secesjonista

Zapomnieliśmy o takiej postaci jak Jan Herburt z Felsztyna. Znany być musiał we Francji, to po jego dzieła sięgał Michel Eyquem de Montaigne pisząc w swe "Próby" ofiarowane Szczepanowi La Boetié. Wreszcie to Herburt miał przybliżyć nasz kraj ewentualnemu przyszłemu naszemu władcy, za pomocą "Chronica sive Historiae Polonicae compendiosa...".

Choć mogło wyewoluować się i z miotełki - podobnie zawieszanej. Dowcip janceta to taki, jak to się dziś mówi "suchar". Oto jancet relacjonuje nam na podstawie katalogu MPW stan zbiorów tej instytucji co do broni z powstania styczniowego. Jak sam napisał na podstawie tego katalogu nie da się stwierdzić by w powstaniu używano broni skałkowej (inna sprawa, że ja jakoś znalazłem "skałkówkę" z tegoż powstania w zasobach MPW). Tylko co to ma do tematu? Czy rozpatrujemy tu stan zasobów różnych muzeów czy stan uzbrojenia w powstaniu? Jedna z największych prywatnych kolekcji po tym powstaniu znajduje się w rękach kościoła katolickiego. Na podstawie tej kolekcji można stwierdzić, że nie daje ona podstaw by twierdzić, że w tym powstaniu używano sztucerów. A używano. "Według obliczeń Eligiusza Kozłowskiego, siły powstańcze na przełomie paź- dziernika i listopada na omawianym terenie mogły wynosić 4000 ludzi, wśród których broń palna stanowiła ok. 80% całego uzbrojenia oddziałów. Pozostały odsetek powstańców tworzył formacje kosynierskie. Zaskakujący jest jednak fakt, że jesienią 1863 r. insurgenci nadal walczyli kosą, skoro w magazynach woj. sandomierskiego w październiku znajdowało się 820 sztuk broni palnej (karabinów) i 380 pistoletów. Do tego dochodziło 350 pałaszy, 680 funtów ołowiu, 620 funtów prochu, 4500 ładunków oraz 1960 kos". /Ł. Staroń "Uzbrojenie piechoty w latach 1863-1864...", s. 44/ Z jakich powodów nie skorzystano z tych z zasobów?

To, że polskie lotnictwo zamierza uzupełnić swą bazę sprzętową wynika z informacji Inspektoratu Uzbrojenia. Jak poinformowano rozpoczęto prace nad "realizacją fazy analityczno-koncepcyjnej w zakresie pozyskania bezzałogowych statków powietrznych klasy taktycznej średniego zasięgu". Czy warto rozważać wybór statków typu MALE czy może inne? Forsować polskie pomysły czy szukać pośród produktów z krajów o większym doświadczeniu w tym zakresie?

Wypada odnotować, iż z dniem 1 stycznia 2017 r. rozpoczęła działalność 12 Baza Bezzałogowych Statków Powietrznych pod dowództwem płk. Łukasza Andrzejewskiego-Popowa. Na razie tylko z "mini"...

A ile zna jancet przykładów polskich powstańców, których udział w powstaniu ograniczał się do kilku godzin? Zabawa w dzielenie włosa na czworo zapewne ma jakiś cel, acz moim zdaniem prowadzi na manowce. Ja nie mam problemu z pisaniem o powstańcach warszawskich (z 1944 r.), choć zdaję sobie sprawę, że większość z nich to byli żołnierze. Idąc za myślą janceta w obronie Warszawy (w 1831 r.), która to obrona była dla wielu historyków częścią militarnych starć w ramach powstania listopadowego, wzięli udział powstańcy i armia. Tak trudno zaliczyć jednych i drugich do sił stojących po jednej stronie, i zsumować ich siły? Różnego typu Gwardie - to byli powstańcy czy żołnierze? Określając "wielkość" danego powstania zsumowałbym wszystkie siły jakie brały w nim udział, postarałbym się oszacować jakie było maksimum i porównał. W jakich formacjach i o jakim statusie brano udział w ramach tego czy innego powstania, zdaje mi się być kwestią nieistotną dla oceny wielkości zaangażowanych sił.

