Stosunki Polski z Zakonem Krzyżackim

[sebas]

Witam. Kolejny temat dotyczący stosunków naszego państwa ze swoim sąsiadem. Oto początek, który zdążyłem dziś opracować ciąg dalszy już wkrótce. Ze swej strony zapraszam do dyskusji i pomocy;) Wspólnymi siłami stworzymy swego rodzaju notatkę z dokładnym opisem stosunków polsko-krzyżackich.

Powstanie zakonu:

Wyłonił się on w 1190 roku z zreorganizowanego niemieckiego bractwa szpitalnego, które istniało w Jerozolimie już od 1128. Przy omawianiu początków zakonu warto zwrócić uwagę ma postać Fryderyka Szwabskiego, który realizatorem wyżej opisanej reorganizacji i powołania do życia – „Zakonu Szpitala Najświętszej Marii Panny Domu Niemieckiego w Jerozolimie”.

Okoliczności przybycia do Polski.

Sprowadzeni do Polski w 1225/1226 przez Konrada Mazowieckiego w celu podjęcia się obrony pogranicza mazowieckiego od strony Prus, a w gruncie rzeczy, aby podbić ten kraj.

1226 marzec – Herman von Salza (mistrz zakonu krzyżackiego) otrzymuję od cesarza Fryderyka dokument wystawiony w Rimini we Włoszech. Zakładał on nadanie krzyżakom ziemi chełmińskiej(wbrew woli Polski) oraz zezwalał na podbój Prus.

1228 – Konrad Mazowiecki ofiaruje Krzyżakom ziemię chełmińską, jednak bez praw zwierzchnich!

30 czerwca 1230 – przywilej kruszwicki dla Zakonu. Falsyfikat dokumentu, który zakładał nadanie Krzyżakom ziemi chełmińskiej w pełne władanie. Akt ten został potwierdzony przez papieża. Od tego momentu rozpoczyna się faktyczny podbój Prus.

Okoliczności rozpoczęcia długoletniego okresu walk.

1308 rok – możnowładczy ród pomorski Święców i zapewne niemieckie mieszczaństwo gdańska wezwało margrabiów brandenburskich. Broniący Gdańska Bogusza zwraca się o pomoc do zakonu krzyżackiego, który pokonuje najeźdźców. Krzyżacy sami zajmują jednak zbrojnie Gdańsk i wycieli w pień mieszczan, sprzeciwiających się nowej władzy.

Skarga Łokietka do przebywającego w Awinionie papieża i sąd papieski w 1320 roku. Wyrok nakazujący Zakonowi zwrot zagarniętych ziem nie zostaje uznany przez Krzyżaków.

[Tofik]

Sprowadzeni do Polski w 1225/1226 przez Konrada Mazowieckiego

Można wspomnieć, że Krzyżaków do kraju sprowadził już Henryk Brodaty ok. 1223 r.

Poza tym można jeszcze wspomnieć o (dość nikłym najprawdopodobniej) udziale Krzyżaków w bitwie pod Legnicą, ale nie wiem pod co można to podpiąć.

[Jarpen Zigrin]

Oczywiście 1320 r. to nie koniec, dalej trzeba opisać stosunki za Jagiellonów, aż do Traktatu krakowskiego i pociągnąć jeszcze Prusy. Do tego własne wniosku tutaj, bym zwrócił uwagę na fatalne sprowadzenie ich do Polski mimo, że ich bodajże z Węgier pogoniono. Dodatkowo przydałaby się historia alternatywna, czyli co by było, gdyby zakonu nie było, albo gdyby po Grunwaldzie został całkowicie zlikwidowany. Dzięki temu egzaminator widzi, że nie podaje się suchych faktów, ale posiada się własne zdanie i zmysł historyczny, że użyję takiej nazwy.

To ja dorzucę literaturę do jakiej warto się moim zdaniem odwoływać w tym wypracowaniu:

Historia powszechna. Średniowiecze. - Manteuffel Tadeusz

Historia powszechna. Średniowiecze. - Zientara Benedykt

Krzyżacy. Historia działań militarnych - William Urban

Polska Jagiellonów. Dzieje polityczne. - Ludwik Kolankowski

Paweł Jasienica - Polska Piastów i Jagiellonów - bardziej do polemiki z tezami autora.

Poza tym można jeszcze wspomnieć o (dość nikłym najprawdopodobniej) udziale Krzyżaków w bitwie pod Legnicą, ale nie wiem pod co można to podpiąć.

Mniej znane fakty lepiej podawać wraz z literaturą, z której o tym się dowiedzieliśmy.

[Tofik]

Paweł Jasienica - Polska Piastów i Jagiellonów - bardziej do polemiki z tezami autora.

Dokładnie tak, Jasienica to idealny worek treningowy dla każdego.

