Bruno Wątpliwy

Jestem po lekturze: A. Klim, Jak w kabarecie. Obrazki z życia PRL, Warszawa 2016. Przypomniała mi ona skecz (o ile to słowo jest tu właściwe) Laskowika z programu telewizyjnego z czasów PRL (jeden z odcinków cyklu "Muzyka małego ekranu" z - bodajże - 1978 roku). Przykład, jak za pomocą minimalnych środków można stworzyć dzieło genialne. Laskowik, odgrywający rolę reportera, prowadzi wywiad z zespołem Dream Express (belgijski, złożony przede wszystkim z dziewczyn o nieco egzotycznej - indonezyjskiej - urodzie, oczywiście nie znających ni w ząb języka polskiego). Laskowik prosi, aby na wszystkie pytania odpowiadać - yes. I rezultat: "-Dobry wieczór! -Yes. -Podoba wam się w Polsce? -Yes. -Chodziliście po sklepach? -Yes. -Wszystko yes? -Yes". Cytowane z: ibidem, s. 69 (ibidem, w przypisie 47 pierwotne źródło: K. Jaślar, Kabaret Tey. Teksty, wspomnienia, pomówienia, Poznań 1992, s. 108). Uwaga (Bruno W.): po odsłuchaniu tego skeczu (link do niego na końcu hasła w Wikipedii: https://pl.wikipedia.org/wiki/Dream_Express), można zauważyć, że rozmowa wyglądała nieco inaczej niż w ww. cytacie (Laskowik np. pytał: czy Poznań się artystom podoba?), ale sens dowcipu i jego błyskotliwość była taka sama.

Właśnie jestem po lekturze: Felix von Luckner, Diabeł Morski. Przygody mojego życia, Wyd. Finna 2010. I muszę przyznać, że drewniane szoty "Kormorana" nieco bledną wobec faktu wysłania żaglowca w charakterze krążownika pomocniczego. Zob.: https://pl.wikipedia.org/wiki/SMS_Seeadler_(1878)

Przejrzałem pobieżnie akty wykonawcze do ustawy dewizowej z dnia 28 marca 1952 r. i … nadal reguły rządzące sprzedażą dewiz obywatelom w okresie Gomułki (przynajmniej "wczesnego" i "środkowego") są dla mnie pewną tajemnicą. Nie widzę aktu wykonawczego, który tą materię by regulował. Wydaje mi się (ale tylko wydaje), że należy się kierować ogólną dyspozycją z art. 10 ust. 1 pkt 2 tejże ustawy, czyli decyzja była w gestii Ministra Finansów. Zatem, przypuszczam, że w omawianym przypadku grupa (w tym Rolicki) nie uzyskała odpowiedniego zezwolenia na kupno dewiz po oficjalnym kursie od państwa. Być może wynikało to z faktu, że wyjazd był zorganizowany i władze uznały, iż skoro wikt i mieszkanie za granicą jest studentom zapewnione, to o rozrywki niech się już martwią sami uczestnicy imprezy.

Coraz częściej spotykam się z opiniami młodych ludzi, że przed 4 czerwca 1989 r. nie można było wyjeżdżać z kraju. Przynajmniej na zachód. Wyjazdy i turystyka w tym kierunku rozpoczęły się dopiero po przełomie. A jak było naprawdę?

To praca, albo syzyfowa i wymagająca dużej wiedzy, tudzież umiejętności analitycznych z zakresu ekonomii, albo z góry skazana na pewne uproszczenia, wynikające z posługiwania się dochodem narodowym per capita, jako zasadniczym wskaźnikiem. Swoją drogą - sam jestem ciekawy. Jak znajdę coś sensownego, to zapodam.

