Tirana-Jedyna stolica w Europie zdobyta samodzielnie przez partyzantów

[Wolf]

Chciałbym poruszyć temat jedynego w Europie okresu II wojny światowej przypadku samodzielnego zdobycia/wyzwolenia stolicy kraju przez partyzantkę-czyli zdobycia Tirany i wyzwolenia Albanii .

Partyzantka w Albanii działała od wiosny 1939 roku -od aneksji kraju przez Włochy(jeszcze przed formalnym początkiem II wojny światowej ).

Jednym z pierwszych partyzantów był pułkownik żandarmerii królewskiej Muslim Peza,który wiosną 1939 sformował pierwszy oddział partyzancki walczący w górach Albanii . Już w sierpniu 1940 mówiono o rozwijającym się powstaniu górali albańskich zaś Włosi doliczyli się setek zabitych. Partyzantka zaktywizowała się znacznie po klęskach Włoch na froncie greckim-żołnierze sformowanych przez Włochów albańskich formacji ochotniczych rozeszli się zaś znaczna część z bronią w ręku udała się w góry a albańskie formacje regularne odmówiły udziału w walce-doszło do ich starć z oddziałami włoskimi .Liczba partyzantów wzrosła do około 3 tysięcy.Z Belgradu z pomocą brytyjską/IS usiłował skoordynować działania albańskiego podziemia major Abaz Kupi założyciel Frontu Jedności .

Po podboju Grecji i Jugoslawii przez Niemców i Włochów podziemie chwilowo osłabło a część jego uczestników zginęła,została aresztowana,schroniła się w górach a nawet zaczęła kolaborację.W 1942 w górach Albanii walczyło kilka tysięcy partyzantów.Kierownictwo ponownie aktywizującego się albańskiego ruchu oporu przejęli stopniowo komuniści ,zbudowali szeroką koalicję antyfaszystowską która latem 1943 sformowała UNC-armię Narodowo-Wyzwoleńczą.Na czele jej sztabu głównego stanął eks- major królewskiej armii albańskiej i armii włoskiej Spiro Moisiu zaś komisarzem został znany potem Enver Hodża-I sekretarz partii .Sztab z pomocą oficerów(płk Muslima Pezy,b.dowódcy batalionu w Brygadzie Międzynarodwej w Hiszpanioi- Mehmeta Shehu,Faji Martanesi) itd nadał partyzantce formy zorganizowane tworząc kompanie,bataliony i brygady.W sierpniu 1943 powołano 1 Brygadę Uderzeniową na czele której stanął Shehu a do końca roku -jeszcze kilka następnych .Dodatkowo działały oddziały terytorialne i partyzantka miejska.Wzrost wpływów komunistów oraz zasadnicze różnice w kwestii przynależności państwowej Kosowa(Hodża opowiedział się wówczas za stanowiskiem Tito-autonomia w ramach Jugosławii ) skłoniły prawicową,republikańską Balli Kombetar do podjęcia kolaboracji z Włochami i potem-Niemcami.

Po kapitulacji Włoch ,gdy partyzanci rozbroili oddziały 3 włoskich dywizji przejmując ich wyposażenie we wrześniu 1943 do kraju wkroczyli Niemcy.Ani niemiecka operacja "Uderzenie Zimowe" trwająca od 5 listopada 1943 do 20 lutego 1944 prowadzona siłami dziesiątków tysięcy żołnierzy,którzy starli się z 20 tysiącami partyzantów zorganizowanych w 3 brygady i w bataliony oraz oddziały partyzanckie ani kolejna wielka operacja podjęte wiosną 1944 pod nazwą "Uderzenie czerwcowe " podjęte 28 maja i trwającej do 20 czerwca z udziałem 35 tysięcy żołnierzy niemieckich i około 10 tysięcy albańskich żandarmów i członków Balli Kombetar nie zlikwidowały ani nie rozbiły partyzantki. W trudnej sytuacji znalazł się sztab UNC ale partyzantom udało się wyrwac z okrążenia.Hitlerowskiej Operacji "Uderzenie Czerwcowe " podjętej przez 35 tysięcy Niemców i 10 tysięcy kolaborantów-żqandarmów i członków Balli Kombetar ze wsparciem m.in 560 armat,70 czołgów oraz lotnictwa przeciwstawiło się 25 tysięcy partyzantów dysponujących 40-50 działami i zorganizowanych w 9 brygad partyzanckich i wiele batalionów .Zimą 1943/1944 oraz wiosną 1944 partyzanci uzyskali alianckie zrzuty sprzętu i zaopatrzenia,oraz dostawy przez Adriatyk zaś przy ich sztabie działały alianckie misje wojskowe-brytyjska,amerykańska,radziecka,jugosłowiańska.Przedstawiciel UNC rezydował przy sztabie alianckim w Bari. W maju z połączenia 1 i 2 dywizji UNC utworzono 1 korpus UNC zaś partyzantka kontrolowała już ponad połowę terytorium kraju.Do końca okupacji sformowano 3 korpusy skupiające 8 dywizji,26 brygad i 70 tysięcy partyzantów.