A skąd wiedza, że piosenka ta tyczyła się radzieckich jeńców wojennych? Z tego przekładu, który nam zaprezentował jancet, trudno zidentyfikować bohatera tej pieśni. Ja spotkałem z nieco podobnym tekstem, to anonimowa pieśń, z reguły określano jej proweniencję, jako: "błatnyj folklor", na ogół znana pod tytułem: "Ванинский порт". Poniżej, jedna z wersji: "Я помню тот Ванинский порт И вид парохода угрюмый, Как шли мы по трапу на борт В холодные мрачные трюмы. На море спускался туман, Ревела стихия морская, Вставал впереди Магадан – Столица колымского края. Не песня, а жалобный крик Из каждой груди вырывался. Прощай навсегда, материк, Ревел пароход, надрывался. От качки стонали зэка, Обнявшись, как родные братья, И только порой с языка Срывались глухие проклятья. Будь проклята ты, Колыма, Что названа чудной планетой. По трапу войдешь ты туда, Оттуда возврата уж нету. Пятьсот километров тайга, Живут там лишь дикие звери. Машины не ходят туда, Бредут, спотыкаясь, олени. Я знаю, меня ты не ждешь И писем моих не читаешь. Встречать ты меня не придешь, А если придешь – не узнаешь". I dodatkowe informacje: "Неизвестный источник. Близкий вариант - на фонограмме В. Бутусова, CD "Митьковские песни. Материалы к альбому", "Союз", 1996: ст. 7 "Вставал на пути Магадан -" ст. 12 "Хрипел пароход, надрывался." ст. 19 "По трапу сойдешь ты туда," Другое название - "Колыма". Песня написана, очевидно, после Второй мировой войны (поселок и порт Ванино возведены в годы войны, когда взорвался порт в Находке) и не позднее начала 1950-х гг. По крайней мере, известно ее исполнение в январе 1954 года ленинградскими студентами - то есть, к этому времени она была популярна уже далеко за пределами лагерной среды (пели студенты-филологи ЛГУ на лесозаготовках в Карелии, см. автобиографическую повесть Михаила Бобовича "К северу от Вуоксы", "Нева", 1998, № 10). Существует не менее десятка версий авторства, но ни одна не доказана. Подробнее см. статьи Фимы Жиганца (ниже) и Владимира Бахтина "Я помню тот Ванинский порт...: автор и песня" (1994). Есть близкая песня - "Лагерная" ("Я знаю, меня ты не ждешь...") Из сборника Фимы Жиганца "Блатная лирика". Ростов-на-Дону: "Феникс", 2001, с. 220-224. Одна из самых известных и популярных песен среди арестантов ГУЛАГа. Видимо, именно поэтому вокруг авторства текста столько споров. На мой взгляд, наиболее правдоподобна версия, которая приписывает стихи поэту Борису Ручьёву. В газете "Известия" это утверждал Виктор Астафьев: "Я знаю автора - это Борис Ручьев. При жизни он так и не признался в авторстве." Борис Александрович Ручьёв по степени таланта вполне мог быть автором "Ванинского порта". В 1937 году Ручьёв был репрессирован и провёл долгие годы в сталинских лагерях. Реабилитирован в 1957 году. Остальные версии вызывают серьёзнейшие сомнения. Так, Валерий Сажин в статье "Песни страданья" ("Звезда" № 1, 1990) приводит слова некоего П. Дороватского, который после окончания в 1928 г. ЛГУ поехал в 1933 году заниматься культпросветработой в Магадан. Здесь он организовал краеведческий музей и работал в редакции газеты "Верный путь". Вот короткий отрывок из воспоминаний П. Дороватовского: "Одним из выдающихся поэтов Колымского края надо считать Николая Серебровского. Он был шофером и часто печатал свои стихи в газете "Верный путь". В то время, когда я работал в редакции этой газеты, он часто заходил к нам. Ему было тогда не более 26-27 лет. Всякий раз, когда он возвращался из рейса, он привозил что-то новенькое. Желающих ознакомиться с его творчеством я отсылаю к газете "Верный путь". Стихи Серебровского быстро подхватывались, и их пела вся Колыма. Много лет спустя, однажды, уже на "материке", я услышал, как молодые голоса пели одну из лучших песен Серебровского" (ф. 1149, №2, л. 26; воспоминания написаны в 1973 г.). Этой песней, по утверждению Дороватовского, и был "Ванинский порт". Больше о Серебровском и его стихах ничего не известно. К сожалению, это не дат возможности ни подтвердить, ни отвергнуть эту версию. В марте 1994 года "Комсомольская правда" публикует письмо Л. Демина ("Он помнил тот Ванинский порт"), где утверждалось, что авторство песни "От качки страдали зэка" принадлежит его отцу Ф. М. Демину (Благовещенскому), бывшему репрессированному, вторично осуждённому в 1962 году. В качестве подтверждения автор письма ссылался на то, что песня, среди прочих антисоветских произведений, ставилась в вину Ф. М. Демину при вынесении приговора. Что само по себе не является аргументом: людей обвиняли и в троцкистских заговорах... Особо остановлюсь на версии, которую приводит В. Бахтин в статье "Я помню тот Ванинский порт: автор и песня", где автором текста называется бывший лагерник Григорий Матвеевич Александров. Причём цитируется письмо самого Александрова, где тот настаивает на своём авторстве, а в подтверждение приводит якобы своё стихотворение "Колыма" - как он пишет, "не искалеченное "филологами" КГБ". Александров утверждает, что написал стихотворение в 1951 году на 706-й командировке, и даже называет автора музыки - лагерника Зиновьева, которого через десять дней якобы за это убили охранники. Александрова спасло то, что никто не знал автора стихов, то есть его... Однако утверждение Александрова, к сожалению, не выдерживает критики. И не только потому, что все его другие стихотворные опыты откровенно слабы. Не только по ряду откровенных нестыковок, на которые обратил внимание и сам Бахтин (за десять дней песня стала настолько популярной, что чекисты от дикой злобы уничтожили автора даже не музыки - напева! Какая уж музыка в лагере... Кстати, даже при самом пристальном изучении текста - в том числе "александровского" - не находишь ничего особо крамольного для "начальничков", за что бы у них были причины уничтожать самодеятельного композитора или поэта). Александров "прокалывается" элементарно. В одной, но очень важной строчке. Переделывая канонический текст под свой якобы "первоначальный", он даёт собственный вариант – "Будь проклята ты, Колыма, Что названа чудом планеты!.." В то время как в каноническом тексте - "что названа чудной планетой". Если принять за версию то, что "александровские" стихи были первоначальными, получается, к сожалению, явный ляпсус. "Чудо планеты" - странное выражение. Какое "чудо планеты"? Кто так называл Колыму и почему? Ерунда... В то время как "чудная планета" понятна любому лагернику. Поскольку в ГУЛАГе бытовала ироническая частушка: Колыма, Колыма, Чудная планета: Девять месяцев зима, Остальное - лето! Григорий Матвеевич неудачно и неосмысленно изменил строку при создании "оригинального текста", который якобы "исказили чекисты". Кстати, утверждения о том, что песню "отредактировали" в КГБ, бессмысленны. Если сравнивать "александровский" текст с каноническим, последний только выигрывает - и в экспрессивности, и в образности. Но кто бы ни написал "Ванинский порт", эта песня остаётся сильнейшим произведением, ставшим народным и существующим в сотнях вариантов и переработок. Ниже я привожу текст, который дает Анатолий Жигулин в автобиографической повести "Черные камни". Его, на мой взгляд, можно считать каноническим". /za: www.a-pesni.org/ .