Swoje zdanie już przedstawiłem - wydaje mi się po prostu, że każdy przypadek należy rozpatrywać indywidualnie, a dzisiejszy stan konkretnej (byłej) kolonii to raczej wypadkowa bardzo wielu czynników, niż efekt działania ogólnego prawa o skutkach długotrwałości "posiadania kolonialnego" (także tego - kto konkretnie posiadał). Długotrwałość może mieć pewien pozytywny wpływ (chociażby w postaci "europejskiej" infrastruktury), ale wcale nie musi. Sięgając do nieco innej beczki. Biorąc za słuszne prawo o błogosławionych skutkach długotrwałości "posiadania kolonialnego", powinniśmy przyjąć, że np. dosyć długo "posiadane" obszary tworzące dzisiejsze państwa: Mozambik (gdzie przez stulecia siedzieli Portugalczycy), Gwatemalę (Hiszpanie), czy Bangladesz (Anglicy) muszą być szczególnie kwitnące. A takowymi niekoniecznie są.

O "taradajkowaniu", czyli sympatycznym, polskim śladzie w gdańskiej niemczyźnie już była mowa: https://forum.historia.org.pl/topic/16432-karety-kolasy-czym-podróżowano-prywatnie/?page=2 Teraz inny, równie sympatyczny ślad dawnej Polski (aczkolwiek nie stricte językowy). Johannes Trojan (Mój ojciec kupiec. Opowieści i wspomnienia z dziewiętnastowiecznego Gdańska, Wyd. Słowo/obraz/terytoria 2017) wspominał, że ponad sto lat po ostatnim rozbiorze Polski, nadal w Gdańsku liczono pieniądze (chociażby czyniły to przekupki na Targu Rybnym), co prawda przeważnie po niemiecku, ale posługując się odniesieniem do dawnej, polskiej waluty (polskich groszy).

W książce T. Grzybkowskiej, Gdańsk, Wrocław 2000 ma s. 61 jest fotografia strony tytułowej aktu z 1736 r.: "Nowo-Rewidowana ORDYNACYA MAGISTRATU MIASTA GDAŃSKA. Według ktorey, przedzonym złotem i srebrem HANDLUJĄCI KUPCY y CI, KTORZY ZŁOTY Y SREBRNY DROT CIĄGNĄ Y PŁASZCZĄ sprawować śię maią". Na pewno użycie języka polskiego przy publikacji tego typu aktu było czymś wyjątkowym w zasadniczo niemieckojęzycznym Gdańsku (na co zresztą zwraca uwagę autorka tej książki). Jakie reguły decydowały o oficjalnym użyciu języka polskiego w ówczesnym Gdańsku?

Tego chyba jeszcze nie było. Najbardziej znaną włoską pieśnią z okresu Wielkiej Wojny jest "La Leggenda del Piave" (znana także jako "La canzone del Piave"). Godna odnotowania z kilku względów: 1. Podoba mi się. 2. Wykonywana i popularna do dziś. 3. Przez kilka lat pełniła podobno funkcję hymnu Włoch (1943-1946). 4. Stanowi w sumie opis (oczywiście skrócony) włoskich działań wojskowych w czasie tej wojny. 5. Ciekawostką jest, że zgodnie z tekstem tej pieśni Włosi w 1915 roku zaczęli od obrony. "L'esercito marciava per raggiunger la frontiera, per far contro il nemico una barriera". Czyli: "Armia (włoska) maszerowała, aby osiągnąć granicę, aby stworzyć zaporę przeciwko wrogowi". (tłum. Bruno W.) 5. Korygowano nieco tekst. Na przykład - pierwotnie jeden z fragmentów (dotyczący klęski włoskiej pod Caporetto) brzmiał: "Ma in una notte triste si parlò di tradimento" Czyli: "Ale w smutną noc mówiono (mówiliśmy) o zdradzie" Zmieniono ten fragment na: "Ma in una notte triste si parlò di un fosco evento" Czyli: "Ale w smutną noc mówiono (mówiliśmy) o ponurym wydarzeniu". (tłum. Bruno W.) 6. Pieśń trafiła do literatury i kinematografii. Szczególnie zwracam uwagę na "Mały światek Don Camilla" (autor Giovannino Guareschi) i film z Fernandelem i Gino Cervi na podstawie tej książki. Zob.: https://it.wikipedia.org/wiki/La_canzone_del_Piave https://en.wikipedia.org/wiki/La_Leggenda_del_Piave https://www.youtube.com/watch?v=fhCQxa85PMI