W sierpniu Niemcy zagrożeni katastrofą na Bałkanach i ofensywą radziecką zaczęli odwrót z Albanii.

We wrześniu partyzanci siłami kilku brygad zaczęli blokować okolice Tirany i atakować Niemców w okolicy miasta.29 pazdziernika ściśle zablokowali 2,5 tysięczny niemiecki garnizon stolicy i siłami około 11 tysięcy partyzantów rozpoczęli decydujący szturm.Pomagali im mieszkańcy miasta,stawiano barykady,powstała ludność Tirany .Niemcy bronili głównie rejonu Pałacu Zoga,Poczty Głownej,Banku Narodowego.7 listopada Niemcy zbombardowali Tiranę.17 listopada po 19 dniach szturmu i zaciekłych walk stolicę Albanii wyzwolono.29 listopada zdobycie ostatniego okupowanego miasta Szkodry zakończyło wyzwalanie Albanii spod okupacji niemieckiej .Był to jedyny w II wojnie światowej przypadek samodzielnego wyzwolenia europejskiego kraju i jego stolicy przez partyzantkę bez udziału regularnych jednostek armii alianckich.2 dywizje Albańskie na prośbę władz jugosłowiańskich wzięły udział w wyzwalaniu Kosowa,Czarnogóry i Bośni.

Fakt samodzielnego wyzwolenia kraju,pomoc udzielona Jugosławii miał spory wpływ na pózniejsze losy Albanii m.in wystąpienie Albanii z Układu Warszawskiego w latach 60 i bardzo silną pozycję dyktatora-Envera Hodży.

Co wiecie o tym wydarzeniu(zdobyciu Tirany i samodzielnym wyzwoleniu Albanii przez partyzantów )?

Edytowane 25 Luty 2010 przez Wolf

[Bruno Wątpliwy]

Z głębin zawodnej pamięci - coś kojarzę, że w okolicach dzisiejszego "albańskiego Sopotu" - Sarandy wylądował jakiś brytyjski desancik, który jednak szybko się zwinął i nie odegrał żadnej roli przy wyzwalaniu Albanii.

[Wolf]

Z głębin zawodnej pamięci - coś kojarzę, że w okolicach dzisiejszego "albańskiego Sopotu" - Sarandy wylądował jakiś brytyjski desancik, który jednak szybko się zwinął i nie odegrał żadnej roli przy wyzwalaniu Albanii.

Z tego co pamiętam(pozbyłem się niestety wartościowej publikacji szczegółowo opisującej podziemie na Bałkanach" ruch oporu na Bałkanach" )to Brytyjczycy bez zgody sztabu UNC wysadzili nawet 2 morskie desanty komandosów-w Sarandzie i w Himare.W jednym przypadku komandosi wylądowali w mieście zdobytym w przeddzień przez UNC a w Himare po niemieckim kontrataku brytyjscy komandosi znalezli się w krytycznej sytuacji.Dywizja UNC zaatakowała Himare od strony lądu i ocaliła komandosów od zagłady.Niewielkie desanty komandosów tak jak piszesz szybko się zwinęły -były też oczywiście alianckie misje wojskowe,skoczkowie SOE a nawet jakiś Polak -komandos z ramienia SOE tam skakał.

Ciekawe czemu Brytyjczycy jesienią 1944 nie zdecydowali się na wariant grecki w Albanii/desant regularnych jednostek w sile korpusu i zbrojne wsparcie monarchistów majora Abaza Kupiego spod znaku Legaliteti względnie antykomunistycznych republikanów spod znaku Balli Kombetar w rozgromieniu sił komunistycznych ?