Ponoć jego narodziny; dla Francuzów; stały się powodem powszechnej radości, i co istotniejsze - autentycznej. Tuż przed spodziewanym rozwiązaniem, by zaspokoić ciekawość Paryżan, wyznaczono Szambelana, który urzędował od 8 rano do 8 wieczorem w "pierwszej sali wielkiego appartamentu" pałacu w Tuileriach, a do jego zadań należało informowanie o zawartości biuletynu (wychodzącego dwa razy dziennie) cesarskich lekarzy. Jak mniemam, raczej nie poinformowano Francuzów, że gdyby nie przytomna interwencja cesarskiego lekarza - Corvisarta, nie byłoby czego świętować. Za to informacja o narodzinach potomka została przekazana przy użyciu najnowszych środków komunikacji: "O godzinie wpół do 11. puściła się Pani Blanchard z szkoły wojskowej na powietrze z balonem dla rozgłoszenia wiadomości o narodzeniu się Króla Rzymskiego po miastach i wsiach, ponad którymi przeleci". /"Gazeta Warszawska", nr 28, 6 kwietnia 1811, s. 484/ Był to też czas niespotykanej obfitości pism dziękczynnych, panegirycznych, dzieł scenicznych opiewających to wydarzenie. I tu można wierzyć, że ich twórcy powodowani byli głównie chęcią wyrażenia swych emocji. Choć chyba nie od rzeczy jednak byłoby wspomnieć, iż Jean Marie Savary (książę Rovigo), jako minister policji, wydał w sumie na nagrody za tego typu twórczość - 88 400 franków. Co chyba jest niebagatelną kwotą, wedle stawek z 1834 r., wystarczyłoby to na roczne pensje dla ok. 65 dziennikarzy czy 440 woźniców (płace za: É. Chevallier "Les salaires au XIXe siècle", Paris 1887). Obraz spontaniczności burzy również fakt, że szereg utworów stworzono zanim jeszcze doszło do poczęcia, a na wszelki wypadek przygotowano również zestaw powitalny dla dziewczynki (o nagrodach i tego typu utworach, szerzej: H. Welschinger "La Censure sous le Premier Empire, avec documents ine'dits"). Faktem jednak również jest, iż na ogłoszony przez francuskich wydawców konkurs nadesłano 1263 utwory, w kilkunastu językach.

Dziękujemy za objawienie nam prawdy, że pewne fakty miały miejsce akurat we Francji "dlatego że tam były uniwersytety gdzie te sprawy rozważano". Jak najbardziej przychylamy się do poglądu, że nigdzie indziej w Europie uniwersytety nie istniały, a jeśli nawet istniały to w ogóle nie dyskutowano tam o pańszczyźnie. Pozostanę jednak przy swoim zdaniu, że by poznać wymiar i czas odrabiania pańszczyzny w dawnej Polsce nie potrzebuję znać przemyśleń francuskich fizjokratów. Nie jest mi też to potrzebne do stwierdzenia oczywistego faktu, że szarwark był u nas obciążeniem pańszczyźnianym i nie tyczył się wyłącznie dróg publicznych/państwowych. Jakkolwiek to co przedstawiłem jest jedynie: "zbiorem niespójnych faktów", to w odróżnieniu od euklidesa, zadałem sobie jednak pewien trud dotarcia do nich, euklides żadnych faktów z przeszłości naszego kraju nie przedstawił. Na chwilę obecną fakty są takie: euklides mylił się co do tego, że zimą nie odrabiano pańszczyzny, euklides mylił się co do szarwarku.

"Różnorodność metamorfoz, jakim podlega w dziele Biełego motyw pomnika Piotra I, prowokuje, by - śladem najnowszych odczytań Jeźdźca miedzianego - ujawnić związek między złożoną koncepcją motywu w Puszkinowskim pierwowzorze i kierunkiem ewolucji tegoż w omawianej powieści. Nierozwiązalny konflikt między koniecznością otwarcia się Rosji na Europę poprzez Petersburg, będący jednocześnie siłą niszczącą jednostkę, może być przezwyciężony. Dzieje się to za sprawą włączenia słów autora '... Kocham cię, grodzie mój Piotrowy [...]' do ciągu skojarzeń odsłaniających pole znaczeniowe 'boskiego żywiołu'. Odgrodzony od niego kamienną ścianą żywioł Piotrowy staje się centrum chaosu, wytracając siły w zamkniętej przestrzeni i w doraźnym czasie. 'Wspiąwszy Rosję' Piotr unieruchomił ją, zawieszając nad bezdenną przepaścią. Przeciwko tej niepewnej i tymczasowej pozycji wymierzony jest żywioł boski, od którego idą asocjacje wprost do nieokiełznanych buntów i do losu Eugeniusza, należącego do przestrzeni chaosu, ale pośmiertnie wyniesionego ponad nią. Wolno tu przypuszczać, iż tę złożoną koncepcję miasta-symbolu doskonale rozumiał Dostojewski, który na wyznanie Puszkina zareagował jedynie uwagą: 'Przykro mi, nie kocham'". /H. Chałacińska-Wiertelek "Fenomen 'Petersburga' Andrieja Biełego: powieść i esej", "Studia Rossica Posnaniensia", T. 23, 1993, s. 24; podkreślenie - moje/

Można jeszcze wspomnieć pomysły dwóch osób, choć nie były to projekty II RP, to mogły się nimi stać. Przebywający w Wiedniu inżynier Franciszek Abdon Uliński opracowywał pojazd kosmiczny ("gwiazdolot"), który miał być napędzany strumieniem elektronów pozyskanych z promieni słonecznych za pomocą baterii słonecznych. Druga ze wspomnianych osób (w zasadzie jeszcze młodzieniec) swój projekt "eteroplanu" opracowywała podczas pobytu w Rzymie, był to... Maksymilian Kolbe.