Się kompletnie nie znam, ale podrzucam przypuszczenie, że kwestia napędu mogła być związana z (potencjalnie) małym zużyciem paliwa. Dla raidera rzecz ważna. A szoty? No cóż. Może kwestia redukcji masy, też rzecz ważna przy obładowanym statku/okręcie. także pośpiechu, oszczędności i świadomości, że nigdy ze zwykłego statku handlowego nie da się zrobić pełnowartościowego, bojowego okrętu, zatem trzeba i tak polegać na zaskoczeniu. Los "Sydney" był przecież wyłącznie efektem zaskoczenia.

Jest Sukces! Taki przez duże S. To znaczy jest umowa na cztery śmigłowce S-70i Black Hawk. Słuszną linię ma nasza władza! https://www.altair.com.pl/news/view?news_id=27247 Bardziej sceptyczni mogą wszakże zapytać: 1. Jak to się ma do kompleksowej wymiany floty śmigłowców, przewidzianej w związku z kupnem Cracali? 2. Jak to się ma do licznych zapowiedzi byłego już Pana Ministra od Obrony? 3. I jak w związku z powyższym wyglądają terminy wymiany pozostałych Mi-8/17. Szczególnie w lotnictwie morskim? 4. Czy nie jest to aby "małpia wersja" (zubożona) śmigłowca Sikorsky UH-60 Black Hawk? 5. I cóż to oznacza "pilna potrzeba operacyjna" (zawężająca wybór do jednego producenta)?

Przypuszczam, że jednak nie jest to oficjalnie dziś obowiązująca nazwa. Najprawdopodobniej wieża funkcjonuje pod oficjalną nazwą Wieża Wilkanowska (wymienioną np. w Wikipedii), a potocznie jest znana jako Wieża Bismarcka. Nic nadzwyczajnego, jest w Polsce trochę toponimów itp. o niezbyt patriotyczno-polskiej genezie, które nadal są potocznie stosowane, mimo że nazwa oficjalna jest inna. Zob.: https://pl.wikipedia.org/wiki/Wieża_Wilkanowska https://www.bismarcktuerme.de/ebene4/polen/gruenb_pl.html Pojęcie "Niemcy od Austriaków, czy odwrotnie" jest troszkę mylące. Co oczywiście nie oznacza, że pojęcie Austriaka w czasach gdy te wieże budowano nie istniało. Istniało, ale nie w etnicznym rozumieniu narodu. Zatem, w ówczesnych kategoriach etnicznych mogli po prostu ściągać Niemcy od Niemców. Tyle, że jedni Niemcy mieszkali w II Rzeszy, a drudzy - w Austro-Węgrzech. Przy czym ci drudzy ("austriaccy") byli w powyższej materii nieco podzieleni politycznie. Wielkoniemcy (np. Georg von Schönerer i jego następcy) wielbili Bismarcka i Rzeszę. Inni (choć często mocno eksponowali swoją niemieckość) - cenili starego Franza Josepha I (np. Karl Lueger, skądinąd prowadzący skuteczną politykę "germanizacji" Wiednia, skierowaną głównie w stosunku do licznie osiedlającym się w tym mieście Czechów). Nie trzeba przy tym wyjaśniać, że ci pierwsi budowali raczej wieże Bismarcka, drudzy raczej obiekty ku czci Franciszka Józefa. Ciekawym w tym kontekście przykładem była wieża na Śnieżniku (Kłodzkim). Zbudowana (po niemieckiej stronie) już w czasach, gdy Sadowa odchodziła w niepamięć, a Dwuprzymierze określało relacje Niemiec i Austro-Węgier. Oficjalnie nazwana była wieżą Cesarza Wilhelma (Pierwszego), czyli Kaiser-Wilhelm-Turm. Była zresztą w niej sala jego pamięci. [Na marginesie - popiersie Wilhelma I zrzucił w tej izbie pamięci w 1945 roku dowódca pierwszego posterunku granicznego na Śnieżniku Kłodzkim ppor. Z. Bakoński - zob. M. Zalewski, Polski důstojnik, "Sudety" nr 8 z 2009 r., s. 8-10]. Natomiast nietypowy kształt tej wieży (składała się z dwóch wież - wyższej i niższej) niekiedy tłumaczono tym, że jest symbolem sojuszu dwóch cesarzy (i ich państw). Zob. https://pl.wikipedia.org/wiki/Wieża_widokowa_na_Śnieżniku