Dorzucę jeszcze coś od siebie:

A. Nadolski, "Grunwald 1410"

S. Kuczyński, "Wielka Wojna..."

M. Bogucka, "Kazimierz Jagiellończyk"

S. Kuczyński, "Król Jagiełło"

J. Krzyżaniakowa, J. Ochmański, "Władysław Jagiełło"

Z naciskiem na czasy Jagiełły, ale to już nie moja wina Bardzo pomocna może się też wydawać praca "Dzieje zakonu krzyżackiego w Prusach" M. Biskupa i G. Labudy, ale nie wiem czy nie przesadziłem z tą literaturą... No i zawsze można zapodać z pamięci jakąś opinię Jana Długosza

[sebas]

W najbliższych dniach postaram się uzupełnić dalsze fragmenty bo oczywiście mam świadomość, że jest to dopiero pierwszy etap walk. Napewno pomocne mogą okazać się wypisane przez Was lektury. Sam korzystałem z Manteuffela Ciekawy jestem w tym momencie jak oceniacie zaangazowanie pomocy krzyzaków w walkach z Brandenburgią na pomorzu? Myślę, że warto zwrócić uwagę na pewno ocenę tego wydarzenia jak również ocenę słuszności sprowadzenia zakonu na ziemię Polskie:)

[Albinos]

Bardzo pomocna może się też wydawać praca "Dzieje zakonu krzyżackiego w Prusach" M. Biskupa i G. Labudy, ale nie wiem czy nie przesadziłem z tą literaturą...

Na Biskupa w sprawach Zakonu Krzyżackiego ogólnie można się spokojnie powoływać. Skoro na studiach poleca się go studentom, to na egzaminatorach powołanie się na niego może wywrzeć niezłe wrażenie. Jakby ktoś był zainteresowany jego pracami, tytułów poszukać może tutaj: https://opac.buw.uw.edu.pl/cgi-bin/gw_46_6/...otsearch=3& . Inna sprawa, że ponoć (znam tylko z relacji kolegi, który wziął sobie jedną z jego prac na egzamin) czyta się bardzo dobrze.

[Jarpen Zigrin]

Warto wg mnie dobrze opisać, a co najmniej zaznaczyć w pracy wszystkie sądowe spory z Zakonem od czasów Kazimierza Wielkiego do Soboru w Konstancji.

[Tofik]

Myślę, że warto zwrócić uwagę na pewno ocenę tego wydarzenia jak również ocenę słuszności sprowadzenia zakonu na ziemię Polskie:)

Dwa pomocne linki:

https://forum.historia.org.pl/index.php?showtopic=3906

https://forum.historia.org.pl/index.php?showtopic=2421 (posty nt. Konrada oczywiście)

Mniej znane fakty lepiej podawać wraz z literaturą, z której o tym się dowiedzieliśmy.

No to tym, którzy odważą się podać taką wiadomość mogę powiedzieć, że mogą się powołać np. na "Legnicę 1241" J. Maronia

[Jarpen Zigrin]

Co do Jasienicy on ostro krytykował Traktat krakowski, ogólnie nie lubił Jagiellonów, ale tutaj bardzo kategoryczne sądy wygłaszał, więc można napisać w pracy np. coś w stylu:

Paweł Jasienica w Polsce Jagiellonów w sposób jednoznaczny krytykuje Zygmunta Starego i idee Traktatu Krakowskiego widząc w nim jedną z głównych przyczyn późniejszy rozbiorów Polski, twierdząc, że całkowite zniszczenie Zakonu uniemożliwiłoby późniejsze powstanie Prus. Ja się niestety nie mogę z nim zgodzić, gdyż ta ocena jest moim zdaniem krzywdząca. Paweł Jasienica po pierwsze patrzy na to z perspektywy czasy znając następstwa tej decyzji, a po drugie nie pokazuje wyraźnie, że to następcy Zygmunta Starego zaniedbali tą sprawę. Gdyby postanowienia traktatu zostały wypełnione już kilkadziesiąt lat później sprawy lenna Prus, by nie było. Według mnie Zygmunt w 1525 r. nie mógł przewidzieć dalszych losów lenna, być może mając wtedy naszą wiedzę postąpiłby inaczej, ale to już kwestia, którą można rozważać w historii alternatywnej.

[sebas]

A oto kolejny etap stosunków Polsko - Krzyżackich. Tym razem problem Krzyżacki za ostatnich Piastów;)

Pierwszy konflikt zbroiny z Krzyżakami:

1326 rok – atak Krzyżaków na Wielkopolskę. Sojusz Zakonu z książętami mazowieckimi, a od 1328 z władcą Czech Janem Luksemburgiem

1327 rok – atak Łokietka na Mazowsze. Odwet Krzyżaków w postaci najazdu na Kujawy.

Wspólny atak Krzyżaków i Luksemburgów na Litwę i zajęcie ziemi dobrzyńskiej. Walki polsko – krzyżackie. (Najazdy zakonu i obrona polski).