Sędzia grodzki również?? Warto zauważyć, że danym terenie mogło wystąpić kilku szlachciców o tym samym tytule: "W niektórych województwach prawdopodobnie tworzono co najmniej dwie równoległe hierarchie, dlatego równocześnie występowało po kilku urzędników z tym samym tytułem. Wiedzą o tym najlepiej współtwórcy niezwykle pożytecznej edycji obejmującej spisy urzędników poszczególnych województw. W kolejnych tomikach wielokrotnie pojawiają się w poszczególnych ziemiach i powiatach zdublowane urzędy w rozmaitych przedzia­ łach czasowych. Wacław Urban uważa, że w przypadku urzędników lubelskich w kategorii średnich urzędników, do których zaliczył m.in. skarbników i podczaszych, co najmniej 50% było zdublowanych, tj. reprezentowanych przez paralelnie występujące osoby. Pozostałe urzędy były też dublowane, choć procent tych wielokrotnych nominacji jest nieco niższy. Różnie też rozkładał się procent podwójnie lub potrójnie obsadzonych urzędów w poszczególnych powiatach województwa lubelskiego. Łącznie na czasy saskie, a właściwie na pierwszą połowę XVIII w. przypada 81 osób zajmujących równocześnie to samo stanowisko w województwie lubelskim". /M. Czeppe "Tytularne urzędy ziemskie w czasów Augusta III", "Kwartalnik Historyczny", R. CVI, 3, 1999, s. 78; za: W. Urban "Podwójne obsadzanie urzędów w staropolskim województwie lubelskim", Przegląd Historyczny", T. 77, nr 1, 1986/

A gdzie? Rozrzut geograficzny i czasowy - jest zamierzony. Chciałem w ten sposób pokazać, że w różnych częściach naszego kraju - często o pewnej odrębności prawnej, jak i w bardzo odległych od siebie wiekach, pod szarwarkiem nie kryła się wyłącznie naprawa dróg, grobli itp.

A czemu nie? "Obie antysarmackie kampanie modernizacyjne – ta oświeceniowa, i ta, która zaczęła się po 1945 r. i trwa do dziś – mają pewne cechy wspólne. Po pierwsze obie są inicjowane i sterowane przez stosunkowo wąskie elity o silnych skłonnościach kosmopolitycznych i filozoficznych predylekcjach do libertynizmu. To samo w obu przypadkach ideologiczne podłoże znajduje wyraz w publicystyce i literaturze (a dziś także w produkcjach filmowych i telewizyjnych), gdzie tworzy się czarny wizerunek wroga domowego, sprzedawany potem w kraju i za granicą jako obiektywna informacja o charakterze Polaków jako „mieszkańców mniejszych lub większych zaścianków”. Podstawą obu kampanii jest więc swoisty literacko-medialny mit, który uchodzi za prawdę o rzeczywistości, ale w istocie rzadko bywa z nią konfrontowany, a jeśli już, to w swoiście wybiórczy i przewrotny sposób. Wreszcie, po trzecie, istotną – choć trudno powiedzieć, w jakim stopniu zamierzoną funkcją tego mitu – jest rozbijanie systemu wartości i więzi spajających wewnętrznie społeczeństwo polskie. W Rzeczpospolitej przedrozbiorowej – państwie nie posiadającym ani naturalnych granic, ani silnej władzy centralnej, rozbudowanej administracji i wielu innych mechanicznych środków integracji – opierającym się w znacznej mierze na nieformalnych więziach zakorzenionych w homogenicznej kulturze szlacheckiej, tego rodzaju kampania mogła zaowocować modernizacją, ale za cenę społecznego rozkładu. I tak też się stało. Oświecenie wychowało Polaków nowoczesnych, tylko że przy okazji tak ich skłóciło z Polakami nienowoczesnymi, tak przelało czarę wzajemnych urazów, żalów i nienawiści, że wobec agresji z zewnątrz naród nie był zdolny wystąpić solidarnie. W konfederacji barskiej o niepodległość biła się szlachta sarmacka; w insurekcji kościuszkowskiej – społeczni i polityczni radykałowie. W żadnym z tych zrywów nie było narodowej jedności, toteż Rzeczpospolita upadła. Taka była cena – nie tylko zdrady i prywaty – ale i przyjętego wówczas modelu kulturowej modernizacji. Wniosek ten brzmi dzisiaj obrazoburczo, bo analizy, które do niego prowadzą, a które po raz pierwszy pojawiły się w I połowie XIX w., zostały w polskim myśleniu gruntownie zapomniane. A jednak uderzające licznych publicystów zbieżności między wiekiem XVIII i sytuacją obecną kazałyby nam dziś do tych analiz powrócić. Politycznie poprawna „walka z Ciemnogrodem” jest dziś takim samym błędem, jakim była w XVIII w. bezsensowna walka z sarmatyzmem. Odwrócić ten błąd, od dwóch stuleci powtarzany przez ludzi, którzy może i nie są wrogami własnego narodu, ale szczerze wierzą, że problem Polski jest problemem wewnętrznym i tkwi w drugim Polaku – to także jest celem dzisiejszego powrotu do sarmatyzmu". /A. Waśko "Pytania o sarmatyzm"; dostępne na: nowakonfederacja.pl/