Otto Eduard Leopold von Bismarck-Schönhausen, "Żelazny Kanclerz"... Z pewnością nie "nasz" bohater. Jego pracę nad "polepszaniem" polsko-niemieckich relacji definitywnie zostały przyćmione przez późniejsze dokonania niejakiego Adolfa H., ale nadal postać w pickelhaubie wywołuje emocje. Zmarły tragicznie Andrzej Przewoźnik, sekretarz generalny Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa w 2005 roku powiedział: "W Polsce nie ma dziś miejsca na czczenie antypolskiego kanclerza Bismarcka. Lepszym miejscem jest dla niego muzeum". Za: LINK 1. (Ze strony: bydgoszcz.gazeta.pl). I - moim zdaniem - święta racja, od narodu można wymagać szacunku dla innych narodów, ale nie masochizmu. Ale postać ta może stać się przyczynkiem do ciekawych wycieczek szlakiem historii. Po jego śmierci masowo budowano tak zwane Bismarcktürme. Część z nich przetrwała na obecnym terenie Polski. Z własnych doświadczeń wiem, że lokalni mieszkańcy często nawet nie wiedzą z kim kojarzyć "poniemiecką wieżę widokową". Ale czasami - wiedzą bardzo dobrze. Zazwyczaj wieże nie są obiektami ekstremalnie ciekawymi architektonicznie, ale mogą być z tego punktu widzenia interesujące. I widok z nich bywa rozległy. LINK 2. (Niemiecka strona www.bismarcktuerme.de, poświęcona tym wieżom). LINK 3. (Hasło w Wikipedii).

Nowe, aczkolwiek niewesołe wieści. Nadal dzielnie trwają w wiecznej fazie planowania, tyle, że cokolwiek skromniejszej. https://www.altair.com.pl/news/view?news_id=27238

Jakąś cezurą miał być rok 1942: "Od 1942 roku wstrzymano urlopy". Za: http://www.straty.pl/pl/starty-osobowe/139-robotnicy-przymusowi Inne cytaty: "Polaków wyłączono z niemieckiego systemu prawa pracy. Nie brali np. udziału w tworzeniu rad zakładowych, nie otrzymywali wynagrodzenia za pracę w dni świąteczne, zasiłków chorobowych ani płatnych urlopów. (…) W przypadku urodzenia dziecka formalnie przysługiwał im ośmiotygodniowy urlop macierzyński, faktycznie jednak mogły z niego skorzystać jedynie wyjątkowo, gdyż pracodawcy nie respektowali tego prawa, zmuszając je do pracy krótko po porodzie". Za: http://www.fpnp.pl/edukacja/praca-przymusowa.php "Ci, którzy przyjechali najwcześniej, zazwyczaj mieszkali w pokojach, które zwykle wynajmował im „Arbeit­samt”, teoretycznie przysługiwał im raz w roku siedmiodniowy urlop, który mogli wykorzystać na wyjazd do rodziny. Dostawali wynagrodzenie za pracę, żywność otrzymywali na kartki. (…) Nie słyszałam, by pracował tam „Ost­arbeiter”. Ich zarobki były najniższe, nie posiadali praktycznie żadnych praw socjalnych. Nawet kobiety nie były objęte ochroną zdrowotną, jeśli urodziło się im dziecko nie dostawały urlopu. Polkom, przynajmniej do roku 1943, taki urlop przysługiwał. Mogły wyjechać do domu na czas urodzenia dziecka. Zdarzało się, że dziecko zostawało u rodziny na terenach okupowanej Polski". Za: https://gazetawroclawska.pl/polscy-cywilni-robotnicy-przymusowi-pojawili-sie-w-breslau-w-1939-roku-pracowali-wszedzie-w-fabrykach-domach-a-nawet-szpitalach/ar/13003629/3 (artykuł H. Wieczorek, "Gazeta Wrocławska") https://gazetawroclawska.pl/polscy-cywilni-robotnicy-przymusowi-pojawili-sie-w-breslau-w-1939-roku-pracowali-wszedzie-w-fabrykach-domach-a-nawet-szpitalach/ar/13003629/4 (artykuł H. Wieczorek, "Gazeta Wrocławska") "Urlopów udzielono zaledwie siedmiu osobom, co było zresztą dobrą okazją do samowolnego ich „przedłużenia”, a zatem ucieczki, kończącej się zwykle aresztowaniem i powrotem w to samo miejsce (co wiązało się na ogół z pogorszeniem relacji i warunków) lub skierowaniem do innego gospodarstwa". Za: http://www.polska-niemcy-interakcje.pl/articles/show/34 (S. Bereś, Dialog czasów pogardy. Polscy robotnicy przymusowi w III Rzeszy)

