Mitteleuropa

[Jarpen Zigrin]

Chciałbym się was zapytać o to co to był plan Mitteleuropa oraz czy doszedł do realizacja?

[w4w]

Encyklopedia podaje:

MITTELEUROPA

początkowo termin określający ideę federacji państw środkowej Europy pod przewodnictwem pruskiej Rzeszy, podczas I woj. świat. wysunięty przez kręgi bliskie cesarzowi Wilhelmowi II; później stosowany przez hitlerowców w związku z planami Neue Ordnung ("Nowego Porządku") w Europie; w latach 70. przejęty przez kręgi pacyfistyczne inteligencji austr. i niem. dla wysunięcia koncepcji pokojowej koegzystencji państw Europy Środkowej.

Oczywiście plan ten nie wszedł w życie. Na nasze szczęście. Uważam że z dwojga złego(rusyfikacja i germanizacja) to drugie było znacznie gorsze.

[912_1481369774]

OK oczywiście zgadzam się z tym że Mitteleuropa to koncepcja zjednoczeniowa pod berłem Pruskim, ale mam wątpliwości co tych lat 70. Otóż koncepcja ta w latach 70. nie miałaby racji bytu, a większe znaczenie miała koncepcja Paneuropy. Po raz pierwszy poruszona przez Coudenhove- Calergiego w porównaniu do koncepcji Mitteleuropy nie zakładała dominacji żadnego z państw nad innymi. Po I wojnie światowej lansował koncepcję opartą na wzorcu USA. Twierdził, że Europa wciąż nękana wojnami i waśniami nie będzie stanowiła żadnej przeciwwagi dla rosnącej potęgi rosyjskiej jeśli się nie zjednoczy. Calergi przedstawia dwa alternatywne rozwiązania : albo Europa od Portugalii aż po Polskę połączy się politycznie i gospodarczo, albo znajdzie się pod wpływem Rosji. Niestety plan ten z wielu powodów nie zdołał wejść w życie. Dopiero tragedie II wojny światowej doprowadziły do ponownego ożywienia idei zjednoczeniowych co było zalążkiem powstania EWG.

[Forrest]

Największym ideologiem Mitteleuropy był Friedrich Naumann, który w 1915 roku opublikował książke pod takim tytułem.

Mitteleuropa było to coś więcej niż tylko związek państw, miał to być samowystarczalny twór gospodarczo-polityczny, który poczatkowo miał objąć Niemcy, Austro-Węgry, Bułgarię i Turcję. Największe poczynania w tym kierunku zrobiły Niemcy, które ściślej związały sie z Austro-Węgrami, dały one początek przyszłej Mitteleuropie. Oczywiscie w tym zwiazku główną rolę miały odgrywać Niemcy. Mitteleuropa miała objąć jednak także Polskę, Litwę, Łotwę, Estonię, Ukrainę, Rumunię, a także Włochy. Miano takze nawiązać ścisłą współpracę z Finlandią, Serbią i Czarnogórą. Gdyby nie klęska Rzeszy Niemieckiej podczas I wojny światowej projekt ten miał szanse powodzenia, bowiem już obejmował oprócz Niemiec, Austro-Węgry, Bułgarię, Polskę, Ukrainę, a po pokoju z Rumunią takze i ten kraj.

Na początku wojny, kiedy powstanie niepodległych państw w Europie Środkowej było jeszcze niepewne, pomysł Mitteleuropy miał także poparcie czeskich i polskich sfer finasowych, bowiem widziano w tym ogromne możliwości gospodarcze.

Największym minusem Mitteleuropy była chęć dominacji Niemiec, gdyż oznaczało to dyskryminacje pozostałych członków związku.

Dla zainteresowanych podam, że najlepszą pracę na temat Mitteleuropy w języku polskim na pisał Janusz Pajewski "Mitteleuropa. Studia z dziejów imperializmu niemieckiego w dobie I wojny światowej" wydana w Poznaniu w 1959 roku.

[El Aciano]

Zdecydowanie polecam Pajewskiego. Wlasnie pisze referat o niemieckiej strefie wplywow w Europie Wsch. podczas I WS i korzystam tylko z tej ksiazki.

Jako uzupelnienie poprzednich wypowiedzi dodam, ze pierwsze plany wspolpracy Prus i Austro Wegier to lata 1850-te. 7 x 1879 - podpisanie w Wiedniu traktatu sojuszu obronnego Prus i AW (pierwotnie na 5 lat, ale przedluzane do 1918). Po zastapieniu Bismarcka przez Capriviego na stanowisku Kanclerza Rzeszy, dochodzi do podpisania umow handlowych, tzw. "Traktatow Capriviego". Trwa to od grudnia 1891 do lutego 1894, kolejno z: Austro-Węgrami, Wlochami, Belgia, Serbia, Rumunia oraz Rosja - widzimy ze wplywy na wschodzie to element szerszego planu Prus, tzw. Weltpolitik. Traktaty okreslaja zmniejszenie cel na surowce pochadzace z tych krajow trafiajace do Prus oraz na produkty przemyslowe podrozujace w druga strone. W ogole Niemcy przed I Wojna zdobywaja wplywy na wschodzie zwlaszcza kapitalem: silny jest np. w austro-wegierskich Czechach, ale tez w Rosji (ustepuje tam jednak francuskiemu, z ktorym silnie konkuruje).