Nie miała. Nie sprawowała nadzoru (przez długi okres czasu) nad Szkołą Rycerską, szkołami głównymi: krakowską i wileńską, szkołami zakonnymi. Wskazywał na to (uważając, iż jest to mankament działalności KEN) i Hugon Kołłątaj w "O poprawie Szkoły Kadetów i wskrzeszeniu milicji wojewódzkich napisany w roku 1784", i Stanisław Staszic w "Uwagach nad życiem Jana Zamoyskiego" (1787) czy Adam Wawrzyniec Rzewuski "O formie rządu republikańskiego myśli" (1790). Ten ostatni dodatkowo postulował nadzór Komisji nad edukacją domową. /por. T. Mroziuk "Poglądy Hugona Kołłątaja na oświatę przed rozpoczęciem przez niego działalności związanej z pracami Sejmu Czteroletniego w świetle publicystyki epoki", "Ogrody Nauki i Sztuki", R. 2016 (6)/ Można dodać, że w czasach ustabilizowania się systemu edukacji - w roku 1783, na terenie Korony i Litwy funkcjonowało: 21 bądź 23 szkoły pijarskie, 10 bazyliańskich i 8 prowadzonych przez inne zakony: benedyktynów, cystersów, dominikanów, franciszkanów, kanoników Grobu Chrystusowego, kanoników laterańskich, ks. komunistów. Większość z nich odpowiadało szkołom podwydziałowym. /dane za: A. Meissner "Stan badań nad słownikiem biograficznym działaczy i nauczycieli Komisji Edukacji Narodowej", w: "Komisja Edukacji Narodowej. Kontekst historyczno-pedagogiczny", pod red. K. Dormus, B. Popiołek, R. Ślęczki, A. Chłosty-Sikorskiej/ Nieunormowanie stosunków z taką np. Akademią Krakowską sprawiło, że przez pewien czas szkoły Nowodworskie i parafialne podległe tej uczelni, nie były pod nadzorem KEN-u. W samym Krakowie w 1777 r. było to jedenaście szkół parafialnych. Jak zauważa Jan Krukowski: "Szkoły parafialne Krakowa przed reformą Komisji zależne były od Akademii (która dawała im nauczycieli, wizytowała je itp.) i od kościoła lub miasta. Komisja nie poruszyła początkowo spraw Akademii Krakowskiej a przez to i szkół z nią związanych (...) mimo że ta postanowiła nawiązać z nią współpracę. Wyniki tych starań nie przynosiły niemal do końca 1776 r. pozytywnych efektów. Dopiero 12 listopada 1776 r. KEN postanowiła zająć się losem Akademii, a 1 kwietnia 1777 r. delegowała do Krakowa H. Kołłątaja. Przybycie Kołłątaja rozpoczęło nowy okres w rozwoju szkolnictwa krakowskiego, w tym parafialnego. W myśl własnych postanowień Komisja sprawowała kontrolę nad szkołami parafialnymi, a dokonywali jej wizytatorzy. Na wiosnę 1777 r., kiedy zaszła konieczność unormowania stosunków z Akademią (wraz z jej szkołami), zrodziła się nowa koncepcja urzędu wizytatorskiego. Wizytatorami zaczęto mianować członków Towarzystwa do Ksiąg Elementarnych, wśród nich Kołłątaja; W dniu 3 maja 1777 r. ułożono dla nich ogólną instrukcję, a poza tym każdy z nich otrzymał dodatkową instrukcję specjalną. W kwestii szkół parafialnych umieszczono w nich tylko ogólniejsze sformułowania". /tegoż, "Szkolnictwo parafialne Krakowa w dobie Komisji Edukacji Narodowej (1777-1794)", "Rozprawy z Dziejów Oświaty", 16, 1973, s. 23/ "W Pułtusku mieściło się znane powszechnie kolegium jezuickie, z którego murów wyszły cenione w latach późniejszych osobistości życia politycznego i kulturalnego kraju. Funkcjonowało ono od roku 1565, a więc aż 208 lat. Poważne dobra pojezuickie zgodnie z decyzją sejmową z dnia 14 października 1773 r. zostały przekazane na państwowy fundusz edukacyjny. Komisja Edukacyjna, odczuwając dotkliwy brak sił pedagogicznych, zwróciła się z apelem do byłych jezuitów, aby pozostali na swych stanowiskach nauczycielskich, oczywiście podporządkowując się kierunkowym wskazaniom polskiej władzy oświatowej. Apel ten nie bez oporów został raczej przychylnie przyjęty przez pułtuskich eks-jezuitów, dzięki czemu szkoła w Pułtusku nie miała przerwy w swojej działalności (...) Działalność dydaktyczno-wychowawcza eks-jezuitów w Pułtusku została zakończona 29 lipca 1781 r. ". /T. Kowalski "Szkolnictwo pułtuskie w czasach Komisji Edukacji Narodowej", "Rocznik Mazowiecki", 6, 1976, s. 209, s. 302/ Bronisław Natoński pisząc o jezuitach zauważa: "tworzyli zrąb nauczycielstwa na Litwie Białej Rusi. Na czele Szkoły Głównej Wielkiego Księstwa Litewskiego (WKL) stał w latach 1781–1799 Marcin Poczobut, jeden z najwybitniejszych jezuitów XVIII wieku. Reformę szkół w WKL przeprowadzali z ramienia KEN byli jezuici pod kierunkiem Poczobuta. Tylko jezuici piastowali urzędy rektorów wydziałów i prorektorów, oni byli wizytatorami generalnymi na Litwie...". /tegoż, "Jezuici a Komisja Edukacji Narodowej", w: "Z dziejów szkolnictwa jezuickiego w Polsce. Wybór artykułów", oprac. J. Paszenda, Kraków 1994, s. 210/ Jak w praktyce wyglądała ta wymiana, można obszerniej poczytać w pracy Jana Poplatka "Komisja Edukacji Narodowej: Udział byłych jezuitów w pracach Komisji Edukacji Narodowej". Przed kasatą zakonu liczba jezuitów pracujących w szkołach to: 417 zakonników. Liczba byłych jezuitów będących w służbie KEN w latach 1773-1795: W centrali Komisji - 2 Członkowie Towarzystwa do Ksiąg Elementarnych - 10 Wizytatorowie szkół powiatowych i wojewódzkich - 19 Wizytatorowie szkół parafialnych na Litwie - 14 Rektorowie wydziałów szkolnych - 36 Prorektorowie i prefekci szkół - 83 Kaznodzieje szkolni - 47 Nauczyciele szkół - 308 /tamże, Kraków 1973, s. 388/ Co do tych absolwentów, to raczej idealny stan zapisany w papierach Komisji, ale nieodzwierciedlający przwdziwej rzeczywistości: "Komisja nie zajęła się energicznie kształceniem nauczycieli dla szkół parafialnych w Koronie (...) nauczyciele szkół parafialnych posiadali różne przygotowanie zawodowe. Przeważali uczniowie szkół przygłównych krakowskich, którzy w nich nie ukończyli nauki. Są wśród nich tacy, co ukończyli od dwóch do pięciu klas". /"Szkolnictwo parafialne Krakowa...", s. 35/ I to: późnych papierach, Komisja w zasadzie przestała działać w kwietniu 1794 r., "Projekt. Ustawy Komisji Edukacji Narodowej dla stanu akademickiego i na szkoły w krajach Rzeczypospolitej przepisane" to dopiero rok 1781. Oczywiście, nie byli już to "absolwenci Akademii...", zważywszy na przemianowanie obu uczelni na: "Szkoły Główne". "Pod koniec drugiego dziesięciolecia istnienia Komisji liczba nauczycieli świeckich w szkołach jej podległych osiągnęła w obydwu częściach Rzeczypospolitej prawie 50% całego stanu akademickiego". /I. Szybiak "Nauczyciel Komisji Edukacji Narodowej: ideał a rzeczywistość", w: "Komisja Edukacji Narodowej. Kontekst...", s. 144/ W zbiorze,zawierającym m.in. tekst ustaw sejmowych z 1775 r. i 1776 r., pod tytułem: "Prawo polityczne i cywilne Korony Polskiey y Wielkiego Xięztwa Litewskiego to iest: Nowy zbiór praw Oboyga Narodów od roku 1347 aż do teraznieyszych czasów" (t. I, w Warszawie, MDCCLXXIX), czytamy: "Kommissyi Edukacyi[!] oddajemy dozór zupełny Edukacyi Narodowey w Kraiach Rzeczypospolitey i wszystkich funduszów (...) na utrzymanie Edukacyi destynowanych". /tamże, s. 397/ Skoro fundusze były "destynowane" na edukację, to czemu KEN nie zajął się finansowaniem szkół parafialnych? Kto zatem je utrzymywał?