Temat zatytułowałem "Urlop polskiego pracownika przymusowego", jednak chciałbym go troszkę doprecyzować. Chodzi mi o to, jak wyglądała ogólnie kwestia praw urlopowych polskich pracowników w III Rzeszy (w okresie wojny, nie w czasie przedwojennych "wyjazdów na saksy"). Zarówno pracowników przymusowych, jak i dobrowolnych (ktoś pewnie naiwnie skusił się po przeczytaniu "Jedźcie z nami do Rzeszy", czy innej propagandy o zakończeniu losu bezrobotnego, były pewnie też takie osoby jak Leopold Tyrmand - choć ten podał się bodajże za Francuza). Generalnie byłem przekonany, że polscy robotnicy (a już w szczególności tacy, którzy w Rzeszy znaleźli się przymusowo) z zasady jakichkolwiek praw urlopowych nie posiadali. Niedawno natomiast przeczytałem jakąś biografię, w której była wzmianka, że ktoś nie wrócił na roboty z urlopu. Niestety, nie jestem w stanie przypomnieć sobie konkretnego nazwiska. Zatem - jak to było w odniesieniu do Polaków? Kwestia kompletnie uznaniowa ze strony "pracodawcy", czy jakieś formalne regulacje? Było jakieś rozróżnienie między Zivilarbeiter, Zwangsarbeiter i ówczesnymi Gastarbeiter? Na razie znalazłem tyle: "Seit August 1941 war einheitlich geregelt, dass ausländische Arbeitskräfte grundsätzlich Anspruch auf (Heimat-)Urlaub hatten. Für Ostarbeiter und Polen galten wiederum Sonderregelungen. Unverheiratete durften nach einem Jahr zwei Wochen bezahlten Urlaub nehmen, Verheiratete bereits nach einem halben Jahr. Dennoch ließen die Betriebe ihre ausländischen Arbeitskräfte, trotz eindeutiger Zusicherung des Urlaubsanspruchs durch das NS-Arbeitsrecht, ungerne gehen und versuchten mittels verschiedenster Eingaben bei staatlichen Stellen, die Urlaubsfahrten zu verhindern. So verwiesen sie kurzerhand darauf, alle verfügbaren Arbeiter für die als ‚kriegswichtig‘ eingestufte Produktion zu benötigen. Hierfür erhielten sie nicht selten Rückendeckung durch die NS-Wirtschaftsstellen". Za: https://www.uni-muenster.de/NiederlandeNet/nl-wissen/geschichte/vertiefung/zwangsarbeit/urlaub.html Zob. także: https://forum.historia.org.pl/topic/4791-niewolnicy-xx-wieku-robotnicy-przymusowi/