Nie było zgody sztabu UNC na lądowanie Brytyjczyków (a mieli w listopadzie 1944 do 70 tysięcy uzbrojonych partyzantów zorganizowanych w 3 korpusy składające się ogółem z 8 dywizji z własną artylerią)a UNC nigdy w odróżnieniu od ELAS nie podporządkowało się operacyjnie Anglosasom ale nie był to chyba czynnik decydujący.Król Zogu skrewił w 1939 roku i nie sformował władz na emigracji. A gros(drugorzędnego w stosunku do UNC-bo mieli razem kilka tysięcy ludzi w stosunku do 70 tysięcy w UNC ) niekomunistycznego podziemia monarchistycznego(Legaliteti) czy nacjonalistów-republikanów(Bali Kombetar) chciało budowy Wielkiej Albanii m.in kosztem Grecji(Epir)i Jugosławii(kwestia m.in Kosova)a to zapowiadało poważne komplikacje na arenie międzynarodowej .

Sam nie wiem gdzie pasuje ten temat-z jednej strony front wschodni bo blisko Jugosławii i władzę przejęli wspierani wówczas materialnie , kadrowo i inspirowani ideologicznie przez Jugosławię komuniści(UNC zapożyczyła wiele rozwiązań organizacyjnych od NOVJ a sama partia komunistyczna w Albanii powstała w Tiranie jesienią 1941 z inspiracji komunistów jugosłowiańskich )-z drugiej epizodyczny udział w wyzwoleniu kraju miały niewielkie pododdziały brytyjskie zaś RKKA tu nie wkroczyła .

Edytowane 25 Luty 2010 przez Wolf

[Bruno Wątpliwy]

Ciekawe czemu Brytyjczycy jesienią 1944 nie zdecydowali się na wariant grecki w Albanii/desant regularnych jednostek w sile korpusu i zbrojne wsparcie monarchistów majora Abaza Kupiego spod znaku Legaliteti względnie antykomunistycznych republikanów spod znaku Balli Kombetar w rozgromieniu sił komunistycznych ?

Tak trochę sobie gdybam. Po pierwsze może dlatego, że zlekceważyli małą (choć strategicznie położoną) Albanię. Zakotwiczenie w Grecji i uznane oficjalnie sui temporis przez Stalina "procentowe" wpływy brytyjskie w tym kraju mogły wydawać się Albionowi wystarczające. Zatem niezbyt przesadnie ingerowali w sprawy albańskie, choć jakieś tam małe próby jak widać były.

Po drugie, Brytyjczycy mogli uznać, jak w przypadku Jugosławii, że główną siłą, na którą warto postawić, a przynajmniej jej nie przeszkadzać w walce są siły Hodży i Shehu. Przy całym wstręcie ideologicznym. A i silnego Tito z sąsiedztwa wyraźna interwencja brytyjska by rozdrażniła.

I wreszcie. Miałem przyjemność być swego czasu w Albanii. Każdy, który rozważa walkę z partyzantami w tym kraju musi się mocno zastanowić. Włochom co prawda z początku udało się Albanię z grubsza spacyfikować, ale to wynikło głównie - moim zdaniem - z ich sprytnej polityki. Tj. rozgrywania sentymentów antyzogistowskich, nie drażnienia uczuć patriotycznych i wykorzystania nacjonalizmu albańskiego i jego ekspansywności. Plus Włosi ładowali do czasu multum pieniędzy w Albanię. I to nawet przed okupacją.

To jest górzysty kraj walecznych górali-wojowników, którzy - o ile nie ma wroga zewnętrznego - walczą nawet dzielnie między sobą w imię Kanunu. Taki europejski Afganistan (oczywiście przy zachowaniu wszelkich proporcji). Brytyjczycy pewnie o tym pamiętali AD 1944. Gdy "mieli" Grecję (czy przewidywali jej opanowanie), instalowanie baz w Albanii mogło im się wydawać nie warte przelanej krwi i komplikacji politycznych.

[Wolf]

Po drugie, Brytyjczycy mogli uznać, jak w przypadku Jugosławii, że główną siłą, na którą warto postawić, a przynajmniej jej nie przeszkadzać w walce są siły Hodży i Shehu. Przy całym wstręcie ideologicznym. A i silnego Tito z sąsiedztwa wyraźna interwencja brytyjska by rozdrażniła.

I wreszcie. Miałem przyjemność być swego czasu w Albanii. Każdy, który rozważa walkę z partyzantami w tym kraju musi się mocno zastanowić. Włochom co prawda z początku udało się Albanię z grubsza spacyfikować, ale to wynikło głównie - moim zdaniem - z ich sprytnej polityki. Tj. rozgrywania sentymentów antyzogistowskich, nie drażnienia uczuć patriotycznych i wykorzystania nacjonalizmu albańskiego i jego ekspansywności. Plus Włosi ładowali do czasu multum pieniędzy w Albanię. I to nawet przed okupacją.

