 zł

Obuwie dziecięce (do nr 30 włącznie):

podeszwy i obcasy - 4,80 zł

tylko obcasy - 1,80 zł

Zakłady kat. III

Obuwie męskie:

podeszwy i obcasy (szpilkowane) - 8,10 zł

za ręcznie szytą robotę - 9,10 zł

tylko obcasy - 1,70 zł

półobcasy - 1,70 zł

Obuwie damskie (szpilkowane):

podeszwy i obcasy - 7,20 zł

za ręcznie szytą robotę - 8,20 zł

tylko obcasy - 2,60 zł

Obuwie dziecięce (nr 31-34, szpilkowane):

podeszwy i obcasy - 4,80 zł

tylko obcasy - 2,00 zł

Obuwie dziecięce (do nr 30 włącznie):

podeszwy i obcasy - 4,25 zł

tylko obcasy - 1,60 zł

Cennik na obuwie męskie i dla młodzieży z 19 lutego 1941 r.

Zakład kat. I

półbuciki męskie (podeszwa skórzana) - 49,40 zł

sznurówki męskie (podeszwa skórzana) - 55,00 zł

półbuciki męskie (podeszwa gumowa) - 48,80 zł

sznurówki męskie (podeszwa gumowa) - 54,40 zł

półbuciki dla młodzieży, podeszwa skórzana, wielkość 35 - 40 - 31,50 zł

półbuciki dla młodzieży, podeszwa skórzana, wielkość 35-40 - 35,90

Zakład kat. III

półbuciki męskie (podeszwa skórzana) - 36,50 zł

sznurówki męskie (podeszwa skórzana) - 41,00 zł

półbuciki męskie (podeszwa gumowa) - 36,30 zł

sznurówki męskie (podeszwa gumowa) - 40,80 zł

Cennik na obuwie damskie z 1 grudnia 1940 r.

Obuwie damskie (półbuciki) szyte, na skórzanym obcasie do 5 cm wysokim:

zakład kat. I - 60,00 zł

zakład kat. II - 48,00 zł

zakład kat. III - 36,00 zł

/"Dziennik Urzędowy Szefa Okręgu Warszawskiego w Generalnym Gubernatorstwie" 1940, nr 12; "Dziennik Urzędowy dla Okręgu Warschau w Generalnym Gubernatorstwie" 1941, nr 2, 1942, nr 1/2/

Dodać można, że zgodnie z zarządzeniem gubernatora okręgu z 3 lipca 1941 r. szewc za wykonanie obuwia na miarę miał prawo pobrać dopłatę w wysokości do 30% ustalonej ceny maksymalnej.

/powyższe dane za: B. Sikorski "Rzemiosło Warszawy w latach 1939-1945", "Warszawa lat wojny i okupacji 1939-1944" T. XIII, z. 4, Warszawa 1975/

[adamhistoryk]

Można przeczytać Witold Pruss "Sytuacja gospodarcza Warszawy w latach okupacji", a potem Danuta Skorwider "Rzemiosło warszawskie lat wojny i okupacji 1939-1944". Są to rozdziały w: "Z dziejów rzemisła warszawskiego" pod redakcją Barbary Grochulskiej.

Edytowane 5 Luty 2015 przez adamhistoryk

[adamhistoryk]

W "Kronice Warszawy" - nr 1 (145)/2011 znalazłem artykuł Jarosław Jastrzębski "STRUKTURA ORGANIZACYJNA IZBY RZEMIEŚLNICZEJ W WARSZAWIE I JEJ ZMIANY W LATACH 1927-1939", dość ogólnie traktujący przedmiot rozważań, lecz z pełną garścią ustaw normatywnych. może to kogoś zainteresuje.