Błyskotliwie przypuszczam, że mogła to być zarówno pewność i wierność, jak i kompetencje. Mogło to także być jedno połączone z drugim. Podejrzewam też, że ani ja, ani Ty nie jesteśmy w stanie ustalić, jaki odsetek kadry nomenklaturowej w okresie PRL został wyznaczony na stanowiska "mając głównie na względzie przynależność partyjną". Czytane wspomnienia, rozmowy z ludźmi rysują obraz raczej oczywisty - że bywało z kadrą kierowniczą w PRL bardzo różnie. Bez sensu jest postrzeganie jej w kategoriach wyłącznie groteski rodem z "Misia", "Co mi zrobisz, jak mnie złapiesz" czy "Poszukiwany, poszukiwana" (co jak mi się wydaje w oględny sposób sugerujesz), jak i gloryfikacja ówczesnej polityki kadrowej, czego bynajmniej nie dokonuję. Sama instytucja nomenklatury jest z założenia zła i generująca patologie, wypada zatem ubolewać, że trzyma się w Polsce dobrze, choć oczywiście dziś w zmienionych systemem gospodarczym warunkach. Musimy jednak założyć, że ówczesna władza nie miała przesadnych skłonności samobójczych, a nawet (znowu - o zgrozo) mogło jej naprawdę zależeć na rozwoju kraju. A przynajmniej - na spokoju społecznym. Co w oczywisty sposób musiało niekiedy wpływać negatywnie na kariery zawodowe ignorantów zawodowych z partyjnymi legitymacjami, czy z partyjnym poparciem. Znowu - co nie oznacza, że takich karier wówczas nie było (i nie ma dziś). A zgrzytanie było często efektem uwarunkowań systemowych, niezależnych od konkretnego dyrektora. Nawet najdoskonalszy dyrektor z nomenklatury nie był przecież w stanie naprawić uroków typowych dla "gospodarki niedoboru", ciągłego deficytu dewiz, czy bardzo niskiej dyscypliny pracy. [Tak jak dziś, żaden dyrektor nie jest w stanie naprawić w skali ogólnej mniej sympatycznych stron kapitalizmu. Ale to już inna historia.] Zatem, dobry dyrektor w ówczesnych warunkach to często taki, który potrafił "załatwić", "skombinować", "wrzucić do planu", "zwrócić uwagę czynników decyzyjnych", "dbać o załogę" itp. W kategoriach dzisiejszej efektywności ekonomicznej często naprawdę trudno ocenić, czy taki człowiek z nomenklatury był fachowcem (w kategoriach ekonomicznych), czy nie. Czy nam się to jednak podoba, czy nie, szereg z nich odnalazł się jakoś w gospodarce kapitalistycznej, zatem jakimiś kompletnymi ignorantami zawodowymi, czy ekonomicznymi nie byli. Nie chcę tu otwierać dyskusji o spółkach nomenklaturowych (bo jest to swoiste hasło-wytrych, którym można objąć propagandowo i wszystko, i nic), ale przyjąć wypada, że aby skutecznie założyć i prowadzić nawet taką (powiedzmy - dyskusyjną) spółkę także nie można być idiotą z partyjnego rozdzielnika.

A może należy optymistycznie zakładać, że jeżeli ktoś jest zainteresowany tematyką religijną, to najprawdopodobniej np. pojęcia: ewangelicy-augsburscy i ewangelicy-reformowani nie są mu obce i nie musi przechodzić szkoleń w aż tak bardzo podstawowym zakresie? A jak już naprawdę nie wie w czym rzecz, to bez najmniejszego problemu jest w stanie to sprawdzić?