Mitteleuropa miala byc samowystarczalna i jednoczesnie zrownowarzona, bo zdobycze na wschodzie to zwlaszcza ziemie uprawne. Zalezalo na nich pruskim junkrom (ziemianom) bo choc wciaz mieli oni silny wplyw na polityke Prus, to stan taki nie moglby trwac zbyt dlugo (przy rosnacej sile przemyslowcow).

W czasie wojny Prusy dazyc mialy do utworzenia z nierosyjskich posiadlosci caratu osobnych panstw pod protektoratem milit. Prus (nie bylo jednak mowy o Polsce), panstwa osi mialy kontrolowac poza tym Ukraine (Austro-Wegry) i Besarabie (Rumunia).

To chyba to co mam do dodania.

[redbaron]

Zdecydowanie polecam Pajewskiego. Wlasnie pisze referat o niemieckiej strefie wplywow w Europie Wsch. podczas I WS i korzystam tylko z tej ksiazki.

Dobrze byłoby jeszcze skorzystać ze wspomnianej w tym wątku książki Naumanna, no nie?

W każdym razie koncepcja Mitteleuropy pojawiła się też w programie wrześniowym kanclerza Bethmann-Hollwega - konferedacja państw pozornie niepodległych, a gospodarczo podporządkowanych Niemcom. Moim skromnym zdaniem realizacja tej koncepcji nastąpiła dzięki powołaniu Unii Europejskiej.

[secesjonista]

Pojęcie Mitteleuropy spopularyzował Joseph Partsch, geograf z Uniwersytetu Wrocławskiego. W 1904 r. wydał on książkę pt. "Mitteleuropa" (z podtytułem: "Die Länder und Völker von den Westalpen und dem Balkan bis an den Kanal und das Kurische Haff"), wyróżniając w tym regionie: Rzeszę, Cesarstwo Austro-Węgierskie wraz z Bośnią, Belgię, Holandię, Szwajcarię, Serbię, Rumunię i Bułgarię. Po jakichś dziesięciu latach, autor ów dodał: terytorium Królestwa Polskiego, Besarabię i rosyjskie gubernie nadbałtyckie.

Friedrich List (jeden z prekursorów niemieckiej myśli geopolitycznej) podstawę Mitteleuropy widział w sojuszu niemiecko-madziarskim, a sojusz ów miał być początkiem do opanowania Bałkanów. Paul de Lagarde (a właściwie P.A. Bötticher) widział M. pod berłem Niemców, co miało być gwarantem stabilizacji w tym regionie ("ponieważ cały świat chce pokoju musi zaakceptować Niemcy w takich granicach"), Niemcy miały sięgać od Ems do ujścia Dunaju, od Dźwiny do Triestu, od Metz do Bugu.

Za to Constantin Frantz widział ów twór jako konfederację państw mających pełną autonomię. Jeszcze w 1883 r. Hermann Wagner zaproponował własną koncepcję M. ("H. Guthe's Lehrbuch der Geographie, II, Länderkunde von Europa"), miała ona obejmować Cesarstwo Niemieckie, niemieckojezyczną część Austrii, Czechy z Morawami, Belgię, Holandię, część północno-wschodniej Francji, Królestwo Polskie leżące po zachodniej części Wisły, północną część Mazowsza i Prusy Wschodnie.

Najbardziej maksymalistyczną koncepcję zaproponował Rudolf Martin, szerzej znany jako Rudolf Tannenberg. Zaprezentował on swój zamysł w pracy "Gross Deutschland" z 1911 r., warto zauważyć, że pod zwierzchnictwem Niemców znaleźć się miały... Chile, Paragwaj, Madagaskar, Indonezja czy Bliski Wschód.

Wspomniany wcześniej wydawca "Die Hilfe" chyba został trochę skrzywdzony przez polską historiografię - nie uważacie? Czy związki Naumanna z finansjerą mogły mieć wpływ na jego koncepcję?

Co do literatury polskojęzycznej, by nie ograniczać się jedynie do Pajewskiego, wymienić można:

F. Naumann "Co będzie z Polską", w: "Przestrzeń i polityka. Z dziejów niemieckiej myśli politycznej" red. A. Wolff-Poweska, E. Schulz

A. Wolff-Powęska "Doktryna geopolityki w Niemczech"

I. Goworowska-Puchała "Mitteleuropa. Rdzeń starego kontynentu"

K. Fiedor "Niemieckie plany integracji Europy na tle zachodnioeuropejskich doktryn zjednoczeniowych 1918–1945"

J. Chodorowski "Niemiecka doktryna gospodarki wielkiego obszaru (Grossraumwirtschaft) 1800–1945"

A. Piskozub "Rozmyślania o Mitteleuropie", w: "Swoistości cywilizacyjne, kwestie narodowościowe i polonijne" red. A. Chodubski

J.W. Tkaczyński "Mitteleuropa Friedricha Naumanna", "Arcana", 2 (32), 2000

P. Eberhardt "Geneza niemieckiej koncepcji 'Mitteleuropy'", "Przegląd Geograficzny", T. 77, z. 4, 2005

(skąd zaczerpnąłem powyższe informacje)

ä, ö, ü