Więźniowie polityczni w Polsce Ludowej

[Samuel Łaszcz]

To może jakieś wskazówki bibliograficzne?

[secesjonista]

Zestawienie wyroków Sądów?

To żart?

Edytowane 23 Maj 2011 przez secesjonista

[Samuel Łaszcz]

Zestawienie wyroków Sądów?

To żart?

Nie chodzi mi o to, ale o jakieś pozycje (choćby ogólnie) ruszające tę tematykę.

[secesjonista]

Nie ma monografii, która by się pokusiła o zbiorcze ustalenie liczby osób uznanych za więźniów politycznych.

Istnieją pozycję próbujące zliczyć, a bardziej oszacować liczbę osób represjonowanych, atoli odnoszą się głównie do pewnych organizacji czy środowisk.

Nie podjąłbym się zestawienia takich szacunków.

Atoli Samuelu wciąż nie podałeś definicji, która konkretyzuje twój temat... kim jest więzień polityczny w PRL, a od tego chyba trzeba zacząć dyskurs?

Zatem na jakich paragrafach kodeksu opierasz swą identyfikację więźniów politycznych?

[Samuel Łaszcz]

Sytuacja z końca lat 40.:

W papierach Bieruta zachowała się kartka z zapisanymi piórem danymi dotyczącymi aresztowań i liczbą więźniów w 1948 r. Najprawdopodobniej są to jego notatki z lektury sprawozdania szefa MBP Radkiewicza. 1 stycznia 1948 roku przebywało w więzieniach 59 579 osób, w tym 26 359 z powodów politycznych. Pół roku później więziono 67 653 osoby, ale liczba więźniów politycznych wzrosła jedynie o 428. Natomiast 1 stycznia 1949 r. w więzieniach przebywało już 79 228, w tym z powodów politycznych 32 197. Do tego należy dodać 34 296 osób przetrzymywanych w obozach dla volksdeutschów i jeńców oraz 19 768 karnie skierowanych do kopalń węgla. W kopalniach węgla pracowało też 15 tys. więźniów, w tym 5 tys. politycznych.

Łącznie więc w więzieniach i obozach pracy przebywało 1 stycznia 1949 r. ponad 133 tys. osób, w tym ok. 50 tys. z powodów politycznych. Na tej samej kartce znajduje się bardziej szczegółowa analiza aresztowań w okresie od lipca do grudnia 1948 r. Za przynależność do WRN (czyli okupacyjnej konspiracji socjalistycznej) aresztowano 118 osób, do Narodowych Sił Zbrojnych - 1503, do WiN(...) - 1425 osób, do AK - 156, do Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów(...)- 445 osób.

(Andrzej Garlicki, Bolesław Bierut, Warszawa 1994, str. 66-67)

[secesjonista]

Uwzględnia Niemców, czy też za takich uznanych?

Czy jest opisane co to są powody polityczne?

[Samuel Łaszcz]

Czy jest opisane co to są powody polityczne?

Niestety nie.

[secesjonista]

To może jakieś wskazówki bibliograficzne?

Po części (w sposób cząstkowy) tematu dotyczą m.in. poniższe pozycje:

"Przestępstwa sędziów i prokuratorów w Polsce lat 1944-1956" red. W. Kuleszy i A. Rzeplińskiego

Z. Biegański "Sądownictwo i skazani na śmierć z przyczyn politycznych w województwie pomorskim (bydgoskim) w latach 1945-1956"

"Straceni w polskich więzieniach 1944-1956" red. S. Pająk

K. Szwagrzyk "Zbrodnie w majestacie prawa"

"Wytyczne polityki karnej w sprawach 'kontrrewolucyjnych (wybór dokumentów)" oprac. F. Musiał, "Zeszyty Historyczne WiN-u", nr 2, 2004

G. Jakubowski "Sądownictwo powszechne w Polsce w latach 1944-1950"

J. Kiełboń, Z. Leszczyńska "Kobiety Lubelszczyzny represjonowane w latach 1944-1956"

I wreszcie warto zerknąć do:

A. Rzepliński "Państwo bezprawia, Polska Ludowa 1944-1956. Bibliografia prac naukowych i publicystycznych za lata 1989-1996", "Studia Iuridica" t. 35, 1998

[secesjonista]

Dane cząstkowe podane przez Andrzeja Paczkowskiego podane we wstępie:

"Wedle stanu na dzień 1 czerwca 1950 r. w więzieniach przebywało 35,2 tys. więźniów 'antypaństwowych', w tym 23,4 tys. karnych (tj. po wyrokach), a liczba ta nie obejmowała osób przetrzymywanych w aresztach UBP oraz skazanych w trybie administracyjnym przez Komisję Nadzwyczajną do Walki z Nadużyciami i Szkodnictwem Gospodarczym. W jednym tylko roku 1949 skazano ok. 13,3 tys. osób, a liczba aresztowań osiągnęła - drugie po latach 1945-1947 - apogeum w 1952 r., kiedy to tylko instancje UBP (tzn. bez MO i GZI) aresztowały ok. 21,3 tys. osób".

/"Dokumenty do dziejów PRL" z. 9, "Aparat bezpieczeństwa w latach 1944-1956. Taktyka, strategia, metody" oprac. A. Paczkowski, Warszawa 1996, s. 6-7/

Badając te same materiały Henryk Dominiczak dochodzi do innych konkluzji:

"w latach 1949-1953, czyli w okresie rozkręcania 'walki klasowej', masowe aresztowania nie ustawały. NA przykład w 1952 roku aresztowano 19 642 osoby".

/tegoż, "Organy bezpieczeństwa PRL 1944-1990. Rozwój i działalność w świetle dokumentów MSW", Warszawa 1997, s. 56/

Na podstawie prac Centralnego Zarządu Zakładów Karnych ustalono liczbę 2800 osób straconych w latach 1944-1956, dodając, że faktycznie:

"w rezultacie dziesięcioletniego terroru, pacyfikacji, obław, tortur, skrytobójczych zabójstw, straciło życie ponad 200 tys. Polaków i Polek".

/"Straceni w polskich więzieniach 1944-1956", Lublin 1994, s. 7/

W 1969 r. opracowano w Biurze "C" MSW "Zestawienie ilościowe obrazujące działalność antypaństwową i przeciwdziałanie organów bezpieczeństwa w latach 1944-1968", wedle podanych tam danych w latach 1944-1956 funkcjonariusze bezpieczeństwa aresztowali ogółem 243 066:

1945 - 45 148

1946 - 44 411

1947 - 30 521

1948 - 24 443

1949 - 22 848

1950 - 20 727

1951 - 10 074

1952 - 16 785

1953 - 8 768

1954 - 4 660

1955 - 2 068

1956 - 1 550

Pośród tych aresztowanych*, biorąc pod uwagę kategorię oskarżeń, najwięcej było oskarżonych o:

członkostwo w nielegalnych organizacjach - 58 825

przestępstwa okupacyjne - 39 603

nielegalne posiadanie broni - 26 423

terror, bandytyzm polityczny, napady rabunkowe - 24 801

wroga propaganda (ulotki, anonimy, listy z pogróżkami) - 15 981

dywersja, sabotaż, szkodnictwo gospodarcze - 15 919

/P. Majer "Aparat bezpieczeństwa publicznego a organy wymiaru sprawiedliwości - elementy współpracy", w: "Przestępstwa sędziów i prokuratorów w Polsce w latach 1944-1956" red. W. Kulesza, A. Rzepliński, Warszawa 2000, s. 477/

* - uwzględnić należy, że funkcjonariusze opracowania jako osobę "aresztowaną" rozumieli taką wobec której skierowano akt oskarżenia do sądu, nie uwzględniali zaś osób zatrzymanych, które po przetrzymywaniu zostały zwolnione