A ja bynajmniej nie zaprzeczę, że i tamten system znał - oraz bardzo twórczo upowszechniał - instytucje synekur, instytucje "męża z zawodu dyrektora", czy zjawisko "b-m-w". Natomiast twierdzenie: "Na stanowiska nomenklaturowe wybierano mając głównie na względzie przynależność partyjną, przez co na różne stanowiska wybierano ludzi niekompetentnych", wydaje mi się także nie oddające złożoności sytuacji w okresie Polski Ludowej. Można je oczywiście różnie rozumieć, ale raczej kreuje wizję powszechnego mianowania towarzyszy partyjnych na (wyżej wymienione przez Ciebie) stanowiska z zasady bez związku z ich kompetencjami. Czy nam się to podoba, czy nie, czy uznajemy to za moralne, czy nie - szczególnie po okresie stalinowskim - przynależność partyjna (jak przypuszczam, traktowana przez bardzo istotną część zainteresowanych jako - kompletnie pozostający bez związku z ideologią - czynnik wspomagający karierę, czy coś, co zapewni, że nie będzie ona utrudniana) była zjawiskiem dosyć powszechnym wśród osób ambitnych, wykształconych, ba - można (o zgrozo) nawet ostrożnie przypuszczać, że niekiedy nawet bardzo kompetentnych. A niekiedy - zupełnie niekompetentnych.

Jak na razie, to nie zauważyłem, aby ktoś tu z przekonaniem twierdził, iż był piękny system. A, że aktualny system też ma niewątpliwie swoje wady, polegające na podziale bardzo sutych łupów dla bardzo biernych, miernych, ale wiernych... No cóż. Żaden system nie jest idealny. Ciekawe pytanie natomiast brzmi, czy ogólne założenie Secesjonisty, iż nomenklatura=niekompetencja jest słuszne?

Dalsze losy "nowych" rosyjskich T-34: https://www.altair.com.pl/news/view?news_id=27193

Najprawdopodobniej chodzi o (wspomniane już na stronie drugiej tej dyskusji) spotkanie Gomułki z młodzieżą (działaczami młodzieżowymi) w październiku 1956 roku. Najbardziej chyba znane z relacji Andrzeja Werblana. Gomułka odpowiadał wówczas "z głowy" na pytania przekazane mu na kartkach. Na pytanie o "cios w plecy" (17 września 1939) zareagował impulsywnie (coś w stylu "prowokacyjne, bzdurne pytanie") natomiast na pytanie o Katyń - odpowiedział. Znowu - oddaję w tej chwili jedynie sens wypowiedzi (na życzenie, bez trudu mogę ją znaleźć i przytoczyć in extenso): "Badali sprawę Niemcy i stwierdzili, że to ZSRR. Potem badał ZSRR i stwierdził, że to Niemcy. W Norymberdze nic nie ustalono. Potem badali Amerykanie i stwierdzili, że to ZSRR. A my nie powinniśmy obecnie iść >>na demonstrację<< wobec ZSRR, bo taka jest polska racja stanu". Oczywiście, wypowiedź była bardziej złożona, ale sens mniej więcej taki - "milczmy, nie popierajmy żadnej wersji". I tego się mniej więcej po 1956 roku do lat 80. trzymano (z pewnymi - raczej niezbyt licznymi - wyjątkami, gdy akceptowano wersję radziecką).

W sumie to - w ramach ćwiczeń ze skojarzeń - tak jakoś skojarzył mi się Antonescu z Franco. Tyle, że to co zajęło Franco dziesięciolecia, Antonescu "przerobił" (intensywniej) w kilka lat. Zaczął od propagandowej zielonej koszuli legionisty (Franco miał na defiladzie zwycięstwa niebieską koszulę Falangi plus "elementy wystroju" karlistów i Moros) zakończył (dosyć szybko bo już na początku 1941) rządem technokratów i wojskowych.

Wrodzony sceptycyzm (i - aczkolwiek nieco nadwyrężona w czasach brexitu - wiara w British Intelligence) każe mi jednak przypuszczać, że chodziło raczej o angielską pikę.

To skoro się o angielskim humorze zgadało, to jestem ciekawy, czy ta koincydencja miała wpływ na dosyć znaną frazę "Don't tell him, Pike!" z jednego z odcinków "Dad's Army" (autorstwa znanej, brytyjskiej "spółki komediowej" David Croft i James Perry). https://www.youtube.com/watch?v=_YMVPXmaKds https://en.wikipedia.org/wiki/The_Deadly_Attachment