Eryk XIV

[Tofik]

Następca Gustawa I Wazy, król od 1560 r. Ojciec (nie)słynnego Gustawa Erykssona Wazy. Gdy obejmował rządy, mówiono o nim, że odziedziczył po ojcu urodę, zdolność przemawiania, przenikliwy umysł. Znał łacinę, co nieco z niej przekładał i w tym języku pisał wiersze, miał na koncie rozprawki wojskowe, a nawet astronomiczne. Układał pieśni, ponoć całkiem niezłe, i rysował (ponoć także całkiem nieźle). W ostateczności, coś w nim powoli pękało, Szwecja pod jego rządami uczestniczyła w I wojnie północnej, która ją stopniowo wyczerpywała finansowo. Do pogorszenia sytuacji Szwecji przyczyniła się postępująca choroba psychiczna (która miała minąć po detronizacji Eryka) u króla, czego dowodem było wielokrotna zmiana zdań m.in. na wyroki śmierci dla poddanych. Uwięził swego brata Jana (wraz z żoną - Katarzyną; nawiasem mówiąc Eryk z początku popierał projekt takiego małżeństwa, ale później uznał projekt za antyszwedzki, co było jednym z powodów uwięzienia pary książęcej, Eryk chciał dodatkowo "użyć" Katarzyny jako przyszłej małżonki carskiej co pomogłoby w szwedzko - moskiewskich układach) na zamku Gripsholm (uprzednio, dość szybko i łatwo oblegał go w Finlandii). W końcu jednak go uwolnił, a bunt braci (Jan, Karol) zmusił go do ustąpienia z tronu i sam został uwięziony. Zmarł w 1577 r., najprawdopodobniej z czyjąś pomocą, choć nie wiadomo w jakiej formie (Jan miał duży problem w znalezieniu skrytobójcy pośród własnych strażników pilnujących starszego brata). Jak oceniacie tego władcę, tyleż zdolnego, co niezrównoważonego (jak pisze o nim Wisner)?

[Kadrinazi]

Na pewno to jeden z bardziej znanych teoretykow wojskowości XVI-wiecznej. Może jego pomysły były aż za ambitne - szwedzkim chłopom jakoś się nie uśmiechała musztra w ciężkich zbrojach i z pikami - niemniej jednak na tym polu całkiem ładnie, chociaż tylko jako teoretyk, się sprawił. Dał podstawy do armii narodowej, co wykorzystali potem Karol IX i, zwłaszcza, Gustaw II Adolf. Skłaniał się ku rozwojowi floty, co były nader ważne w toku wojny z Danią.

Wraz z Fryderykiem duńskim 'wprowadził' wojnę w Skandynawii na nowy poziom - Skandynawska Wojna Siedmioletnia (1563-1570) miała pierwsze zalążki wojny na wyniszczenie (w takim typie jakim zobaczymy w Europie Zachodniej w okresie 1618-1648) - nie wiem czy złożyć to na karb jego legendarnego szaleństwa?

[Tofik]

No, niekoniecznie każdy akt okrucieństwa = szaleństwo

Z pewnością, nie da się ustalić kiedy Eryk zapadł na swoją chorobę, bardzo wyraźne objawy można było odczuć najpóźniej w 1567 r. Np. (z pomocą Pera Welamssona) własnoręcznie zabił Nilsa Sturego, a kilka minut później klęczał przed Svante Sturym (ojcem Nilsa) i błagał go o przebaczenie, potem znowu mu się odmieniło i kazał wymordować m.in. wspomnianego Svante, Eryka Sture, Abrahama Stenbocka i Iwara Iwarssona. Król nie wytrzymał i z małym oddziałkiem uciekł w lasy. Dogonił go jego nauczyciel, Dionizy Barreus, ale zniecierpliwiony Eryk kazał go zabić. Dopiero po trzech dniach wrócił "na salony". W pierwszych chwilach powrotu nie chciał nikogo widzieć, nic jeść, ani pić, krzyczał, że nie będzie królem (a zostanie nim Nils Sture) i że jest podobny do Nerona, ponieważ też zamordował swojego nauczyciela.

Z drugiej strony, w 1569 r., gdy go sądzono, bronił się samodzielnie, wskazując na niewierność narodu i "szaleństwo raz jeden". Wydawało się, że był w pełni władz umysłowych, a przede wszystkim nie miewał takiej huśtawki nastrojów.