A ja nie jestem przekonany, do tego, że kwestia szarwarku była aż tak słabo oświetlona w polskiej historiografii by zachodziła konieczność sięgania po przykłady z Francji. Jakkolwiek umiejętność czytania w języku Racine'a godna jest pochwały, to objaśnianie świata wyłącznie poprzez wzory francuskie jest absurdem. To niestety pewna przypadłość euklidesa, która objawiła się m.in. przy dyskusji o Zgromadzeniu Narodowym. Jak euklides przeczytał, iż termin ten powstał we Francji i określał taką a nie inną instytucję to na tej podstawie nie przyjmuje on do wiadomości, że we współczesnym prawodawstwie różnych krajów za Zgromadzenie Narodowe uznaje się różne twory, niekoniecznie identyczne z historycznym pierwowzorem francuskim. Argumentacja typu: "bo we Francji..." nie jest szczególnie mocna, nie każdy jak euklides boi się "pozłoty na palcach" by posłużyć mądrością pani Bovary, znaną przecież każdemu frankofilowi. Parafrazując Dorotkę: "euklidesie, I've a feeling we're not in France anymore". Kiedy nie jest się pewnym znaczenia jakiegoś terminu obowiązującym w danym kraju, warto na początek sięgnąć po objaśnienia ze słowników czy encyklopedii tyczących się właśnie tych krajów. No przynajmniej ja bym tak zrobił. Zajrzawszy do "Słownik Języka Polskiego" Samuela Lindego, czytamy: "SZARWARK - robota publiczna na pana, praca z pańszczyzny wypadająca". /tamże, T. V, Lwów 1859, s. 555/ To raczej nieprecyzyjne ujęcie. Lepszym; mym zdaniem; określeniem jest: "obowiązek publiczny", jako że tego typu obciążenie wykonywano na rzecz: księcia, króla, dworu szlacheckiego, gminy czy miasta. Nie jest prawdą, że szarwark to było jedynie utrzymywanie drogi, w ramach szarwarku pracowano i w polu, proponuję zapoznać się choćby z tym jakie powinności ciążyły na Scharwerkbaueren (por. J. Jasiński "Chłopi z Wójtowa i Silic wobec reformy szarwarku na początku XIX wieku", "KM-W", nr 3, 1957"). O tym, że szarwark nie był świadczeniem na rzecz jednego ośrodka (: państwa) jasno napisał Józef Jaroszewicz w swym opisie litewskich praw: "Z 15 morgów pola z łąkami które otrzymał każdy włościanin, obowiązany był odbywać ciągłą powinność po dwa dni męzkich ze sprzężajem na tydzień, i prócz tego co miesiąc jeden dzień wiejskiego i jeden dworskiego szarwarku. Wiejski szarwark przeznaczono do reperacji dróg, grobel, mostów, budowania dla włościan i w przypadku niemożności którego włościanina, do pomocy uprawy jego roli i zbioru zboża". /tegoż, "Obraz Litwy pod względem jéj cywilizacji, od czasów najdawniejszych do końca wieku XVIII", cz. III, Wilno 1848, s. 255/ Jak zatem widać, w ramach szarwarku nie tylko zajmowano się "drogami państwowymi". Co istotne powyższy fragment traktuje o obciążeniach umocowanych prawnie, a nie - samowoli jakiegoś właściciela ziemskiego czy jego oficjalisty. Podobnie zauważa Tadeusz Mencel, tym razem nie co do Litwy a Królestwa Polskiego: "Szarwark wynosił przeważnie 8 — 12 dni rocznie i tylko pewna jego część była wykorzystywana przy naprawie dróg i mostów, a resztę dziedzice przeznaczali na budowę i naprawę chałup chłopskich...". /tegoż, "Wieś pańszczyźniana w Królestwie Polskim w połowie XIX wieku", Lublin 1988, s. 182/ O tym, że szarwark nie tyczył się jedynie "dróg państwowych" przekonuje nas znacznie późniejsze ustawodawstwo II RP (by nie przypominać jedynie znanego sporu Stefana Starzyńskiego z Wacławem Fabierkiewiczem) : "Powyższą nierówność i niesprawiedliwość w rozdziale świadczeń usuwa ustawa z dnia 26 marca 1935 r o świadczeniach w naturze na niektóre cele publiczne, zwana popularnie ustawą sztrwarkową [tak w oryg.]