To jest górzysty kraj walecznych górali-wojowników, którzy - o ile nie ma wroga zewnętrznego - walczą nawet dzielnie między sobą w imię Kanunu. Taki europejski Afganistan (oczywiście przy zachowaniu wszelkich proporcji). Brytyjczycy pewnie o tym pamiętali AD 1944. Gdy "mieli" Grecję (czy przewidywali jej opanowanie), instalowanie baz w Albanii mogło im się wydawać nie warte przelanej krwi i komplikacji politycznych.

Owszem-prawdopodobnie Brytole zlekceważyli Albanię.Nie chcieli awantur z Tito i kilkusetttysięczną NOVJ zblokowaną od końca wrzesnia 1944 z RKKA i popierającą UNC a samą UNC Brytyjczycy dość znacznie (jak na skalę Albanii oczywiście)wspierali materiałowo. Co do szturmowania tego górzystego kraju zamieszkanego przez bitnych górali-to z tego zrezygnował nawet Breżniew dopuszczając/a raczej-przyjmując do wiadomości wbrew swojej doktrynie (co było przypadkiem bezprecedensowym)wystąpienie Albanii z UW i jawną schizmę prochińską.Już przedtem Chruszczow przełknął przymusową eksmisję radzieckiej bazy morskiej z Vlory,przejmowanie radzieckiego sprzętu wojskowego i zawieszenie członkostwa Albanii w RWPG.

Co do włoskiego ładowania pieniędzy w Albanię-m.in generałowie Shehu i Moisiu czyli dowódcy UNC studiowali w włoskich szkołach oficerskich ,prezydent Ramiz Alia za młodu był we włoskim klonie partii faszystowskiej -a któryś z albańskich premierów demokratycznej Albanii)oznajmił co potem musiał odwołać-że najlepsze budynki w kraju zbudowali za okupacji Włosi.

Edytowane 25 Luty 2010 przez Wolf

[Bruno Wątpliwy]

Co do szturmowania tego górzystego kraju zamieszkanego przez bitnych górali-to z tego zrezygnował nawet Breżniew dopuszczając wbrew swojej doktrynie (co było przypadkiem bezprecedensowym)wystąpienie Albanii z UW i schizmę prochińską.

A nawet zostawili im okręty podwodne . Inna sprawa, że radzieccy mieli tam tylko bodajże bazę morską w Pasha Liman i niewiele w niej sił zdolnych do działań lądowych, co w warunkach braku lądowej granicy z państwami Układu Warszawskiego interwencję w Albanii czyniło nader trudną logistycznie. Nie wiem, czy cała flota Układu Warszawskiego w latach 60. z taką operacją desantową by sobie poradziła (i dochodzi problem przejścia przez Bosfor, jeżeli nie chce się płynąć dookoła Europy). Do tego dochodziły: wymieniony przez Ciebie "urok militarny" kraju górzystego, poparcie chińskie itp. Plus fakt, że Albania nie przeszła do obozu Zachodu, i raczej to nie groziło, gdyż ten nadal Hodża konsekwentnie nienawidził.

[Wolf]

Plus fakt, że Albania nie przeszła do obozu Zachodu, i raczej to nie groziło, gdyż ten nadal Hodża konsekwentnie nienawidził.

Coś w rodzaju próby inwazji Enverowskiej Albanii podjęli Brytyjczycy pod koniec lat 40 za pośrednictwem kilkuset wyszkolonych i uzbrojonych agentów albańskich rekrutowanych sposród uchodzców albańskich .Patronat polityczny nad całą imprezą formalnie sprawował sklecony przez specsłużby zachodnie w 1949 tzw Komitet Wolnej Albanii m.in z majorem Abazem Kupi wspomnianym w tym wątku.

Weterani Balli Kombetar i zogiści rekrutowani w Grecji,Włoszech i Turcji i wyszkoleni przez zachodnie specsłużby mieli wywołać promonarchistyczne antykomunistyczne,ludowe powstanie zbrojne w Albanii i obalić komunistów w kraju oddzielonym od bloku radzieckiego schizmą Tito.Rzecz jasna impreza ze zorganizowaniem powstania antykomunistycznego zakończyła się fiaskiem -i moim zdaniem w Albanii Hodży zakończyć tak się musiała niezależnie nawet od informacji przekazanych przez Kima Philbiego.Część dywersantów zginęła/została wyłapana a większość uciekła z powrotem do Grecji.

Impreza zorganizowana przez SIS i CIA i żyrowana politycznie m.in przez Bevina i Achesona zakończyła się pełną klapą.

Edytowane 25 Luty 2010 przez Wolf