1331 – bitwa pod Płowcami – zwycięstwo Łokietka. (należy zauważyć, iż był to tylko sukces doraźny).

1332 zajęcie przez Krzyżaków Kujaw. Rozejm za staraniem legata papieskiego. Spór oddany pod sąd władców Czech i Węgier.

Problem Krzyżacki za panowania Kazimierza Wielkiego:

W momencie objęcia przez Kazimierza Wielkiego tronu w Polsce we władaniu Krzyżaków znajdowały się : Pomorze Gdańskie, ziemia dobrzyńska i Kujawy.

1335 – pierwszy zjazd w Wyszehradzie. Karol Robert (Węgry) i Jan Luksemburczyk (Czechy) orzekają iż Zakon ma zwrócić ziemię dobrzyńską i Kujawy natomiast zachowuje Pomorze.

Wyrok nie korzystny dla Polski co dobrze rozumiał Kazimierz. Zabiegi króla w stolicy apostolskiej i zapowiedz nowego procesu.

1339 - Sąd Papieski w Warszawie (krzyżacy kwestionują kompetencje sądu) – Zakon ma zwrócić Polsce wszystkie zagarnięte ziemie i zapłacić odszkodowanie. Wyrok nie zostaje uznany przez Krzyżaków, którzy akceptują postanowienia z Wyszehradu.

Warto zwrócić uwagę na sytuacje międzynarodową. Kazimierz Wielki zrzeka się zdobytych i zhołdowanych przez Jana Luksemburczyka księstw śląskich i połockiego. Otwarcie się przed władcą Polski możliwości ekspansji wschodniej wpłynęło na potrzebę zabezpieczenia się od strony Zakonu.

1343 – traktat w Kaliszu, Polska uzyskuje Kujawy i Ziemię Dobrzyńską, natomiast Pomorze Gdańskie przekazuję Krzyżakom jako „Wieczystą jałmużnę”

J. Wyrozumski zauważa w swej pracy iż traktat w Kaliszu i zachowanie tytuły zwierzchności nad Pomorzem jest bardzo pozytywnie oceniane przez historyków – to jako dodatek z literatury;)

[Tofik]

1331 – bitwa pod Płowcami – zwycięstwo Łokietka. (należy zauważyć, iż był to tylko sukces doraźny).

Należy zauważyć, że to zwycięstwo jest mocno naciągane, ale jak kto woli.

[Jarpen Zigrin]

Akurat tutaj Tofik ma rację i można tutaj fajnie odnieść się do literatury i zaprezentować poglądy jakie są w niej obecne.

[sebas]

Wielkie wojny dynastii Jagiellonów z Krzyżakami:

1404 rok – pokój raciąski, Polska dzięki podatkom wykupuje od Zakonu ziemię dobrzyńską. Punktem spornym pozostaje nadal Żmudź. Polsko – krzyżacki zatarg o Drezdenko.

1409 – wybuch powstania antykrzyżackiego na Żmudzi, które zostaje poparte przez Witolda.

1409 – zakon wypowiada wojnę Polsce

Sytuacja międzynarodowa:

Przymierze Krzyżaków z książętami zachodniopomorskimi, Zygmuntem Luksemburczykiem, Wacławem Luksemburczykiem i Ziemowitem V płockim,

1410 – rozpoczęcie działań zbrojnych, atak polsko- litewski na ziemie państwa Krzyżackiego.

15 lipca 1410 – bitwa pod Grunwaldem, klęska krzyżaków

Nieudane oblężenie Malborka, wycofanie się z wojny Witolda przyczyniło się do zawarcia pokoju

W między czasie zwycięstwo pod Koronowem 10 października 1410 roku.

1411 – pierwszy pokój toruński, odzyskanie przez Polskę utraconej na początku wojny ziemi dobrzyńskiej. Żmudź we władaniu Litwy do czasu śmierci Witolda. Zakon miał zapłacić odszkodowanie w wysokości 300 tys. guldenów za odzyskanie jenców i zajętych grodów.

Pozyskanie Zygmunta Luksemburczyka do obozu polsko – litewskiego. Sukces dyplomacji.

1413 – arbitraż Zygmunta Luksemburczyka w sprawach granicznych, pozytywne orzeczenie dla strony polsko – litewskiej

Sobór w Konstancji (1414 – 1418)

W 1414 roku spór polsko-krzyżacki wkroczył w nową fazę – dyplomatyczną. Chociaż w zasadzie Polska nie uzyskała w wyniku jego obrad żadnych korzyści terytorialnych, to dzięki zabiegom ówczesnego rektora Akademii Krakowskiej Pawła Włodkowica oraz arcybiskupa gnieźnieńskiego Mikołaja Trąby strona polska wygrała na tle ideowym oraz uzyskała zrozumienie swej postawy na arenie międzynarodowej.