. Reguluje ona dotychczasowe świadczenia drogowe w naturze, które oparte były na zbyt fragmentarycznych przepisach ustawy drogowej, nadto wprowadza obowiązkowe świadczenia w naturze na meljoracje wodne, na wznoszenie budynków gminnych i gromadzkich (przedewszystkiem szkół), wreszcie na zalesianie i zagospodarowywanie nieużytków gminnych i gromadzkich". /L. Stasek "Świadczenia w naturze (Szarwark). Komentarz, przepisy. Instrukcja szczegółowa", Warszawa 1936, s. III/ Wypada przypomnieć, że szarwark nie tyczył się wyłącznie stanu chłopskiego. "Przedmieście halickie, było po naywiększey części emphiteutami lub na gruntach do całego miasta lub do pojedyńczych mieszczan należących osiadłe. Obowiązani oni byli z tych posiadłości właścicielom gruntu czynsz opłacać, i oprócz tego taki ci, iako téż i owi którzy iuż na własność na przedmieściu ziemie lub domek sobie kupili, szarwarki, do porządku, czystości i obrony obmurowanego miasta ściągaiące się, odbywać". /D. Zubrzycki "Kronika miasta Lwowa", Lwów 1884, s. 235/ "Z każdego tedy deputackiego sejmiku czterech szlachty, rewizorowie, albo superintendenci naznaczeni będą dla opatrzenia cekauzu i fortecy i samej dzierżawy, jeżeli nie pustoszy, aby ztąd relacya na sejmiku słuszniejsza bydź mogła, i dla napomnienia fortecznego, jeźli trzeba, szarwarki obywatelów miejskich w fortecy będących począwszy od przewodniej niedziele aż do ś. Mikołaja (chyba żeby mrozy ujęły) w każdym tygodniu pół dnia, jedno po południu, odprawować się będą, który dzień pan forteczny wedle pogody oznaczy, lub z rydlami, albo siekierami, lub takami (od każdego domu jeden) będą wychodzili dla naprawy dróg i wałów, laskę ziemi, siedm łokci wzdłuż i siedm wszerz, na wał wyrabiając". /A.M. Fredro "O porządku i pospolitem ruszeniu małem", (Wyimek z 'Zwierzyńca Jednorożców', wydanego przez Franciszka Glinkę 1670 r. we Lwowie), wyd. K.J. Turowski, Sanok 1856, s. 60/ "Podwody czyli posyłki ludzi książęcych, stacye książąt gdy się przeieżdżali, myślistwa tychże, szarwarki do budowy i poprawy zamków królewskich, równie do dóbr monarchy, iak do maiętności prywatnych należały". /A. Naruszewicz "Historya Narodu Polskiego, od początku chrzesciaństwa...", T. VII, Warszawa 1804, s. 243/ Z regulacji tyczącej się Żydów jazłowieckich: "Stanisław Ciołek na Czarnkowie etc. Na usilne i gorące proźby starozakonnych żydów całego kahału z pospólstwem miasta mego dziedzicznego Jazłowca (...) Rabina i tych któzy dzieci żydowskie uczą, niemniej szkołę żydowską z okopiskiem i szkolnikiem także i tym; któryby niezażywając gruntów innych na okopisku siedział od wszelkich do skarbu mego podatków teraz i napotem wolnymi czynię. Reparacyę zaś tej szkoły nieodwłocznie nakazuję, na szarwarki do grobel, młynów i naprawiania drogi w mieście, jako też poprawienia murów koło miasta i bram żydzi wraz z katolikami wychodzić powinni". /"Pamiątki jazłowieckie" zebrał X. S. Barącz, Lwów 1862, s. 190 i n./ Nie wiem czy euklides i jancet zostali przekonani, ale moim zdaniem chałupa chłopska, budynek gminny, młyn, cekhauz itp. nie są: "drogą państwową", a pomoc w uprawie roli, praca przy naprawie murów czy zalesianie nie są pracami na rzecz: "utrzymania drogi". Istniały w dziejach naszego kraju: trakty królewskie, drogi miejskie i gmin wiejskich. Tak jak istniały miasta prywatne, tak i oczywiście mieliśmy drogi całkiem prywatne. W XVI w. wyróżniano w źródłach z epoki: gościńce czyli drogi publiczne i drogi lokalne. Te pierwsze określano jako: magnae, regiae, communes czy stratae publicae, a te drugie zwano: "prostymi" czy "zwyczajnymi". Drogi przynależne do tej pierwszej kategorii znajdowały się pod opieką władcy. /za: M. Wilska "Drogi", "Atlas Historyczny Polski", "Województwo sieradzkie i województwo łęczyckie w drugiej połowie XVI wieku", cz II, red. S. Trawkowski/ Oczywiście ten podział to duże uproszczenie i trzeba sobie zdawać sprawę, że dane określenia nie miały jasno wyznaczonego zakresu znaczeniowego, i istniała duża wymienność różnych określeń. O czym szerzej pisał choćby Tomas Čelkis w swym artykule: "Stan dróg lądowych i struktura systemu połączeń w Wielkim Księstwie Litewskim w końcu XV-XVII wieku" ("Zapiski Historyczne", T. LXXIX, z. 3, 204).

A ma jakieś znaczenie to, że jedne są okrągłe a inne kwadratowe (czy prostokątne)?

A co to są te brunatno-czerwone "stosiki"?

Zważywszy na istniejące montownie: Citroëna (lata 1930−1932), Forda (lata 1926−1928), GM (lata 1928−1931), to od kiedy miał monopol Fiat?

Bodajże ostatnim pisemnym świadectwem pobytu Normanów na Grenlandii jest potwierdzenie zawartego ślubu na tej wyspie przez Thorsteina Olaffsona z Sigrid Björnsdottir, przedstawione biskupowi na Islandii. Dość dominującym głosem, w dyskursie co do przyczyn opuszczenia wyspy, był ten który wskazuje na przyczyny klimatyczne. Ochłodzenie klimatu miało doprowadzić do załamania się upraw, hodowli a w konsekwencji do głodu.80% ich diety. Problem w tym, że nowsze szczegółowe badania, prowadzą raczej do wniosku, iż mieszkańcy wyspy nader łatwo przystosowali się do nowych warunków. Zmieniono strukturę hodowli, zmieniła się też dieta. Zdaniem badaczy z duńskiego Uniwersytetu w Aarhus, gdy w XI wieku osadnicy mieli czerpać z morza ok. 20-30% swego pożywienia, to w XIV w. mięso focze miało już stanowić 80%. Nic nie wskazuje na to by miały ich trapić jakieś zjadliwe epidemie. Co zatem sprawiło odwrót z wyspy? Zamierający handel? Nowe perspektywy w Norwegii, Danii i na Islandii, w związku z tamtejszymi ruchami migracyjnymi ze wsi do miast? Czy może niezgoda na sprzeczność tożsamościową?

Grenlandczyków, czyli kogo: Normanów czy Inuitów? O naciskach Innuitów; przynajmniej bezpośrednich; raczej mowy być nie może. Źródła normańskie wskazują, że obie społeczności żyły obok siebie, opisano raptem trzy przypadki bezpośrednich kontaktów. Fakt, że były to kontakty o charakterze niezbyt przyjaznym, wszystkie zakończyły się śmiercią jednej lub drugiej strony. Normanowie głodu nie cierpieli, zmiana wzrostu wskazywać może nie tyle na problemy z wyżywieniem, a na niewłaściwą dietę. Jakkolwiek może wydać się to nieprawdopodobnym to grenlandzcy wikingowie w zasadzie nie jadali ryb, co więcej nawet ich nie łowili by nimi karmić świnie i psy.

W maju 1932 r. na deskach Teatru Małego w Warszawie przedstawiono "Miłość Panieńską" Marii Kuncewiczowej, w sztuce tej bohaterka dochodzi do wniosku: "skoro on nie pragnie tak jak ja dziecka, skoro ono nie mogłoby w jednym stopniu być naszym dzieckiem, w takim razie nie może przyjść na świat". I dokonuje aborcji. A czy ta problematyka podejmowana była w filmach?

Cóż, ja w przemówieniu akademika nic nie widzę by mówił o Belgii, nic nie mówi o zbrodniach jakiegoś dowódcy niemieckiego - mówi o Niemcach jako zbiorowości. Co o zbrodniach w Belgii z 6 sierpnia wiedział ów akademik dnia 7 sierpnia?

Jeśli euklides chce, to może to nazywać: "niezwykłą propagandą", dla mnie pozostanie ona jednak zwykłą. Jeśli militarne starcia przedstawia się jako zwarcie cywilizacji z barbarzyńcami to ma to wydźwięk propagandowy, gdzie przeciwnika stara się odhumanizować. To przypuszczalne "nawiązanie" to oparte jest na źródłach czy tylko na własnym przypuszczeniu?

"Już 8 sierpnia 1914 r., a więc zanim jeszcze wojna zdołała spowodować jakiekolwiek większe zniszczenia, sławny francuski filozof Henri Bergson, przemawiając jako prezes Académie des Sciences Morales et Politiques, oświadczył: 'Zdecydowana walka z Rzeszą Niemiecką jest w istocie walką cywilizacji z barbarzyństwem. Cały świat to czuje, ale szczególny autorytet naszej Akademii każe nam o tym powiedzieć. Zajmując się w szerokim zakresie badaniem zagadnień psychologicznych, moralnych i społecznych wypełnia ona zwykły obowiązek naukowy, stwierdzając, że brutalność i cynizm Niemiec, ich całkowita pogarda dla sprawiedliwości i prawdy oznaczają regres do stanu dzikości'". /K. Weißmann "Jak powstał stereotyp 'odrażającego Niemca'", przeł. J. Dąbrowski, za:"1914. Die Erfindung des häßlichen Deutschen, Edition Junge Freiheit", Berlin 2014/

Podczas czytania reaktywowanego przez Albinosa tematu "Powrót egzaminów wstępnych na studia?..." naszła mnie myśl, że o ile znam szereg najbardziej popularnych w okresie II RP tytułów to niewiele wiem o ówczesnych lekturach szkolnych. Na stronie "Przeglądu" profesor Leon Chwin stwierdził, że: "W 20-leciu międzywojennym lista lektur kończyła się na pozytywizmie. Ale to tylko częściowo słuszne podejście". /www.przeglad-tygodnik.pl - B. Tumiłowicz "Tokarczuk do kanonu"/ Pan profesor myli się jednak, w tymże okresie pośród lektur odnajdujemy bowiem "Moje boje" Piłsudskiego, "Ludzi bezdomnych" Żeromskiego, "Złotą wolność" Kossak Szczuckiej, czy wreszcie "Wesele" Wyspiańskiego. Zatem jakie lektury obowiązywały w owym okresie? Ile spośród tytułów wymienionych we wcześniejszej chrestomatii Teodora Wierzbowskiego trafiło do kanonu czasów II RP? Może ktoś zna treść wykładu jaki zaprezentował Zbigniew Kopeć pt. "Lektury w szkołach na Kresach II RP" na sesji IH PAN zatytułowanej "Procesy socjalizacji w rodzinie i społeczeństwie 1914-1939" z marca 2012 roku. Zapraszam do dyskursu...